Ο καθηγητής Γιώργος Διαλυνάς

Αιδεσιμότατοι, Κ. Δήμαρχε, κύριοι εκπρόσωποι των τοπικών αρχών, κύριοι Διευθυντές των σχολικών μονάδων, κυρίες και κύριοι,

Όσα χρόνια κι αν περάσουν, η 25^η Μαρτίου θα παραμένει η κορυφαία, μοναδική και ταυτόχρονα διπλή γιορτή για κάθε Έλληνα, για κάθε χριστιανό. Κι αυτό γιατί ως χριστιανοί, γιορτάζουμε τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, αλλά και ως Έλληνες γιορτάζουμε τον Ευαγγελισμό του έθνους μας, αφού την ίδια αυτή ημέρα  διάλεξαν οι πρόγονοί μας να σηκώσουν το λάβαρο της επανάστασης ενάντια στον Τούρκο κατακτητή  ζητώντας απ’ τα βάθη της καρδιάς τους λευτεριά ή θάνατο.

«ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Ή ΘΑΝΑΤΟΣ»

Αλήθεια πόσο μεγάλο και πόσο βαθύ είναι το νόημα που κρύβει μέσα της αυτή η απαίτηση! Χρησιμοποιώντας μόνο τρεις λέξεις , οι δυο φαινομενικά αντίθετες. Από τη μια η λευτεριά , η δυνατότητα να ενεργεί ο καθένας μόνος του σύμφωνα με τα πιστεύω του και τις προσωπικές του επιθυμίες , η βασική προϋπόθεση για κάθε τι όμορφο και δημιουργικό στη ζωή των ανθρώπων , η διάθεση για ζωή , η αρχή .

Απ’ την άλλη ο θάνατος, η παραίτηση από τη ζωή , το τέλος. Στη μέση ένα ή διαζευκτικό , που αντί να τις χωρίσει όπως όφειλε , τις ένωσε , τις έδεσε  μεταξύ τους και τις έκανε να μοιάζουν ίδιες .

Και πράγματι , για τους Έλληνες του ’21 δεν υπήρχε τρίτη λύση . Έπρεπε να νικήσουν και να λευτερωθούν ή να πεθάνουν . Όποιο  από τα δυο ερχόταν, ήταν καλοδεχούμενο. Είχαν περάσει τέσσερις περίπου αιώνες απ’ την αποφράδα, για τον ελληνισμό, εκείνη  μέρα που άνοιξε η Κερκόπορτα στα τείχη της Πόλης.

Είχαν περάσει τέσσερις αιώνες δύσκολοι , σκεπασμένοι από το μαύρο πέπλο της απελπισίας, όπου όλα τα σκίαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά. Και τι δε χρησιμοποίησε ο κατακτητής για να πετύχει τους σκοπούς του. Βία αλλά και χρηματισμό . Εξαναγκασμό και καλοπιάσιμο. Χιλιάδες οι νεκροί από τα αμέτρητα  σκληρά βασανιστήρια. Δυσβάσταχτοι οι φόροι και τα χαράτσια. Κι ο χειρότερος για έναν γονιό φόρος , το παιδομάζωμα. Απ’ άκρη σ’ άκρη στον ελλαδικό χώρο επικρατεί ένα απέραντο  χάος . Φωτιά και τσεκούρι.

Ο Έλληνας ραγιάς είναι υποχείριο ακόμα και του κατώτερου Τούρκου. Δεν έχει κανένα απολύτως δικαίωμα , κανένα προσωπικό όφελος , καμιά ατομική περιουσία.

Και τα λίγα προνόμια που παραχωρούνται σε λίγους είναι ελάχιστες εξαιρέσεις και δίνονταν περισσότερο για την εξυπηρέτηση της Υψηλής Πύλης και του Σουλτάνου.

Όμως απέναντι σε όλα αυτά , η αδούλωτη ελληνική ψυχή άντεξε, κρατώντας άσβηστο μέσα της τον πόθο της ελευθερίας.

