ο Γιώργος Καλομοίρης ήταν ο κεντρικός ομιλητής της εκδήλωσης

Πλήθος κόσμου και επισήμων τίμησε την 67^η επέτειο του Ολοκαυτώματος των Ανωγείων από τους ΝΑΖΙ στις 13 Αυγούστου 1944. Προηγήθηκε επιμνημόσυνη δέηση στον ιερό ναό του Αγίου Ιωάννου, για τους νεκρούς που έδωσαν τη ζωή τους  την κατοχή, για τη λευτεριά και την εθνική αξιοπρέπεια. Ακολούθησε κατάθεση στεφάνων στο μνημείο του Ανωγειανού Αγωνιστή στην Πλατεία Αρμί. Την κυβέρνηση εκπροσώπησε ο υφυπουργός Προστασίας του Πολίτη Μανώλης Όθωνας. Παρέστησαν επίσης οι βουλευτές Ολγα Κεφαλογιάννη, Λίτσα Κουρουπάκη και Βασίλης Κεγκέρογλου. Από την τοπική αυτοδιοίκηση παρόντες ήταν ο περιφερειάρχης Κρήτης Σταύρος Αρναουτάκης, αντιπεριφερειάρχες ο αντιδήμαρχος Ηρακλείου Γιώργης Αεράκης και αρκετοί δήμαρχοι από γειτονικούς δήμους. Αγημα των ενόπλων δυνάμεων απέδωσε τιμές στους επισήμους.

Τον πανηγυρικό της ημέρα εκφώνησε ο φοιτητής Γιώργος Καλομοίρης.

Ακολουθεί ολόκληρη η ομιλία: «Σήμερα  Σάββατο 13 Αυγούστου του 2011 καλούμαστε επετειακά  να κάνουμε μια αναδρομή στο ιστορικό χθες , χωρίς προσκόλληση στο παρελθόν,  για να καταφέρουμε ίσως μια πρόδρομη  κατάθεση στο αύριο.

Μέσα από το πάντρεμα του Χρόνου ίσως να κυλήσει νερό στο μύλο της ιστορίας και της εξέλιξης του τόπου μας, που αποτελεί τη μόνη σταθερή αφετηρία στο κύκλο ζωής, δράσης και συνέχειας των Ανωγείων.

Το τρία ολοκαυτώματα του Χωριού μας, αποτέλεσαν την έμπρακτη απόδειξη ότι ο άνθρωπος μπορεί μέσα από τις στάχτες και τη ξερολιθιά να αναγεννήσει τον πολιτισμό, με την ίδια ίσως δύναμη που και η  φύση βγάζει καρπούς πάνω στην καμμένη γη.

Τα 3 ολοκαυτώματα του 1822, του 1867 επί τουρκοκρατίας,  και του 1944 επί Γερμανικής κατοχής αποτέλεσαν και 3 ταυτόχρονους καθοριστικούς σταθμούς από καταβολής του τόπου μας.

Τρεις σταθμούς που στο πέρασμα τους λάξευσαν τη πέτρα ως το μόνο αιωνόβιο μάρτυρα, πότισαν το χώμα, που δέχτηκε νέα θεμέλια, και δημιούργησαν τα αποθέματα αντοχής, αντίστασης και ελπίδας στους Ανωγειανούς.

Η υλική, πνευματική και ψυχική σφυρηλάτηση που έγινε μέσα από την καταστροφή, μας επιτρέπει σήμερα να φυτρώσουμε ξανά σα νέοι βλαστοί σένα ενδεχόμενο νέο οικονομικό, πολιτικό αλλά και προσωπικό ολοκαύτωμα που  μπορεί να βιώσει ο καθένας από εμάς.

Το να ξετυλίγαμε κουβάρι της σημερινής αναφοράς 67 χρόνια πίσω θα ήταν ίσως ανιστόρητο. Το τρίτο ολοκαύτωμα των Ανωγείων δεν έπεσε σαν κεραυνός εν αιθρία, αποτέλεσε τη φυσική ωρίμανση ενός καρπού αγώνων που έφεραν την ισοπέδωση του χωριού ως κορύφωση και τελευταία πράξη του δράματος που από την πρώτη στιγμή έφερε τους Ανωγειανόυς πρωταγωνιστές,.

