Ιστορία

Συνεδρίασε  το μεσημέρι του Σαββάτου στο “πέτρινο” της πλατείας Καλαβρύτων, το Δίκτυο Μαρτυρικών Πόλεων και Χωριών Ελλάδος, υπό την προεδρεία του Δημάρχου Καλαβρύτων κ. Παπαδόπουλου. Παρόντες ήταν Δήμαρχοι και εκπρόσωποι περιοχών της Ελλάδος που υπέστησαν καταστροφές και εκτελέσεις αμάχων κατά την διάρκεια της τριπλής κατοχής (γερμανική – ιταλική –βουλγαρική) την περίοδο 1941-1944.

Το Δίκτυο Μαρτυρικών Πόλεων και Χωριών Ελλάδος είναι ένα δίκτυο, μία ένωση 56 Δήμων και 53 χωριών της Ελλάδος, στην περιφέρεια των οποίων υπάρχουν χαρακτηρισμένες μαρτυρικές πόλεις και χωριά. Μαρτυρική πόλη ή χωριό είναι αυτό που κατά την διάρκεια της κατοχής στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, υπέστη συγκλονιστικό ολοκαύτωμα και μεγάλη καταστροφή με εκτελέσεις κατοίκων τους ή με πυρπόληση της πόλης από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής ή σε άλλες περιπτώσεις από τον ιταλικό ή τον βουλγαρικό στρατό στην βόρεια Ελλάδα

Σκοπός του Δικτύου είναι η διατήρηση της μνήμης, η ανάδειξη των Ολοκαυτωμάτων και η διεκδίκηση των οφειλομένων ακόμη γερμανικών αποζημιώσεων και επανορθώσεων, αλλά και την διατήρηση της μνήμης εκείνων των θυσιών και η ανάδειξη μηνυμάτων, όπως της ειρήνης, της καταδίκης του ναζισμού, της καταδίκης του πολέμου, μηνυμάτων φιλίας και συναδέλφωσης των λαών και παράλληλα την ανάδειξη του κάθε ενός ολοκαυτώματος ξεχωριστά.

 Το νέο προεδρείο
Στην συνεδρίαση, εκλέχθηκε με συναίνεση (όχι με κάλπη) το νέο διετές 15μελές Διοικητικό Συμβούλιο και το 5μελές προεδρείο η σύνθεση του οποίου είναι:

Πρόεδρος ο Δήμαρχος Καλαβρύτων, Αντιπρόεδρος ο Δήμαρχος Διστόμου και μέλη οι Δήμαρχοι Νίκαιας, Ανωγείων και Κομμένου.

Θυμίζουμε ότι ο Δήμαρχος Ανωγείων Σωκράτης Κεφαλογιάννης είχε διατελέσει πρόεδρος  του Δικτύου Μαρτυρικών Πόλεων κατά τη διετία 2013-14!

Ψηφίσματα
Στο συμβούλιο έκανε απολογισμό ο απερχόμενος Πρόεδρος κ. Γιώργος Λαζουράς, ενώ ακολούθησε μια σειρά σημαντικών ψηφισμάτων όπως:

-Ο διαχωρισμός των εννοιών “ναζισμός” και “κομουνισμός”

-ψήφισμα κατά της επιβολής δικόσιμου για αγωγές επανορθώσεων

-καθιέρωση ημέρας μνήμης Ελληνικών Ολοκαυτωμάτων

-Ανέγερση μνημείου Ολοκαυτωμάτων σε χώρο κοντά στη Ριζάρειο και στο Βυζαντινό μουσείο Αθηνών

–Με πληροφορίες και φωτογραφίες από το “Καλάβρυτα-NEWS

 

Τα Ανώγεια αποχαιρετούν με συγκίνηση τον Γιάννη Καλομοίρη ή “Τσίκη”, έναν άνθρωπο που διατήρησε αρχές και αξίες σε όλη τη διάρκεια της ζωής του, ενός βίου που του επιφύλασσε και πολλές δύσκολες στιγμές. Πέραν του ότι πέρασε ως 10 χρόνο παιδί το Ολοκαύτωμα των Ανωγείων από τους Ναζί, ο Γιάννης Καλομοίρης είδε το 1947 δυο αδέρφια του να χάνονται σε μια μάχη στον Ψηλορείτη και τη θέση Λοχριά. Ο Μπάμπης και ο Αποστόλης Καλομοίρης θα πέσουν για τις ιδέες τους νεκροί, γεγονός που συγκλόνισε τον Γιάννη. 70 χρόνια μετά, στα τέλη Σεπτεμβρίου του 2017 θα μιλήσει στην ΑΝΩΓΗ, λίγες μέρες πριν τα αποκαλυπτήρια της προτομής του Μπάμπη Καλομοίρη, του καπετάν Ψηλορείτη στο Περαχώρι. Συγκινημένος και δακρυσμένος ήταν σε όλη τη διάρκεια της συνέντευξης και της συγκλονιστικής του αφήγησης, ενώ λίγες μέρες μετά, την 1η Οκτωβρίου 2017 θα νιώσει περήφανος και δυνατός πλάι στην προτομή του Μπάμπη και στο πλήθος του κόσμου που τίμησε την οικογένεια του 70 χρόνια μετά…

 Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη του στην ΑΝΩΓΗ:

Ο Μπάμπης Καλομοίρης με έντονη δράση στην περίοδο της Ναζιστικής Κατοχής σκοτώθηκε στις 29 Ιουνίου του 1947 ως μέλος του Δημοκρατικού στρατού σε ηλικία 29 ετών στην Μάχη της Λοχριάς στον Ψηλορείτη. Στην ίδια μάχη και την ίδια ημέρα σκοτώθηκε και ο αδερφός του Απόστολος Καλομοίρης 17 ετών. Η ΑΝΩΓΗ συνομίλησε με τον αδερφό τους Γιάννη Καλομοίρη ή Τσίκης 13 ετών τότε που με μια συγκλονιστική περιγραφή και με ιδιαίτερη συγκίνηση μιλάει για εκείνη την ημέρα που έχασε τα δυο του αδέρφια, αλλά και για τη περηφάνια που νιώθει σήμερα, 70 χρόνια μετά με τα αποκαλυπτήρια του ανδριάντα του Μπάμπη Καλομοίρη.