Τον πόθο αυτό τον στέριωναν οι δάσκαλοι και οι ιερείς στο σχολειό, μαθαίνοντας στα ελληνόπουλα κάτω από το λιγοστό φως του κεριού, την περήφανη καταγωγή τους, την ένδοξη ιστορία των προγόνων τους, την πίστη στο Χριστό, τη μητρική τους λαλιά.

Τον υποδαύλιζε η προσπάθεια των Ελλήνων του εξωτερικού, να μεταφέρουν τις επαναστατικές ιδέες, που διαδίδονται την περίοδο εκείνη στην Ευρώπη. Η ιδέα της ισότητας των ανθρώπων, της ελευθερίας και της εθνικής ανεξαρτησίας και η ανάγκη για τη διεκδίκηση τους μεταφέρονται στην υπόδουλη Ελλάδα. Από αυτούς ξεχωρίζουν ο Αδαμάντιος Κοραής και ο Ρήγας Βελεστινλής, που μέσα στο Θούριο συνόψισε και χώρεσε όλα όσα μπορούσε να ζητήσει κάθε  άνθρωπος που ήθελε να ζει ελεύθερος.

Τον έκανε τον πόθο αυτό να φαίνεται πραγματοποιήσιμος η κλεφτουριά . Οι πιο περήφανοι και ανυπότακτοι ραγιάδες που πήραν το όπλο τους κι ανέβηκαν στα βουνά , προτιμώντας τη δύσκολη αλλά λεύτερη ζωή του κλέφτη. Οι κλέφτες αποτέλεσαν το στήριγμα του απλού λαού. Τους αγαπούσε, τους θαύμαζε, τους ένιωθε προστάτες του. Ήταν η μαγιά της λευτεριάς κατά το Μακρυγιάννη. Όλα αυτά ήταν επόμενο να ωθήσουν τους Έλληνες να διεκδικήσουν τη λευτεριά πολλές φορές.

Στη ιστορία, αναφέρεται πλήθος προσπαθειών και εξεγέρσεων πριν από την επανάσταση του ’21. Γνωστά τα επαναστατικά κινήματα του Λάμπρου Κατσώνη, τα Ορλοφικά αλλά και σε τοπικό επίπεδο, η επαναστατική προσπάθεια των Σφακιανών,  οι οποίοι με πρωτεργάτη το Δασκαλογιάννη, επιχείρησαν να αποτινάξουν τον Τουρκικό ζυγό. Οι επαναστατικές αυτές κινήσεις, όμως, ήταν αρκετά ανοργάνωτες και είχαν τοπικό χαρακτήρα. Έτσι δεν έφεραν το ποθητό αποτέλεσμα,  και πνίγηκαν στο αίμα.

Ώσπου ήρθε η ώρα της Φιλικής Εταιρίας, το 1814. Από  τρεις Έλληνες εμπόρους  στην Οδησσό της Ρωσίας ξεκίνησε μια μεγάλη συνωμοσία εξακοσίων χιλιάδων πατριωτών. Η Φιλική Εταιρία με άρτια οργάνωση και άκρα μυστικότητα, σε δυσμενείς συνθήκες, υπερπήδησε όλα τα εμπόδια, διέψευσε τις ελπίδες ότι ελευθερία θα επέλθει από την φιλανθρωπία των χριστιανών βασιλέων και βοήθησε να δημιουργηθεί το κατάλληλο ψυχολογικό κλίμα για την εξάπλωση της επαναστατικής ιδέας.

Όσοι ήταν μυημένοι και είχαν τα προσόντα, όργωναν όλη την Ελλάδα, ξεσήκωναν, όπλιζαν με θάρρος τους υπόδουλους ραγιάδες. Και αυτός ο ιδιότυπος αγώνας ,να αφυπνίσεις ένα λαό και να οπλίσεις το χέρι του δεν ήταν κάτι εύκολο. Δεν είναι απλό πράγμα να ξεσηκώσεις κάποιον που γεννήθηκε και μεγάλωσε και έζησε υπόδουλος όπως και οι πρόγονοι του.

