Archive for Αυγούστου 2017
20/08/2017
Με τον επόμενο νεκρό θα πέψω χαρισάρι
στου Κάτω Κόσμου τσι βοσκούς, ένα κριγιό μπροστάρη
(μαντινάδα αφιερωμένη στον Μιχάλη Σουλτάτο που εκτελέστηκε από τα γερμανικά στρατεύματα Κατοχής στις 21 Αυγούστου 1944)
Τον Αύγουστο του 1944 οι Γερμανοί σχεδίασαν και εκτέλεσαν ένα σχέδιο που άφησε ανεξίτηλα τα σημάδια του στην επαρχία Μυλοποτάμου και στο ιστορικό χωριό Ανώγεια. Σκοπός του σχεδίου ασφαλής μεταφορά και σύμπτυξη των Γερμανών και Ιταλών
στρατιωτών στα Χανιά. Οι πληροφορίες του Γερμανού Διοικητή του Φρουρίου Κρήτης στρατηγού Βάλτερ Μίλερ ήταν ότι στον ορεινό Μυλοπόταμο και
ειδικά στις παρυφές του Ψηλορείτη βρισκόταν :
- Η ομάδα του Αρχηγού Καπετάν Γεωργίου Πετρακογιώργη
- Η Ανεξάρτητη ομάδα Ανωγείων στη Μίθια του οροπεδίου της Νίδας με
αρχηγό τον καπετάν Μιχάλη Ξυλούρη ή Χριστομιχάλη
- Η ομάδα του Κρουσώνα στη θέση Ασφενταμιά ή Τσιλαθιά χωρίς αρχηγό, με
τα κυριότερα στελέχη της
Η μάδα του ΕΛΑΣ Ηρακλείου στη θέση Τσουνιά με καπετάνιο τον Ιωάννη Ποδιά και τριπλή διοίκηση.
– Η ομάδα του ΕΛΑΣ Ρεθύμνης στη θέση Τσουνιά με τριπλή διοίκηση.
Η ομάδα ενόπλων Ανωγειανών του ΕΑΜ στη θέση Βιτσιλιά με επικεφαλής τον Έφεδρο Ανθυπολοχαγό Γεώργιο Τρουλινό.
Οι Βρετανοί Αξιωματικοί Αντ/χης Τομ Ταμπάμπιν και Λοχαγός Ουίλλιαμ Στάνλεϋ Μος στη θέση Πετροδολάκια με ασύρματο.
(Γεωργίου Κάβου, Γερμανοϊταλική Κατοχή και Αντίσταση Κρήτης, σελ. 538).
Έπρεπε λοιπόν να εξουδετερωθούν οι παραπάνω ομάδες για να γίνει η μεταφορά
των Γερμανών και Ιταλών στρατιωτών στα Χανιά με τις λιγότερες δυνατές απώλειες. Το σχέδιο που ετοίμασαν οι Γερμανοί προέβλεπε την κύκλωση και την εξερεύνηση του Ψηλορείτη καθώς και την εκ θεμελίων καταστροφή των Ανωγείων.
Για την εκτέλεση του σχεδίου πήραν μέρος οχτώ τάγματα. Δύο από το Ηράκλειο του 65ου Συντάγματος, δύο από την Μεσσαρά του 47ου Συντάγματος, δύο από το Ρέθυμνο, ένα από τα Χανιά και το τάγμα του Σπηλίου Ρεθύμνου.
Την διοίκηση της επιχείρησης είχε ο Συν/χης Μπέτμαν. Η επιχείρηση άρχισε την νύχτα της 12ης προς την 13η Αυγούστου 1944 με όλα τα γνωστά επακόλουθα( κάψιμο και λεηλασία των Ανωγείων, ομαδικές εκτελέσεις αμάχων, καταστροφή και λεηλασία των μητάτων του Ψηλορείτη).
Στις 20 Αυγούστου ο Συντ/χης Μπέτμαν διέταξε την διακοπή των επιχειρήσεων, επιχειρήσεις που στην εξερεύνηση του Ψηλορείτη δεν είχαν τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Οι ομάδες των αντιστασιακών είχαν καταφέρει να διαφύγουν από τον ασφυκτικό κλοιό. Οι Γερμανοί άρχισαν να υποχωρούν προς τις βάσεις εξορμήσεώς τους αφού παρέμειναν αρκετοί στα Ανώγεια για υποστήριξη των τμημάτων του Μηχανικού που κατέστρεφε το ιστορικό χωριό. Στις 21 Αυγούστου 1944 οι Γερμανοί του 65ου Συντάγματος που βρισκόταν στα Σίσαρχα και κατευθύνονταν προς το Ηράκλειο, συνέλαβαν από τα χωριά Καμαράκι, Αστυράκι αμάχους καθώς και τους Ανωγειανούς κτηνοτρόφους που συνάντησαν στο δρόμο τους Σουλτάτο Ιωάννη ή Αλισαβογιάννη και Σουλτάτο Μιχάλη. Τους οδήγησαν στην έξοδο του φαραγγιού στην τοποθεσία Ποροφάραγγο και τους εκτέλεσαν. Απ’αυτήν την εκτέλεση σώθηκε ο Σουλτάτος Γιάννης ή Αλισαβογιάννης. Σώθηκε επειδή προτίμησε να ριχτεί στον γκρεμό βάθους αρκετών δεκάδων μέτρων και να σκοτωθεί παρά να πέσει νεκρός από τις σφαίρες των κατακτητών. Την πτώση του σταμάτησαν τα κλαδιά μιας χαρουπιάς.