Η αφήγηση του έχει ως εξής:

“Στην Κατοχή ήμασταν μια φτωχή και πολυμελή οικογένεια. Ο Μπάμπης έφυγε και πήγε στη Θεσσαλονίκη, όπου ήταν εκεί ο σάντολος μου ο Δασκαλομανώλης. Ο Μπάμπης ύστερα πήγε και κατατάχθηκε ως εθελοντής στην Αεροπορία. Ήταν λίγο πριν την Κατοχή, περίπου το 1940. Με το που κηρύχθηκε ο πόλεμος ο Μπάμπης μπήκε στην παρανομία ντελόγο. Είχε ενταχθεί στο Κ.Κ.Ε Με την κατάρρευση της Ελλάδος από τους Γερμανούς κατέβηκε στην Αθήνα και εντάχθηκε στο εκεί Κ.Κ.Ε. Ήτανε στην ομάδα την ΟΠΛΑ. Αυτός, ο Μανόλης ο Βρέντζος (Γιαγκομανώλης), ο Μανόλης ο Μανουράς ο Ζωνομανόλης ο δάσκαλος, ο Μιχάλης ο Κουτεντάκης και ο Μένιος Μανουράς. Η αποστολή τους ήταν να καθαρίζουν το έδαφος, να σκοτώνουν τους γκεσταμπίτες. Μια μέρα τον επιάσανε οι Γερμανοί και τον επηγαίνανε για τα κάτεργα στη Γερμανία να τον εκάμουνε σαπούνι.Αλλά στη Λάρισα κατάφερε να δραπετεύσει.

Μπήκε στον εφεδρικό ΕΛΑΣ, στο βουνό. Από το βουνό εσυνδέθηκε με τον Πέτρο τον Κόκκαλη που ήταν Υπουργός Υγείας στο βουνό. Μετά γύρισε στην Αθήνα και πήγε ως νοσοκόμος στο 401 Νοσοκομείο. Η δράση του ήταν βέβαια στην Καισαριανή και τη Καλλιθέα, μαζί με το Μένιο Μανουρά. Ήταν άνθρωπος που πρωτοστάτησε στο μεγάλο συλλαλητήριο στην Αθήνα για να μη γενεί επιστράτευση να πάρουν τσι ανθρώπους να τσι πάνε στη Γερμανία για εργάτες. Ήτανε ο άνθρωπος που όταν εμπήκε η φοιτήτρια μπροστά στο τανκ και σήκωσε τα χέρια για να μη περάσει να σκοτώσει τσι ανθρώπους και τη πάτησε. Έπαιξε δυο σάλτους ο Μπάμπης και βγαίνει απάνω στο τανκ και σηκώνει το καπάκι και έριξε χειροβομβίδα και τσι σκοτώνει.Αυτός ο άνθρωπος όπως μου είπανε και οι σύντροφοι του που  προανέφερα δεν εγνώριζε τι θα πει φόβος. Δεν είχε όρια για αυτό που πίστευε.

Μετά την απελευθέρωση κατέβηκε εδώ κάτω στη Κρήτη. Τονε επιάσανε και επήγανε να τονε δικάσουνε να τονε σκοτώσουνε. Στο δικαστήριο μέσα επήγε ο Κουντομανώλης ο Κεφαλογιάννης ο Μανόλης που έγινε μετά υπουργός. Και μπαίνει μέσα στο δικαστήριο και τονε λέει -“Βρε άτιμοι, αυτόν πάτε να δικάσετε;Εδώ ρε είναι όλη η Αντίσταση τσι Ελλάδας, εσείς οντέν εχώνουστε αυτός επολεμούσε!”. 

Έτσι γλίτωσε. Σταμάτησε η δίκη. Και ήταν πάλι στη Κρήτη. Κυνηγημένος όμως. Και βγήκανε στο βουνό, απάνω εδώ. Το αποτέλεσμα ήτονε ότι βγήκανε 2000 ανθρώποι, μπορεί και παραπάνω και κυνηγούσανε 60 ανθρώπους. Όταν γυρίσανε στη Μαύρη κορφή από πίσω, στα “Κόλλητα” δυο τρεις μέρες χωρίς φαΐ, χωρίς νερό ήτανε όλοι ξεραμένοι τσι δίψας. Αλλά τσι κυνήγουσανε 2000 άτομα. Και λέει ο Μπάμπης εγώ θα πάω για το νερό που γατέχω. Και παίρνει τα παγούρια και πάει. Ήτανε σκοτεινά. Εγέμισε το νερό αλλά όταν έφευγε σκόνταψε στα όπλα που είχαν στέσει οι άλλοι που τα στέναν σαν πυραμίδες στο χώμα. Σκόνταψε και τον αντιληφθήκανε και άρχισαν να πυροβολούν, αλλά στον αέρα γιατί ήταν νύχτα και φοβήθηκαν μη σκοτωθούν μεταξύ τους. Κάποιος τονε γνώρισε με τα φώτα που εδίδανε οι σφαίρες. Και λέει αυτός είναι από τσι Κομμουνιστές. Ένας από τη Λοχριά που τόνε γνώρισε εγύρισε και του παίξε. Την ώρα που έπεφτε ο Μπάμπης γύρισε και αυτός το ταχυβόλο και του παίξε και τονε σκότωσε κι αυτόν.