Το δύσκολο έργο το ανέλαβαν άνθρωποι σεβαστοί, με φλογερή καρδιά και πύρινο λόγο όπως ο Παπαφλέσσας και ο Κολοκοτρώνης. Κι όταν ο Κολοκοτρώνης διαλαλούσε στο Μοριά ότι ο Θεός υπόγραψε για την ελευθερία της Ελλάδος και ότι δεν παίρνει πίσω την υπογραφή του, οι υπόδουλοι ένιωθαν ένα σφίξιμο στην καρδιά και μια εικόνα περνούσε σαν όνειρο μπρος από τα μάτια τους, να ζούνε λέει λεύτεροι και μια σπίθα φώτιζε την μαυρισμένη τους ψυχή.

Κι αυτή η σπίθα δεν άργησε να γίνει φωτιά το ξημέρωμα της 25^ης Μαρτίου του 1821 όταν ο επίσκοπος Παλαιών Πατρών Γερμανός ύψωνε με τρεμάμενα χέρια το λάβαρο της επανάστασης και ευλογούσε τα όπλα των αγωνιστών. Η επανάσταση βέβαια είχε ξεκινήσει τους δυο πρώτους μήνες του 1821 στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες υπό την καθοδήγηση του Αλέξανδρου Υψηλάντη. Ήταν όμως σύντομη, και εξαιτίας των ιδιαίτερα αντίξοων συνθηκών δεν ευδοκίμησε. Αποτέλεσε όμως έναν πρώτης τάξεως αντιπερισπασμό, και συνέβαλε αποφασιστικά στην επιτυχία της επανάστασης που ξεκίνησε το Μάρτη στο Μοριά και έμελλε να στεφθεί νικηφόρος.

Προετοιμασμένες και φλογισμένες οι καρδιές από τα κηρύγματα των δασκάλων του Γένους, τα τραγούδια του Ρήγα και τους κήρυκες της Φιλικής Εταιρείας πήραν την απόφαση του ξεσηκωμού, άρπαξαν τ’ άρματα. Τα όνειρα και οι πόθοι τεσσάρων αιώνων αλήθεψαν την ώρα εκείνη  και οι στίχοι του Ρήγα :

Καλύτερα μιας ώρας , ελεύθερη ζωή,

παρά 40 χρόνια σκλαβιά και φυλακή

ξεσήκωσαν σε ένα γενικό συναγερμό το Έθνος. Κανένας μαθηματικός υπολογισμός, ελάχιστα μέσα απέναντι σε μια Αυτοκρατορία από τη μια, μεγάλος ενθουσιασμός και αδάμαστη θέληση για νίκη ή θάνατο απ’ την άλλη.

Ο Μοριάς , η Ρούμελη  και τα νησιά του Αιγαίου φλέγονται από τις πρώτες επιτυχίες. Ο σουλτάνος γίνεται θηρίο κι αποφασίζει σκληρά αντίποινα. Χιλιάδες οι μάρτυρες , ανάμεσα τους κι ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε.

Όμως ο τρομαγμένος ραγιάς  καταλαβαίνει πια ότι ο Τούρκος δεν είναι ανίκητος. Και παίρνει πάνω του τον αγώνα. Οι επιτυχίες έρχονται η μια μετά την άλλη και την 1^η ημέρα του 1822 η Α΄ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου μέσα σε ένα ακράτητο ενθουσιασμό και παρά τις αντιθέσεις πολιτικών και στρατιωτικών , διακηρύττει για το Έθνος , ενώπιον Θεού κι ανθρώπων :

Την πολιτικήν αυτού ύπαρξιν και Ανεξαρτησίαν

και μάλιστα  με ένα  σύνταγμα , από τα δημοκρατικότερα, της εποχής εκείνης.