Σε μια χρονιά Ορόσημο για την Ελλάδα, ιστορικής και πολιτικής καμπής για την Ευρώπη και τον κόσμο το 1939 ξεκινά  Ο 2ος Παγκόσμιος Πόλεμος.

Η  πρώτη στρατιωτική σύρραξη στην οποίαν συμμετείχαν τα περισσότερα έθνη του κόσμου οργανωμένα σε δύο αντίθετες συμμαχίες : Σύμμαχοι και Άξονας.

Μετά την 28η Οκτωμβρίου και τη κατάληψη της ηπειρωτικής Ελλάδας στα 1940-1941 καταστρώνεται η επιχείρηση Ερμής για την κατάληψη της Κρήτης, η οποία τέθηκε σε εφαρμογή στις 20 Μαΐου του 1941

Στη Μάχη της Κρήτης, τη πρώτη μάχη σε Κρητικό έδαφος,  τα Ανώγεια δεν έδωσαν απλά το παρόν, αλλά αποτέλεσαν πυρήνα δράσης με τη οργάνωση των Ανωγείων σε κέντρο αποστολής στρατιωτών σε κάθε Γραμμή του αγώνα .

Η άσβεστη δίψα των Ανωγειανών για απελευθέρωση  μετά την κατάληψη της Κρήτης τη 1 Ιουνίου του 1941 δε χωρεί σίγουρα μέσα σε λεκτικά σύνορα.

Η όποια όμως προσέγγιση επιχειρήσουμε να κάνουμε δεν πρέπει να παραλείψει να εντάξει την τριλογία των λέξεων: Αντίσταση-Οργάνωση και Χρέος Για το μέλλον

•        Αντίσταση γιατί η καταβολή του φόρου αίματος αρχίζει για τους Ανωγειανούς από την αποστολή στρατιωτών στα μέτωπα του αγώνα μέχρι την υπεράσπιση και την αντίσταση εντός του νησιού. Με αφετηρία την αρχή του πολέμου και τερματισμό το τέλος του οι Ανωγειανοί σε όλη τη διάρκεια της κατοχής αγωνίστηκαν και συμμετείχαν στον σχεδιασμό των περισσότερων μαχών και επιχειρήσεων . Λατζιμάς –Χανιώπορτα- Καστέλι-Πύργος-Σφακάκι- Δαμάστα-Ξυπετρα-Φοινικιά, αποτελούν μέρη με τη δική τους αιματοβαμμένη ξεχωριστή σημασία το καθένα για το Ανωγειανό φρόνημα. Οι Ανωγειανοί πιστοί για άλλη μια φορά στο ραντεβού με την ιστορία πληρώνουν με το αίμα τους την έπαρση της σημαίας του ανυπότακτου, σε κάθε στρατιωτικό κλοιό και επιχείρηση που οργανώνεται.

•        Οργάνωση γιατί: Από το 1941 ήδη οι Ανωγειανοί θα συστήσουν πρότυπες ένοπλες ομάδες που θα στελεχωθούν με ανωγειανούς και ανωγειανές για την απώθηση του κατακτητή. Οι οργανώσεις αυτές ήταν η Εθνική Απελευθερωτική Οργάνωση (ΕΑΟ) “Ο Ψηλορείτης”  και το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Σε όλη τη διάρκεια της κατοχής οι οργανώσεις αυτές θα δραστηριοποιηθούν στον ορεινό όγκο του Ψηλορείτη και στη περιοχή του Ηρακλείου.

Σε μια πορεία που ο αγώνας έγινε συνώνυμο της καθημερινής ζωής πέρασαν 4 χρόνια αντίστασης κατά της Γερμανικής κατοχής της Κρήτης και Ανυποταξίας των Ανωγείων.

Έτσι λοιπόν στις 13 Φλεβάρη του 1944 στα Ανώγεια εισβάλλουν για πρώτη φορά  1500 Γερμανοί στρατιώτες οι οποίοι αφού κυκλώσουν αιφνιδιαστικά τα Ανώγεια θα συλλάβουν δεκατρείς  αιχμαλώτους ανάμεσα του και τον αρχηγό της Ομάδας Ψηλορείτης Γιάννη Δραμουντάνη (Στεφανογιάννη),  που βρέθηκε μέσα στον κλοιό και θα εκτελεστεί με συνοπτικές διαδικασίες, παρουσία της οικογένειάς του και ολόκληρου του χωριού. Στην αρχηγία της διευρυμένης οργάνωσής Ψηλορείτης που πρωτοστάτησε σε ευρωπαϊκό επίπεδο  θα τον διαδεχθεί ο Μιχάλης Ξυλούρης (χριστομιχάλης).