Ο Αποστόλης είδε ότι σκοτώθηκε ο Μπάμπης. Και πήραν αυτοί απάνω να φύγουνε και εγενίκανε δυο ομάδες. Ο Αποστόλης ακολούθησε την ομάδα που ήτανε ο Πατραμάνης. Ήτανε 11 άτομα. Βγήκανε όπως μου έλεγε ο Θεόφιλος ο Τρουλινός, σε ένα μέρος που είναι Μύλοι. Πιστεύω ή στον Άρδαχτο ή στη Νίθαυρο, κάπου εκεί. Σε ένα σώπατο που είναι Μύλοι.Μπήκανε σε ένα Μύλο μέσα γιατί πια είχε αρχίσει να φέγγει, να ξημερώνει. Κατά τσι 9 με 10 το πρωί επήγε εκεί ένας πιτσιρικάς 16-17 χρονών να πάει στα ζα να τα βλέπει. Δεν ήξερε ότι μέσα ήτανε οι αντάρτες. Την ώρα που τσι δε πάει να φύγει αλλά τονε πιάσανε. Οι αντάρτες σκεφτόντουσαν ίντα να κάμουνε με το κοπέλι που τσι δε. Αυτό τον έλεγε ότι ο πατέρας του ήτονε Κομμουνιστής μονό να το αφήσουνε να φύγει μα δε θα τσι πρόδιδε. Ο Πατραμάνης έκαμε ψηφοφορία. Και επήγε 6 με 5. Οι έξι να το μολάρουνε και οι 5 να το κρατήσουνε εκεί μέχρι το βράδυ. Και εφήκα ντο.

Την ώρα που επήγε λέει το κοπέλι 500 μέτρα απόσταση αρχινά και εφώνιαζε “Οι Κομμμουνιστές μέσα στο μύλο”. Και πορίζουνε όξω. Την ώρα που εκατεβαίνανε ανάμεσα σε πολλά κλαδιά για να φτάσουν σε ένα ξεροπόταμο να περάσουνε απέναντι στο κέδρος, τραυματίστηκε ο Πατραμάνης. Τονε επιδέσανε και τονε κρύψανε σε ένα γύρο εκεί. Οι άλλοι φύγανε . Τελικά τον Πατραμάνη δε τονε βρήκανε και γλίτωσε. Μέχρι να κατεβούνε στο ποταμό σκοτώνει η μια μπάντα την άλλη. Αυτή είναι η κατάρα του Εμφυλίου. Την ώρα που κατεβήκανε στον ποταμό είχε πομείνει μόνο ο Αποστόλης με το Θεόφιλο τον Τρουλινό, όλοι οι άλλοι σκοτωμένοι.Και έλεγε ο γης του αλλού να περάσει πρώτος τον ποταμό. Σφαίρες παντού. Τελικά επέρασε ο Θεόφιλος. Έρποντας λέει επεράσανε. Την ώρα που ήταν στην άκρη του ποταμού του λέει ο Αποστόλης -φύγε μα εμένα με σκοτώσανε. Είχε φάει μια σφαίρα. Δε σε αφήνω εγώ Αποστόλη θα σε επιδέσω και θα φύγουμε, μόνο παίζε που και μπαλωθιά να παίζω και εγώ όπως θα έρχομαι να σε βάλω στη πλάτη μου να σε πάρω του είπε ο Θεόφιλος.

Όπως και έγινε τον επήρε στη πλάτη του και επεράσανε τον ποταμό. Την ώρα εκείνη του φώναζε ο Θεόφιλος -“Αποστόλη εγλιτώσαμε!”. Δε μιλεί ο Αποστόλης.. Και γυρίζει και πέφτει. Έχει πάρει άλλη μια σφαίρα επαέ στη πλάτη. Και πιάσανε και το Θεόφιλο. Τσι βάλανε όλους σε μουλάρια και εφύγανε. Ο Θεόφιλος λέει ότι μέχρι το Τυμπάκι ήτανε μαζί μετά δε γατέχει ίντα τσι κάμανε τσι σκοτωμένους. Και πραγματικά δε βρέθηκε ποτέ του Αποστόλη το πτώμα.Αυτά πως τα έμαθα; Είχε μια εκπομπή στο ραδιόφωνο τότε η ΕΡΤ και έλεγε όσοι έχουνε αγνοούμενους ανθρώπους και θένε να μάθουνε να στείλουνε. Για τη μαύρη τη μάνα μου το κάμα που είχε πάντα την ελπίδα πως μπορεί και να ζει. Και έστειλα στο ραδιόφωνο για το αν γνωρίζει κάποιος για τον Αποστόλη τον Καλομοίρη.

Μου έστειλαν μια επιστολή από την Αθήνα από την ΕΔΑ το κόμμα και μου λένε αν θες να μάθεις έλα στην Αθήνα και βρες τον Παπαδομιχελάκη από το Μάραθος.Πήγα και τονε βρήκα και με πήγε νομίζω στη Καισαριανή και βρίνω το Θεόφιλο που εγλίτωσε. Μου είπε για τα βασανιστήρια που πέρασε μετά. Τον Αποστόλη δεν τόνε εβρήκαμε ποτέ. 17 χρονών ήτονε.

Του Μπάμπη τη κεφαλή τη κόψανε να τη πάνε στο Ρέθυμνο.Προλαβαίνει λέει ο Κατσιάς ο Αντώνης, πρέπει να τόνε πολύ καλός και του λέει:” ξέρεις μρε ποιος είναι αυτός; Μέχρι οψές επολεμούσαμε μαζί, δε θα φτάσουμε μέχρι αυτό το σημείο..” Και κάνει λέει και μια αμαθιά του Μίχαλου του Βρέντζου και τη κρύψανε τη κεφαλή σε μια σχίστρα. Για πολλές μέρες δεν ετολμούσανε να τόνε θάψουνε. Ήτανε εκειά στο λακκί, χωρίς κεφαλή βέβαια. Και περνούσε ο Καράγιωργας, άλλη καλή φυσιογνωμία του χωριού και του λένε για τον άταφο νεκρό. Και έβαλε μπέτη και σιμώσανε και τόνε θάψανε. Εβάλανε και πέτρες απάνω γιατί είχε χοίρους εκεί κοντά και φοβούνταν μη το ξεθάψουν. Όπως τον εθάψανε εκεί έτσι τόνε βρήκαμε. Αλλά το κεφάλι δε μπορέσαμε να το βρούμε ποτέ.

Είναι τόσο μεγάλη η συγκίνηση μου που θα γίνει αυτή η τιμή στα αδέρφια μου με αυτό το άγαλμα που φοβούμαι ότι μπορεί και να μη το φτάξω να το δω. Σας ευχαριστώ όλους και εσένα και τον πάτερ Ανδρέα αλλά και όλους τσι ανθρώπους που συμβάλλουνε να μαθευτεί αυτή η ιστορία. Μετά από τόσους κατατρεγμούς και διώξεις που περάσανε αυτοί οι ανθρώποι έχουνε μια τιμή που τόνε αξίζει..”