Όμως χρειάστηκαν γι’ αυτό πολλοί αγώνες , χιλιάδες νεκροί , αμέτρητες σελίδες ιστορίας. Τα Δερβενάκια , το χάνι της Γραβιάς , η Τριπολιτσά , το Βαλτέτσι και  τα Βασιλικά , κάστρα επιτυχιών  και τόποι ηρωισμού.

Μεγάλες κι οι μορφές που σημάδεψαν τον Αγώνα αυτό:

Ο Αθανάσιος Διάκος , ο ήρωας της Αλαμάνας , που βρήκε φριχτό θάνατο.

Ο Κολοκοτρώνης , ο θρυλικός Γέρος του Μοριά , χάρη στο μεγαλοφυές σχέδιο του οποίου πάρθηκε το πρώτο μεγάλο κάστρο των Τούρκων , η Τριπολιτσά.

Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος που γελοιοποίησε τη στρατιά του Ομέρ Βρυώνη στο Χάνι της Γραβιάς.

Ο Παπαφλέσσας, ο παπάς αγωνιστής, προτίμησε να θυσιαστεί με τα τριακόσια παλικάρια του στο Μανιάκι, ως άλλος Λεωνίδας.

Ο Κανάρης στο Αιγαίο, ο φοβερός μπουρλοτιέρης, που τσάκισε στην κυριολεξία τον Τούρκικο στόλο. Ο Νικηταράς, ο Μάρκος Μπότσαρης, ο Καραϊσκάκης, ο Μιαούλης, γυναίκες όπως η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα και η Μαντώ Μαυρογένους αλλά  και τόσοι άλλοι που δεν αρκούν τα στενά όρια ενός χαιρετισμού για να αναφερθούν όλοι.

Τα γεγονότα και οι βαρβαρότητες μαθαίνονται στην Ευρώπη, και οι μέχρι χθες ενάντιοι στην επανάσταση Ευρωπαίοι που θεωρούσαν τους Έλληνες παράνομους μιας και κινδύνευε από τον ξεσηκωμό τους η υπάρχουσα τάξη πραγμάτων ,αρχίζουν να αναρωτιούνται πλέον για το ποιος πρεσβεύει το νόμο και ποιος όχι. Ένα μεγάλο φιλελληνικό κίνημα γεννιέται κι ανδρώνεται στα μεγάλα ευρωπαϊκά κράτη, το οποίο θα προσφέρει αργότερα, όταν η περίσταση το απαιτήσει, χρήματα, υπηρεσίες αλλά και το αγνό αίμα ανθρώπων με ευγενική ψυχή. Ανθρώπων που έκλεισαν μέσα τους το μεγαλείο του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού όπως ο λόρδος Βύρωνας.

Έτσι , μετά από σκληρούς αγώνες οχτώ χρόνων  και με τη βοήθεια των τριών μεγάλων δυνάμεων, ήρθε το πολυπόθητο όνειρο . Απ’ τα κόκαλα των Ελλήνων τα ιερά ξεπετάχτηκε η λευτεριά . Ένα εκατομμύριο περίπου  Έλληνες έχασαν τη ζωή τους για να ζήσουν τελικά λεύτεροι σχεδόν άλλοι τόσοι .

Κυρίες και κύριοι,

Η Γενιά της Επαναστάσεως του 1821 δεν ήταν υπεράνθρωπη. Ούτε όλη την Ελλάδα απελευθέρωσε, ούτε απαλλαγμένη από αδυναμίες εμφανίστηκε αφού δυστυχώς σε όλη τη διάρκεια του αγώνα δεν έλειψαν οι προσωπικές κόντρες, οι αντιδικίες ,τα μίση και ο αλληλοσπαραγμός, τα οποία έθεσαν σε κίνδυνο την νικηφόρα έκβαση του.