Στις 27 Απριλίου του 1944 οι Βρετανοί αξιωματικοί με Κρητικούς αγωνιστές θα απαγάγουν λίγο έξω από το Ηράκλειο τον Στρατηγό Φον Κράιπε, επιτυχία που άφησε άναυδη τη γερμανοκρατούμενη Ευρώπη. Οι απαγωγείς θα μεταφέρουν τον Στρατηγό στα Ανώγεια όπου θα περάσουν τη νύχτα. Ξημερώματα θα φυγαδευτούνε από Ανωγειανούς με οδηγούς στον Ψηλορείτη και από εκεί στα Νότια παράλια για να πάνε με υποβρύχιο στη Μ. Ανατολή.

Στις 22 Ιουλίου 1944 πραγματοποιείται το σαμποτάζ του πύργου με την ενεργό συμμέτοχή των Ανωγείων.

Στις 7 Αυγούστου 1944, ο Γερμανός λοχίας των SS Γιόζεφ Ολενχάουερ,     γνωστός σαν Σήφης συνοδευμένος από ομάδα Γερμανών και Ιταλών στρατιωτών, θα έρθει στα Ανώγεια από το γειτονικό χωριό Γενί-Γκαβέ που είχε την έδρα του, και θα συλλάβει 96 γυναικόπαιδα με σκοπό να τα μεταφέρει στο Ρέθυμνο και από εκεί στα στρατόπεδα συγκέντρωσης της Γερμανίας. Η εννεαμελής ομάδα του ΕΛΑΣ Ανωγείων που με επικεφαλής τον Μανόλη  Μανουρά (Σμαιλομανώλη) παρακολουθεί από τους γύρω λόφους, με τη μέθοδο του αιφνιδιασμού θα παγιδέψει τον περιβόητο Σήφη και την ομάδα του και θα ελευθερώσουν από τα χέρια τους τα γυναικόπαιδα.

Οι γερμανοϊταλοί σκοτώνονται και αιχμαλωτίζονται στη περιοχή Σφακάκι που αποτέλεσε και το σημείο αναφοράς της απελευθέρωσης των αιχμαλώτων .

Την επόμενη ακριβώς μέρα στις 8 Αυγούστου Ανωγειανοί αντάρτες, συνεπικουρούμενοι από Ρώσους κομάντος θα πραγματοποιήσουν το Σαμποτάζ της Δαμάστας όπως ονομάστηκε, επειδή πραγματοποιήθηκε πλησίον του ομώνυμου χωριού. Με πρωτοφανή τόλμη θα εξουδετερώσουν τρία γερμανικά αυτοκίνητα καθώς και ένα τεθωρακισμένο που μετέφερε την αλληλογραφία του Γερμανικού Στρατηγείου Ηρακλείου στην Διοίκηση του Φρουρίου Κρήτης στα Χανιά. Ελάχιστοι Γερμανοί γλίτωσαν.

Τα γεγονότα αυτά τελικά ήταν η χαριστική βολή στην κυψέλη που έφερε σαν αλυσιδωτή αντίδραση χρόνων τη διαταγή ισοπέδωσης του Χώριού.

Επειδή η πόλις των Ανωγείων είναι κέντρο της αγγλικής κατασκοπείας εν Κρήτη και επειδή οι Ανωγειανοί εξετέλεσαν τον φόνο του λοχίου φρουράρχου Γενί-Γκαβέ και της υπ’ αυτών φρουράς και επειδή οι Ανωγειανοί εξετέλεσαν το σαμποτάζ της Δαμάστας, επειδή εις Ανώγεια ευρίσκουν άσυλον και προστασίαν οι αντάρται των διαφόρων ομάδων αντιστάσεως και επειδή εκ των Ανωγείων διήλθον και οι απαγωγείς με τον Στρατηγόν Φον Κράιπερ χρησιμοποιήσαντες ως σταθμόν διαμετακομιδής τα Ανώγεια, διατάσσωμεν την ΙΣΟΠΕΔΩΣΙΝ τούτων και την εκτέλεσιν παντός άρρενος Ανωγειανού όστις ήθελεν ευρεθεί εντός του χωρίου και πέριξ αυτού εις απόστασιν ενός χιλιομέτρου.