 

Ο Γεώργιος Ξυλούρης “Ζωνός” με τη σύζυγο του Αντιόπη Βρέντζου του “Στριφίτσο”

Αφήγηση στον π. Ανδρέα Κεφαλογιάννη

Επιμέλεια: Γιώργης Μπαγκέρης

Ανώγεια 1946.Δυο μόνο χρόνια μετά το Ολοκαύτωμα του Χωριού από τους Γερμανούς οι ξεριζωμένοι Ανωγειανοί επιστρέφουν δειλά-δειλά στον τόπο τους και χτίζουν με αίμα και ιδρώτα τα φτωχικά σπίτια τους από την αρχή, για να στεγάσουν τις οικογένειες τους οι περισσότερες από τις οποίες αριθμούσαν και πολλά μικρά παιδιά. Φτώχεια, δυστυχία, πείνα και απόγνωση, αλλά το πείσμα και η επιμονή των Ανωγειανών έφερε ξανά ένα χωριό να γεννιέται μέσα από τις στάχτες του και να στέκει όρθιο και περήφανο έκτοτε στους πρόποδες του Ψηλορείτη.

Ο Εμμανουήλ Ξυλούρης “Ντομπλούκος” σε νεανική ηλικία

Στο Περαχώρι έχτισε και ένα μικρό φτωχό καλύβι και ο Γεώργιος Ξυλούρης ή “Ζωνός”, στεγάζοντας τη γυναίκα και τα τέσσερα ανήλικα παιδιά του, αλλά μέσα του έκαιγε πάντα η επιθυμία του για την ολοκλήρωση ενός τάματος που έκανε όταν γύρισε από την Μικρά Ασία το 1924, όντας για παραπάνω από ένα χρόνο αγνοούμενος και θεωρούμενος από όλους τους συγχωριανούς του ως νεκρός. Ο “Ζωνός” στις δύσκολες στιγμές του στη Μικρά Ασία, ζήτησε τη βοήθεια του Αγίου Φανουρίου για να αξιωθεί να επιστρέψει στα Ανώγεια. Και δεν ήταν τυχαία η επιλογή του καθώς όπως ανέφερε σε όλους “ζήτησα τον Άγιο Φανούρη γιατί ήτανε και αυτός βοσκός σαν και μένα!”

Και τα κατάφερε λίγα  χρόνια μετά την επιστροφή του στα Ανώγεια μετά το Ολοκαύτωμα. Ο Άγιος Φανούριος θεμελιώνεται και το 1950, με τον “Ζωνό” περήφανο να στέκει  γίνεται η πρώτη Θεία Λειτουργία στο Ναό στα “Πετραδολάκια” παρουσία όλης της οικογένειας των Ξυλούρηδων, που στην αρχή μπορεί να τον αποθάρρυνε από το χτίσιμο της, λέγοντας του να κοιτάξει πρώτα το σπίτι του και μετά τις εκκλησίες, αλλά στην πορεία των εργασιών όλο τον βοήθησαν να ολοκληρώσει το τάσιμο του, σπρωγμένοι ίσως και αυτοί από μια ανώτερη δύναμη που έκαμψε τις αμφιβολίες τους! Σήμερα 70 χρόνια μετά το πανηγύρι του Αγίου Φανουρίου είναι ένα από τα μεγαλύτερα και πιο ξακουστά ολόκληρης της Κρήτης συγκεντρώνοντας κάθε χρόνο εκατοντάδες  κόσμου.

Ο Εμμανουήλ Ξυλούρης ή «Ντομπλούκος» βοσκός στα “Πετραδολάκια”

Την συγκλονιστική αφήγηση της ιστορίας  του Γεωργίου Ξυλούρη “Ζωνού” κάνει στην ΑΝΩΓΗ η μικρότερη κόρη του Λευκοθέα Σμπώκου (σ.σ σύζυγος Αριστείδη του Ατζαρά) καθώς και ο γιος του Εμμανουήλ Ξυλούρης  ή “Ντομπλούκος” που ακολούθησε δεκαετίες μετά τα χνάρια του πατέρα του και έχτισε τον δικό του Άγιο Φανούριο στην περιοχή Κοκκίνη Χάνι όπου ζει και διοργανώνει ένα ξεχωριστό πανηγύρι.Τα δυο από τα τέσσερα παιδιά του Γεωργίου Ξυλούρη (σ.σ τα άλλα δυο είναι ο αείμνηστος  Νίκος Ξυλούρης  ή “Μούτσος” και η Ελένη, σύζυγος του Ανδρέα Χαιρέτη ή Μπολόνη), μιλάνε στον πάτερ Ανδρέα Κεφαλογιάννη και ξετυλίγουν το κουβάρι της ιστορίας και της επιμονής του πατέρα τους να εκπληρώσει το τάμα που τον γλίτωσε στη Μικρά Ασία!

Στο μέσον ο Γ.Ξυλούρης “Ζωνός”. Αριστερά ο αείμνηστος γιος του Νίκος Ξυλούρης “Μούτσος”, δεξιά ο Εμμ.Ξυλούρης “Ντομπλούκος”

Η 78χρονη σήμερα Λευκοθέα Σμπώκου, σύζυγος Ατζαραριστείδη

Η ΑΦΗΓΗΣΗ ΤΗΣ ΛΕΥΚΟΘΕΑΣ ΣΜΠΩΚΟΥ

Εννέα χρονών παιδί ήταν η Λευκοθέα (σ.σ γεννημένη το 1941), όταν θεμελιώθηκε το 1950 η εκκλησία στα Πετραδολάκια. Ως παιδί όμως θυμάται την επιμονή του πατέρα της, τον αγώνα που έκανε για να τη χτίσει κουβαλώντας αρχικά μόνος του τα υλικά και στη συνέχεια αφού κάμφθηκαν οι όποιες αντιρρήσεις, με τη συμμετοχή όλων των Ξυλούρηδων! Με πρωτομάστορα τον  γέρο “Κόρκολο”(σ.σ Νίκος Σαλούστρος) χτίζεται η εκκλησία, ενώ η Λευκοθέα αναφέρει τις αφηγήσεις του πατέρα της από τη Μικρά Ασία και πως έκανε το τάμα στον Άγιο Φανούριο, αλλά και για ένα δεύτερο τάμα του στον Άγιο Γεώργιο και ένα μικρό εκκλησάκι μέσα στο χωριό που έχτισε επίσης ο Ζωνός. Αναλυτικά η αφήγηση της στον π.Ανδρέα Κεφαλογιάννη:

“Τον πατέρα μου τον πιάσανε στη Μικρά Ασία. Έκαμε,ένα χρόνο θαρρώ, πολύ καιρό έκαμε εκεί. Μέρα νύχτα παρακαλούσε τον Άγιο Φανούριο. Επειδή ήτανε λέει βοσκός ο Άγιος Φανούριος. Και έλεγε “Άγιε μου Φανούρη μου, βοήθησε με να πάω στον τόπο μου, να σου κάμω εκκλησία να σε προσκυνώ. Αυτό ήτανε το τάσιμο του.

Είχε και άλλο ένα τάσιμο που έκαμε τον Άγιο Γεώργιο, ένα εκκλησάκι. Εκοιμούντουνε σε μια πεζούλα, και μια μέρα έπιασε και την ξεσκόνιζε, την έσαζε και ήτανε μια τάβλα εκειά. Γυρίζει την τάβλα και θωρεί τον Αι Γιώργη. Και λέει “Παναγία μου, Άγιε μου Γιώργη, τόσονα καιρό σε έχω και εκοιμούμουνε και δε το κάτεχα;” Και για αυτό επήγε εδώ πιο πέρα και έκαμε το εκκλησάκι. Πρώτα έκαμε τον Αι Γιώργη και μετά το άλλο.

Τον Άγιο Φανούρη τον έκαμε το 1950, εγώ ήμουν εννιά χρονών. Τόνε ξεκίνησε μοναχός. Είχε τον γέρο  “Κόρκολο” μάστορα και έκαμα εγώ εκειά 40 μέρες μαζί με όλους, και είχε και τον γιο του τον Νέαρχο εκειά σαν κοπέλι, για να τρώει λέει βραστόγαλο γιατί ήτανε άρρωστο. Και επαίζαμε εκειά στσι γούρνες και επηγαίναμε και εγιαγέρναμε, τέλος πάντων εκάμαμε εκειά σαράντα μέρες. Εκουβάλουνε ο πατέρας μου από τα κτήματα αμμουδάρες, τσιμέντα. Μοναχός τόνε ντάκαρε. Μετά δεν έβγαινε. Και τόνε λέει “μωρέ σεις κοπέλια, έτονε το πράμα εντάκαρα γιατί ήμουνε ταμένος, εδά εάν μπορείτε και θέτε να βοηθήσετε να τόνε ξετελέψουμε”.

Όλοι έδειξανε προθυμία όμως.Όλοι είπανε να βοηθήσουμε. Και βοηθήσανε όλοι. Τάξε πως είναι εδα και θωρώ την “Μπαμπακιούδενα” (σ.σ η Ζαφειρένια Ξυλούρη) και εβάστανε τα λεφτά στη χέρα και του λέει “Ζωνέ, πάρε τα!”. Τη θυμούμαι, ήμουνε κοπέλι σου λέω. Όλοι βοήθησαν. Έκανε ο γης το κόνισμα, ο άλλος το τέμπλο και άλλα. Εγροικουνα το πατέρα μου και έλεγε “το τέμπλο θέμε ακόμη και είναι τόσηνα  Αγίοι και πρέπει να τσι κάμουμε”. Έτσι έκαμε την εκκλησία του Άγιου Φανούρη.

Τον καιρό που ήτανε στη Μικρά Ασία, κάθε Σαββάτο αργά, επήγαινε η αδερφή του στο Δισκούρι με τα πόδια! Η Αντωνοβασίλενα. Την είχε ταμένη η Μάνα τσι. Και της έλεγε “θα πηγαίνεις γιατί έταξα το γιο μου να ‘ρθεί. Και θα πηγαίνεις στο Δισκούρι να θυμιάζεις”.

Επήγαινε λοιπόν κάθε Σάββατο. Του είχανε κάνει και κόλλυβα! Τον θεωρούσανε ότι ήτανε σκοτωμένος τότε όλοι στο χωριό. Έκαμε εκεί πολύ καιρό. Τελικά όμως πως εξετρύπηξε και γύρισε στα Ανώγεια δε γατέχω.Τόνε γροίκουνα τον πατέρα μου και τα έλεγε όλα αυτά. Ερχόταν και ο Ψαρογιώργης, του Ψαρονίκο ο πατέρας, που ήταν και αυτός στη Μικρά Ασία. Θυμούμαι που ερχόταν στο σπίτι μας. Και στην αρχή ελέγανε για τον ποταμό Σαγκάριο. Με συγχωρείτε κιόλας αλλά ελέγανε “Εκατούρησες Σαγκάριο;” και μετά ξεκινούσανε τα τραγουδια τσι Μικράς Ασίας και λέγανε και τις ιστορίες τους εκεί.

Στην αρχή που ξεκίνησε την εκκλησία δεν ήτανε όλοι σύμφωνοι με αυτό. Πολλοί του λέγανε “Μα τα κοπέλια σου μωρέ δυστυχούνε και εσύ θα κάνεις εκκλησίες;”. Και απαντούσε “Εγώ γατέχω ίντα έσυρα εκειά που ήμουνε και ο Άγιος Φανούριος με βοήθησε και ξετρύπηξα”. Και έλεγαν μετά κάποιοι “και γιάντα μωρέ έκαμες τον Άγιο Φανούριο κι όχι κάποιον άλλο Άγιο;”. Και απαντούσε πάλι ο Ζωνός “ο Άγιος Φανούριος ήτονε βοσκός! Και ήμουν και εγώ βοσκός. Και του ζητούσα να με βοηθήσει να επιστρέψω στα Ανώγεια και εγώ θα του κάμω μια εκκλησιά να τόνε προσκυνώ”. Είχε αντιδράσεις λοιπόν στην αρχή, αλλά όσο επροχωρούσε η δουλειά έμπαινε ένας ένας και τελικά όλοι τον βοήθησαν να τη χτίσει.Σε όλα βοηθήσανε οι Ξυλούρηδες, όπως βοηθούνε μέχρι και σήμερο.