Όμως η γενιά εκείνη , έθεσε ένα σκοπό  και κατάφερε να τον φέρει σε πέρας. Οκτώ χρόνια πολεμούσαν οι Έλληνες απέναντι σε μια πανίσχυρη αυτοκρατορία. Στα στίφη των εχθρών αντέταξαν το ακατάβλητο θάρρος τους, τον απαράμιλλο ηρωισμό τους και την αγάπη τους για τη λευτεριά. Τα αθάνατα κατορθώματα τους, εφάμιλλα με εκείνα των αρχαίων προγόνων τους, προκάλεσαν το δέος και το θαυμασμό όλου του πολιτισμένου κόσμου.  Γιατί ο Αγώνας για τη λευτεριά ξεκίνησε απλά, χάρη σε ανθρώπους αγνούς αλλά και ατίθασους, που δεν μπορούσαν να χαλιναγωγήσουν άλλο τον πόθο τους για τη λευτερι. Γιατί όσες προσπάθειες κι αν έγιναν για οργανωμένο ξεσηκωμό, η επανάσταση  ξεκίνησε από ανοργάνωτα ασκέρια, από μπουλούκια ανθρώπων στους οποίους μπορεί να μην περίσσευαν  τα όπλα και τα μπαρουτόβολα, περίσσευε όμως η δίψα για λεύτερη ζωή. Παρόλες τις δυσκολίες το ασθενές και άοπλο ελληνικό έθνος βρήκε την ψυχική δύναμη να αναμετρηθεί με την πάνοπλη και πανίσχυρη Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Δεν σκέφτηκαν οι ήρωες του 21 τους αριθμούς. Δεν υπολόγισαν, δεν δίστασαν να αντιταχθούν στους ισχυρούς δυνάστες τους, παραμέρισαν τη λογική και έγραψαν μία από τις πιο λαμπρές σελίδες στη ιστορία του έθνους. Οι ήρωες του ΄21 εμψυχώθηκαν από τα ιδανικά της φυλής και τη σκέψη ότι ο αγώνας τους ήταν δίκαιος και ιερός. Το σύνθημα τους <<ελευθερία ή θάνατος>> ήταν η φυσική συνέχεια του μολών λαβέ, του σταθερού όχι των Ελλήνων, της αδούλωτης ψυχής τους, προς κάθε εισβολέα ή κατακτητή.

Για το λόγο αυτό το 21 είναι η πνευματική κιβωτός, η βάση, το θεμέλιο του Νεότερου Ελληνισμού. Από εκεί πρέπει το έθνος να αντλεί δυνάμεις και φως για να μπορέσει να συνεχίσει το δρόμο των ιστορικών του πεπρωμένων. Σήμερα που όλα αλλάζουν στο όραμα της παγκοσμιοποίησης, σήμερα που πολλά κράτη ενώνονται με νέες συνθήκες και νέες συμφωνίες, δυστυχώς οι κίνδυνοι που πάντα απειλούσαν τούτο τον τόπο  εξακολουθούν να υπάρχουν.

Σε μια περίοδο όπου η εδαφική μας κυριαρχία εξακολουθεί να αμφισβητείται, όπου τα διάφορα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα μας θέλουν υποτελείς και προσκυνημένους, οφείλουμε να έχουμε τα μάτια μας ανοιχτά , να επαγρυπνούμε, για να διαφυλάξουμε, ως άξιοι συνεχιστές της παράδοσης των προγόνων μας, τις ιδέες που υποκίνησαν την επανάσταση του ’21.

Ήταν ένα θαύμα η εξέγερση του ’21. Ένα θαύμα ανεπανάληπτο.

Αθάνατοι ήρωες του ’21.

Η σκέψη μας θα είναι πάντα σε σας.

Σας ευχαριστούμε γιατί χάρη σε σας γεννηθήκαμε λεύτεροι.

Σας ευχαριστώ.