Χανιά 13 Αυγούστου 1944 Ο Στρατηγός Διοικητής Φρουρίου Κρήτης Χάινριχ ΜΙΛΛΕΡ

Ποτέ τόσο λίγα και  μεστά λόγια , γραμμένα μάλιστα από τον κατακτητή, δεν απέδωσαν καλύτερα την ιστορία των Ανωγείων κατά την περίοδο 41-44. Ξημερώματα της 13ης Αυγούστου 1944, εκατοντάδες Γερμανοί στρατιώτες θα κυκλώσουν αιφνιδιαστικά τα Ανώγεια. Με την υποστήριξη του πυροβολικού τους, θα αρχίσουν το καταστροφικό τους έργο. Όσοι ανωγειανοί – κυρίως γέροντες – βρέθηκαν εντός του κλοιού θα εκτελεστούν μαζί με τις γυναίκες που δεν θέλησαν να εγκαταλείψουν τις πατρογονικές εστίες. Για 23 μέρες θα ανατινάζουν ένα-ένα τα 940 σπίτια του χωριού. Πριν επιδοθούν στο άθλιο έργο τους, θα λεηλατήσουν τις περιουσίες των Ανωγειανών. Για τρίτη φορά στην ιστορία τους οι Ανωγειανοί θα πάρουν το δρόμο της προσφυγιάς.

Το Χρέος για το μέλλον το εκπλήρωσαν οι Ανωγειανοί αργότερα, όταν θα επιστρέψουν από το Ηράκλειο και τα χωριά του Μυλοποτάμου που είχαν καταφύγει, και δεν θα συναντήσουν παρά μόνο χαλάσματα πάνω στα οποία όμως είναι αποφασισμένοι να χτίσουν ξανά το χωριό τους σα να οδηγούνται από ένα δίκαιο θεϊκό και ανθρώπινο μαζί.

Μετά την απελευθέρωση το ελληνικό κράτος, σε ένδειξη πατριωτικής ευγνωμοσύνης θα απονείμει στα Ανώγεια τον Πολεμικό Σταυρό Πρώτης Τάξεως – ο οποίος αποτελεί και τη μεγαλύτερη διάκριση – και συγχρόνως θα ανακηρύξει την κοινότητα σε Δήμο.

Συνολικά οι νεκροί Ανωγειανοί του Αλβανικού Πολέμου και της κατοχής θα φτάσουν τους 171πεσόντες που έδωσαν μάχη μέχρι τέλος μην υποτάσσοντας συνειδήσεις και υποδουλώνοντας ψυχές.

Το ομαδικό πνεύμα της δράσης των Ανωγειανών ήταν αυτό που τους έδωσε επάξια μια θέση στη σφαίρα του ιστορικού γίγνεσθαι. Μια θέση η οποία σε μια από τις ελάχιστες φορές ξεπερνούσε  τα όρια της Επώνυμης υστεροφημίας και ταύτιζε το ατομικό με το συλλογικό χρέος της επιβίωσης και της  ιστορικής συνέχειας.

Όλοι οι αγωνιστές που ξεχώρισαν με την ανιδιοτέλεια του αγώνα τους, τον ηρωισμό των πράξεων τους αλλά και τον πατριωτισμό του να μάχεσαι για την ελευθερία δίνουν σίγουρα το δικό τους αιώνιο παρόν στο προσκλητήριο των αθανάτων.

Ένα παρόν που ξεφεύγει από τα οικογενειακά κάδρα και τους προσωπικούς λεονταρισμούς, και αποκτά οικουμενική διάσταση και καθολική εμβέλεια.

Οι εμβληματικές μορφές των αγωνιστών του ’40 παραφράζοντας λεκτικά  του στίχους του ποιητή θα έλεγαν ίσως σήμερα, ότι δεν αγωνιστήκαμε  για να ξεχωρίσουμε αδερφέ μου απ’ τον κόσμο  , αγωνιστήκαμε  για να σμίξουμε τον κόσμο.  Έτσι λοιπόν ως στυλοβάτες του Χωριού μας καταφέρανε με αυτοθυσία  να σπείρουν  την ιδέα της αναγέννησης του τόπου αφήνοντας στο σήμερα  κλήρο τη προστασία της ιδέας αυτής και τη χάραξη πορείας στο αύριο .