Όλοι βοηθούνε και γίνεται ένα από τα καλύτερα πανηγύρια στη Κρήτη. Κι ας τόνε κοροιδεύανε στην αρχή.Ο πατέρας μου το ξεκίνησε. Ήρθε στα Ανώγεια από τη Μικρά Ασία που τον είχαν όλοι για νεκρό. Επέθανε όμως στα Ανώγεια 84 χρονών…”

Ο 81 ετών σήμερα Εμμανουήλ Ξυλούρης “Ντομπλούκος” με τη σύζυγο του Βασιλική, στο σπίτι τους στο χωριό Κοκκίνη Χάνι.

Η ΑΦΗΓΗΣΗ ΤΟΥ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΞΥΛΟΥΡΗ “ΝΤΟΜΠΛΟΥΚΟ”

Τα τελευταία επτά χρόνια ο Εμμμανουήλ Ξυλούρης “Ντομπλούκος” που ζει στο χωριό Κοκκίνη Χάνι από τις αρχές της δεκαετίας του ’80, ακολουθώντας την παράδοση που του άφησε η οικογένεια του και μη μπορώντας για λόγους υγείας να βρίσκεται στα Πετραδολάκια, έχτισε μια εκκλησία του Αγίου Φανουρίου και κάθε χρόνο διοργανώνει το δικό του ξεχωριστό πανηγύρι με τη συμμετοχή πλήθους κόσμου και εκεί. Μιλάει στον π.Ανδρέα για τον πατέρα του, τη διαδικασία του χτισίματος που κράτησε δυο χρόνια στην οποία συμμετείχε ενεργά ως 12 χρόνο παιδί, ενώ αποκαλύπτει και την ύπαρξη στα θεμέλια της, ενός μικρού σημειώματος που τοποθέτησε εκεί ο “Ζωνός” με ονόματα δικών του ανθρώπων. Αναλυτικά αναφέρει:

 

“Δυο χρόνια μάζευε τα υλικά και τα κουβαλούσε μέχρι το 1950 που τελείωσε το χτίσιμο. Με τα γαϊδουράκια με τα χέρια με ότι να ‘ναι. Τα υλικά τα κουβαλούσα και εγώ. 12 χρονών ήμουνε όταν τελείωσε, έκανα και το βοσκό τότε. Είχα γεννηθεί το 1938. Θυμούμαι τον “Κόρκολο” τον μάστορα. Ποτέ δεν κυνηγούσανε τον πατέρα μου να τους πληρώνει. Σιγά σιγά και όποτε είχε τσι πλέρωνε όλους, δεν είχε το άγχος των μαστόρων, κι αυτοί με τη στάση τους εσυντράμανε πολύ στο χτίσιμο της εκκλησίας.Το πρώτο πανηγύρι εκεί πρέπει να έγινε γύρω στο 1952.

Σε ένα τοίχο τσι εκκλησιάς υπάρχει χτισμένο κάτι που έβαλε μέσα ο πατέρας μου στα τσιμέντα! Έβαλε ένα σωληνάκι αλουμινένιο και πέρασε μέσα ένα χαρτάκι. Είναι στο δεξιό ρούκουνα στη πόρτα μέσα. Ταξε πως θωρώ εδά ομπρός μου το μάστορα που εσήκωσε το ρούκουνα και έβαλε ο πατέρας μου μέσα το σωληνάκι με το χαρτάκι. Στο χαρτάκι μέσα είχε γράψει ο πατέρας μου κάποια ονόματα, που βοηθήσανε κάποιους φίλους του δε ξέρω ακριβώς, δε θυμάμαι παρά μόνο το όνομα του Τηλέμαχου Χαιρέτη που είχε σίγουρα γραμμένο εκεί.

Την άμμο την εφέρανε οι Κουκουβάκηδες (σ.σ οικογένεια των Ξυλούρηδων) από ένα σπηλιάρι που το λένε “του Βασιλειό τη βάφτιση”, εκεί εσκάανε και φέραν άμμο. Κουβαλούσαν παιδιά, γυναίκες, άντρες με τα γαιδουράκια και βγάνανε τα υλικά στα “Πετραδολάκια”. Όταν ξεκίνησε ο πατέρας μου τον έλεγαν τρελό, που θέλει να χτίσει μια εκκλησιά, τελικά όμως με το πείσμα και τη δύναμη του την ολοκλήρωσε!Όταν εσίμωνε να ποθάνει, μας έφηκε παραγγελιά. Να προσέχουμε πάντα την εκκλησία του Αι Φανούρη και να τη λειτουργούμε.

Έχτισε την εκκλησία αν και ήταν φτωχός και δεν είχαμε καλά καλά σπίτι δικό μας. Δεν τον κρίνω για αυτό. Αφού και εγώ το ίδιο κάνω. Χτίζω και εγώ μια εκκλησιά του Αι Φανούρη για να συνεχίσω όπου ζω την παρακαταθήκη που μου άφησε ο πατέρας μου…”

 

Εμμανουήλ Γ. Χαλκιαδάκης

Διδάκτωρ Ιστορίας Α.Π.Θ.

Διδάσκων (Ε.ΔΙ.Π.) στο Πανεπιστήμιο Κρήτης

Σε επετειακές εκδηλώσεις, όπως η σημερινή, υπάρχει ο κίνδυνος να παρουσιαστούν τα γεγονότα του παρελθόντος δυσανάλογα σε σχέση με τις πραγματικές τους διαστάσεις. Όπως, άλλωστε, έλεγε και ο Περικλής στον Επιτάφιο Λόγο του, «[…] ο ευνοϊκός ακροατής, που γνωρίζει τα πράγματα, θα θεωρήσει τα όσα ακούει κατώτερα από όσα θέλει και περιμένει ν’ ακούσει, ενώ ο ακροατής που δεν τα γνωρίζει, θα νομίσει, […] πως λέγονται υπερβολές […]»[1].  Γι’ αυτό και ο ρόλος του εκάστοτε ομιλητή είναι εκ των προτέρων ιδιαίτερα δύσκολος.

Πώς, όμως, ξέσπασε η Μεγάλη Κρητική Επανάσταση του 1866; Η ανάληψη της γενικής διοίκησης της Κρήτης από τον Ισμαήλ Πασά, το 1866, οι νέοι φόροι που επέβαλε  και η ανάμιξή του στο λεγόμενο «Μοναστηριακό Ζήτημα» (τη διάθεση δηλαδή της εκκλησιαστικής περιουσίας για την ίδρυση και τη λειτουργία των σχολείων των χριστιανών), αποτέλεσαν  την αφορμή για την έκρηξη της Επανάστασης των χριστιανών Κρητών, την περίοδο 1866-1869[2]. Η τελευταία ονομάστηκε «Μεγάλη Κρητική Επανάσταση», λόγω της γενίκευσής της, της ενίσχυσής της εντός και εκτός Κρήτης[3]  και της διεθνούς απήχησης που είχε, ιδιαίτερα μετά την ανατίναξη της Μονής Αρκαδίου, στο Ρέθυμνο[4]. Το σύνθημα «Ελευθερία ή Θάνατος», που καθιερώθηκε κατά την Επανάσταση του 1821, συγκεκριμενοποιήθηκε, το 1866,  στο νέο σύνθημα «Ένωση ή Θάνατος»[5].

Αναλυτικά, την άνοιξη του 1866, πραγματοποιήθηκε η Γενική Συνέλευση των χριστιανών Κρητών στη Μονή της Αγίας Κυριακής, στα Χανιά, με κύριο αίτημα την εφαρμογή του Χάττι Χουμαγιούν, ενός σουλτανικού διατάγματος που περιείχε ρυθμίσεις υπέρ του χριστιανικού στοιχείου[6], και οι επαναστάτες απέστειλαν σχετικό υπόμνημα προς τους προξένους των ευρωπαϊκών χωρών. Επίσημα, η Επανάσταση ξέσπασε στις 21 Αυγούστου του 1866. Ο σουλτάνος απέστειλε στα Χανιά τον Μουσταφά Πασά, προκειμένου να την καταστείλει. Η Γενική Συνέλευση των Επαναστατών, που συγκλήθηκε στους Κάμπους Κυδωνίας, απέρριψε τις προτάσεις του αντιπαραβάλλοντας το σύνθημα «Ένωσις ή Θάνατος»[7]. Τον Οκτώβριο του 1866 ο Γεώργιος Ζυμβρακάκης ανέλαβε γενικός αρχηγός, ηττήθηκε, όμως, σε μάχη στον Βαφέ Αποκορώνου[8].

Διαβάστε την συνέχεια... »

Ρεπορτάζ:Γιώργης Μπαγκέρης

Φωτογραφίες:Μανόλης Σαμόλης

Με σεβασμό και ευγνωμοσύνη, τίμησαν σήμερα οι Ανωγειανοί τους ήρωες της Αρκαδικής εθελοθυσίας, στο άγαλμα του πυρπολητή της Ιεράς Μονής, Εμμανουήλ Βασιλείου (Αναγνώστου) Σκουλά. Πλήθος κατοίκων και επισήμων βρέθηκαν εκεί στην εκδήλωση του Δήμου Ανωγείων κρατώντας άσβεστη τη μνήμη των ηρώων που 153 χρόνια πριν έδωσαν τη ζωή τους για το υπέρτατο αγαθό της Ελευθερίας.

Μεταξύ άλλων στην εκδήλωση έδωσαν το παρόν ο Δήμαρχος Σφακίων Μανούσος Χιωτάκης, ο Δήμαρχος Αποκορώνου Χαράλαμπος Κουκιανάκης , ο Αντιπεριφερειάρχης Κρήτης  Εμμανουήλ Χνάρης,ο Αντιδήμαρχος Μαλεβιζίου Χαράλαμπος Κουτσογιάννης, οι πρώην δήμαρχοι Ανωγείων Γεώργιος Σμπώκος, Νίκος Ξυλούρης και Εμμανουήλ Καλλέργης και σύσσωμο το δημοτικό συμβούλιο Ανωγείων.

Την εκδήλωση χαιρέτισαν με επιστολή τους ο Αρχιεπίσκοπος Κρήτης Σεβασμιότατος κ.κ Ειρηναίος,ο Ευρωβουλευτής της Ν.Δ Εμμανουήλ Κεφαλογιάννης, ο Βουλευτής Ηρακλείου του ΚΙΝ.ΑΛ Βασίλης Κεγκέρογλου, ο Βουλευτής Ηρακλείου του ΜεΡΑ 25 Γεώργιος Λογιάδης, ο Αντιπεριφερειάρχης Ηρακλείου Νίκος Συριγωνάκης, ο πρόεδρος του Περιφερειακού συμβουλίου Κρήτης Παύλος Μπαριτάκης,ο Δήμαρχος Αρχανών Αστερουσίων Εμμανουήλ Κοκοσάλης και ο Δήμαρχος Χερσονήσου Ιωάννης Σέγκος.

Το ιστορικό της ημέρας εκφώνησε σε μια μεστή ομιλία του ο Εμμανουήλ Χαλκιαδάκης, διδάκτωρ Ιστορίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, σε ένα λόγο που είχε ως γενικό τίτλο “Ο ρόλος των Ανωγειανών στη μεγάλη Κρητική Επανάσταση”. Προηγήθηκε επιμνημόσυνος δέηση παρουσία των ιερωμένων του χωριού και του εκπροσώπου της Ιεράς Μητρόπολης Ρεθύμνης, Τιμόθεου, ηγούμενου της Μονής Βωσάκου. Μετά την ομιλία κρατήθηκε ενός λεπτού σιγή και στη συνέχεια ακούστηκε ο Εθνικός Ύμνος. Αργότερα η οικογένεια Σκουλά παρέθεσε δείπνο σε όλο τον κόσμο στο κέντρο “Ντελίνα”.