Το παρελθόν δίνει τη σκυτάλη στην εξουσία του παρόντος, Το παρόν έχει καταλάβει τον όρκο της ευθύνης που θα δώσει στο μέλλον;

Σήμερα καλούμαστε να ανοίξουμε το δικό μας δρόμο στη δίνη ενός ανάλογου πολιτικού, αξιακού και οικονομικού μηδενισμού.

Η θέση του απλού παρατηρητή δεν αρμόζει στη γενιά μας. Όσο και αν το παρελθόν πολλές φορές φαίνεται υπόλογο η λογική του ήρθαν τα αυρια να διώξουν τα σήμερα δε μπορεί να μας συντροφεύει. Οι μέρες που ζούμε δε μπορούν να σφραγίσουν την εποχή μας σε μια γενιά επαιτείας, αλλά απαίτησης, αντάξιας της ανωγειανής περηφάνιας που γέννησε ο τόπος μας.

Το ρίξιμο της ασπίδας, η νόθευση των αρχών και η στοχευμένη παρερμηνεία της ιστορικής μνήμης είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος για τη μετάλλαξη και αφομοίωση του ανθρώπου στην ετερονομία και τη στρατευμένη κατεύθυνση.

Βιώνουμε μια εποχή πολέμου που αντικαθιστά τα τεθωρακισμένα με οίκους αξιολόγησης, που εξελίσσει τα άρματα μάχης σε χρηματοπιστωτικούς όρους και προκυρήσσει νέου τύπου αιματηρές μάχες στη παλαίστρα των συνόδων κορυφής.  Σε μια τόσο αλληγορική περίοδο πολέμου

Ο αρχαιοελληνικός αναγραμματισμός της ιδέας του πολίτη σε οπλίτη είναι ο μόνος που μπορεί να μας φέρει ενώπιον των ευθυνών μας.

Ο πολίτης οπλίτης λοιπόν τίθεται μάχιμος στη πρώτη γραμμή του αγώνα κάνοντας τη δική του συνειδητή ηθική επιστράτευση.

Ο οπλίτης άνθρωπος αν θέλει να διατηρήσει ακεραία την έννοια του όρου  του δεν παύει στιγμή να αγωνίζεται για την ελευθερία την ειρήνη και το δίκιο

Ο άνθρωπος ανωγειανός για κρατήσει καθαρή την όψη του οφείλει να ξαναβρεί  την γνήσια περηφάνια  που κληρονόμησε και χάνεται στο χρόνο, να είναι έτοιμος να χτίσει ξανά πάνω στα χαλάσματα χωρίς να εγκαταλείψει με τη πρώτη δυσκολία.

Αν ως κοινωνία, ως άνθρωποι και ως λαός οι αναδρομές αυτές μπορούν να μας διδάξουν κάτι στον αέναο κύκλο που κάνει η ιστορία είναι ότι όταν ο άνθρωπος εισβάλει  στο επίκεντρο αποτελεί τη δύναμη που λαλεί το κάρο του κόσμου .

Σήμερα 67 χρόνια και τρία ολοκαυτώματα μετά ο Ανωγειανός έχοντας αποκτήσει πλέον  τη δυνατότητα να αισθάνεται το εύφλεκτο οφείλει πιο έτοιμος από ποτέ να έρθει αντιμέτωπος ακόμα και  με ένα τέταρτο ολοκαύτωμα που ξεπερνάει το μολύβι και το μπαρούτι και αγγίζει τις αρχές τις αξίες και τα ιδανικά. Ένα ολοκαύτωμα που οι νέοι εμπρηστές του δεν επιδιώκουν την ανατίναξη αλλά το σταδιακό ξεθεμέλιωμα και ξερίζωμα των εθνικών, πολιτικών, συνταγματικών και θεμελιωδών αρχών.

•        Αν η εποχή του χθες έβαζε μια προτροπή στα γρανάζια της εποχής του σήμερα αυτή θα λέγονταν Αγώνας

•        Αν τα γεγονότα του παρελθόντος έσπερναν εμπειρία στις εξελίξεις του μέλλοντος αυτή θα λέγονταν αντίσταση

•        Αν οι αγωνιστές της αιωνιότητας φώναζαν κάτι σήμερα ίσως να μας τραγουδούσαν Άιντε θύμα Άιντε ψώνιο άιντε σύμβολο αιώνιο αν ξυπνήσεις μονό μιας θα ρθει ανάποδα ο ντουνιάς».