Στην εκδήλωση διαβάστηκαν και δυο μαντινάδες του Γεωργίου Μπέρκη (Κατσούγκρη) ειδικά γραμμένες για τη σημερινή περίσταση:

Όλοι οι νεκροί του Αρκαδιού, πυρπολητές λογούνται,

γιατί έδειξαν το θάνατο πως δεν τόνε φοβούνται.

————————————————————

Στις Θερμοπύλες, Πλαταιές, Ανώγεια, Σαλαμίνα,

κι Αρκάδι δε μαραίνονται τσι Λευτεριάς τα κρίνα.

Επίσης έγινε η ανάγνωση των ονομάτων όλων των πεσόντων Ανωγειανών πριν, κατά τη διάρκεια και μετά το Ολοκαύτωμα της Μονής Αρκαδίου:

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΦΟΝΕΥΘΕΝΤΩΝ ΑΝΩΓΕΙΑΝΩΝ ΚΑΤΑ ΤΑ ΕΤΗ 1866-1868

Κατά τη διάρκεια της μεγάλης Κρητικής Επανάστασης που κατέχει κορυφαία θέση στη μακρά σειρά των επαναστατικών κινημάτων και συγκεκριμένα τα πρώτα χρόνια, 1866- 1868, έχασαν τη ζωή τους οι παρακάτω Ανωγειανοί τους οποίους τιμούμε σήμερα:

ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΤΥΛΙΣΣΟΥ ΣΤΙΣ 07 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1866

  1. Γεώργιος Ξυλούρης
  2. Νικόλαος Σκουλάς

ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΙΝΑΞΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΑΡΚΑΔΙΟΥ ΣΤΙΣ 09 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1866

  1. Γεώργιος Κρασάς
  2. Εμμανουήλ Σκουλάς

ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΚΑΜΑΡΙΩΤΗ ΣΤΙΣ 17 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1867

  1. Γεώργιος Καλλέργης
  2. Στέργιος Κεφαλογιάννης

ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΣΩΡΟΥ ΣΤΙΣ 04 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1867

  1. Ζαχαρίας Πλεύρης
  2. Ιωάννης Καβλέντης

ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΣΤΟ ΣΠΗΛΙΟ ΑΡΑΠΙ ΣΤΟ ΔΟΞΑΡΟ ΣΤΙΣ  04 ΜΑΙΟΥ 1867

  1. Γεώργιος Νιώτης
  2. Βασίλειος Σμπώκος
  3. Ιωάννης Σμπώκος
  4. Εμμανουήλ Σουλτάτος
  5. Δημήτριος Σπαχής
  6. Ζαχαρίας Σπιθούρης
  7. Γεώργιος Σπιθούρης

ΣΤΗΝ ΕΙΣΒΟΛΗ ΤΟΥ ΟΜΕΡ ΣΤΟ ΜΥΛΟΠΟΤΑΜΟ ΤΟΝ ΜΑΙΟ ΤΟΥ 1867 ΑΠΟΚΕΦΑΛΙΣΤΗΚΑΝ ΣΤΟ ΓΑΡΑΖΟ ΟΙ:

  1. Αναγνώστης – Βασίλειος Σκουλάς και η δεύτερη σύζυγος αυτού.

ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΣΤΗ ΠΥΡΓΟΥ ΣΤΙΣ 04 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1867

  1. Γεώργιος Μανουράς

ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΥΡΩΝΑ ΣΤΙΣ 04 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1867

  1. Αστρινός Κουβίδης

ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΟ ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΚΟΝΤΑ ΣΤΟ ΓΑΖΙ ΣΤΙΣ 08 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1868

  1. Ιωάννης Καράτζης

«…. Στο ‘ ναν του χέρι το σπαθί και στ’ άλλο την πιστόλα,

χάσκει να φάει την Τουρκιά εκείνηνα την ώρα.

Έπα δεν κόβουνε σπαθιά δεν νταγιαντούνε βόλια

Μόνο νταγιάντιζε Σκουλά απού ‘σαι από τ’ Ανώγεια…..

Με μια πιστόλα ασημωτή του Κούντη του Δημήτρη

Κεντά ο Σκουλάς τον τσεπανε και σείστηκε όλη η Κρήτη …..»

Ο Δήμος Ανωγείων, θέλοντας να τιμήσει τη μνήμη των Ηρώων της Αρκαδικής Εθελοθυσίας, σας προσκαλεί στην εκδήλωση που θα πραγματοποιηθεί στο χώρο του ανδριάντα του Ήρωα, Εμμανουήλ Βασιλείου (Αναγνώστου) Σκουλά, πυρπολητή της Ιεράς Μονής Αρκαδίου. την Πέμπτη 7 Νοεμβρίου στις 12.30 μ.μ Παρακαλείσθε να τιμήσετε με την παρουσία σας την εκδήλωση.

Το πρόγραμμα του εορτασμού της Αρκαδικής Εθελοθυσίας:

Ώρα 12:30 μ.μ.: Επιμνημόσυνη δέηση

-Εκφώνηση του ιστορικού της επετείου, από τον

κ. Χαλκιαδάκη Εμμανουήλ, Διδάκτωρ Ιστορίας Α.Π.Θ, Διδάσκων (Ε.ΔΙ.Π.) στο Πανεπιστήμιο Κρήτης με θέμα: « Ο ρόλος των Ανωγείων στη Μεγάλη Κρητική Επανάσταση » .

-Κατάθεση στεφάνων στο χώρο του ανδριάντα .

-Ενός λεπτού σιγή .

Εθνικός ύμνος .

Παράλληλα με τους νεκρούς του Αρκαδίου τιμώνται και οι πεσόντες Ανωγειανοί στις μάχες που προηγήθηκαν και ακολούθησαν της ανατίναξης της Μονής.

Το άγαλμα του Εμμανουήλ Σκουλά είναι εκεί από τον Οκτώβριο του 1996 για να θυμίζει σε όλους μας τους ανθρώπους που έδωσαν ψυχή και αίμα ανά τους αιώνες στους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες.

-->