Σύρθηκε όπως μπορούσε σε μια σχισμή της πλαγιάς, σε μια πέζα όπως λέει ο ίδιος. Αλλά για την εκτέλεση στο Ποροφάραγγο και την διαφυγή του, διηγείται ο ίδιος ο Αλισαβογιάννης.
Αφήγηση Σουλτάτου Γιάννη ή Αλισαβογιάννη : …τον πατέρα μου τονε λέγανε Γιάννη Σουλτάτο και την μάνα μου Αλισάβη
Γρυλλάκη. Είχα και μια αδερφή τη Μαρία. Εγεννήθηκα το 1922. Ο πατέρας μου ήτανε στον τουρκικό πόλεμο. Και πριν τον τουρκικό πόλεμο είχε πάει στρατιώτης. Δώδεκα χρόνια έκαμε στο στρατό. Ετραβήξανε πολλά. Ήτανε Βεντζελικός κι αυτός και το κόκαλό του. Είχε πάρει στσι πολέμους τέσσερα παρασήματα και το σταυρό τση αντρείας. Η μάνα μου τα’χε σε μια κορνίζα. Όντεν εκαίγανε οι Γερμανοί το χωριό τα πήρανε.
Όντες έχασε ο Βεντζέλος τσι εκλογές, και αλλάξανε οι αξιωματικοί στο στράτευμα, εμάλωσε μ’ένα αξιωματικό. Τονε χτύπησε άσκημα, τονε δικάσανε και τονε βάλανε στη φυλακή. Σε ένα υπόγειο, πόσα σκαλιά κάτω από τη γη ποιος ξέρει, δεν εμπόριε φαίνεται να βαστάξει άνθρωπος πολύ καιρό σε κείνη τη φυλακή. Επήγε μια μέρα η βασίλισσα και του χάρισε την ποινή. Επόρισε ο κύρης μου αλλά είχε πάρει πνευμονία στη φυλακή. Μόλις ήρθε στην Κρήτη το 1922 επέθανε. Εγώ γεννήθηκα τη χρονιά που πέθανε ο πατέρας μου γι’αυτό με βγάλανε κι εμένα Γιάννη. Γιάννης το όνομά μου και η μάνα μου Αλισάβη δε με βρίσκεις εδώ στ’Ανώγεια παρά Αλισαβογιάννη.
Την Κατοχή που πέφτανε οι Γερμανοί στην Κρήτη ήμουνα με το Δραμουντάνη Γιάννη ή Στεφανογιάννη που τον σκοτώσανε μετά οι Γερμανοί. Είχαμε τα πρόβατα στα Βρουλίδια στην Κορακόπετρα και μ’είχε σύνδεσμο. Τότε ήμουνα δεκαεννιά χρονών. Προτού κάψουνε το χωριό ήρθανε οι Γερμανοί μας επήρανε τα πρόβατα και τα πήγανε στο Ζαρό. Μας απομείνανε μια πατούλια και τα κατεβάσαμε στα Σίσαρχα.
Μας τα ξαναπαίρνουνε πάλι οι Γερμανοί από τα Σίσαρχα. Ένα βράδυ είμαστε μια παρέα και λέει μας ο πεθερός μου (δεν τον είχα κάνει τότες ακόμη πεθερό), ο Νικολής ο Γρύλλος, αμέτε από τα Σίσαρχα να πάρετε ένα δυο οζά. Πάω τη νύχτα. Έχουνε στα Σίσαρχα από κάτω ένα φράγμα και έχουνε τα πρόβατα μέσα οι Γερμανοί. Σπω τα σύρματα και βγάνω τα πρόβατα. Οι Γερμανοί πηγαίναν κι ήρχουντονε περίπολο, αυτό εγίνουντο όλη τη νύχτα. Πάω τα εγώ ύστερα στο Στύλο, έχω ένα υπόστεγο και είναι κεια χωριανοί μας και τονε λέω κρατήξετε πέντε-έξε οζά να τα σφάξετε γιατί θα’ρθούνε πάλι οι Γερμανοί να τα πάρουνε. Εγώ λαλώ τα οζά στη Γωνιανή περιφέρεια. Αλλά ήντα κάνουνε οι Γερμανοί το πρωί. Σηκώνουνται και παίρνουνε τω Δαμιανήδω (Χαιρέτηδω) τα ζα, τω Στελήδω (Χαιρέτηδω) τα ζα επειδή είχα πάρει εγώ από βραδύς τα οζά από το φράμα. Εγώ τα οζά τα πήγα στον Έβδομο, είναι αντάρτες εκεί δα κουμουνιστές. Ερμέξανε τα οζά και κρατήξανε το γάλα. Και τόσε λέω κρατήξετε επαδέ πέντε-έξε ζα. Εκειδά είναι χωριανοί μας ο Μπάφου Κώστας (Σμπώκος), ο Κλάδος, ο Πατραμάνης, τρεις Χανιώτες. Εκρατήξανε έξε ζα και τα άλλα τα πάω στο Φλεχτρό και τ’ αφήνω. Είχε πάει δώδεκα η ώρα. Ήρθε ένας μπάρμπας μου ο Βρούβας (Σουλτάτος Γιώργης) και μου λέει πάρε τα ζα και πήγαινέ τα οθέ το Αστυράκι κι εγώ θα τα πάρω από κια να τα γείρω οθέ το Μαλεβύζι. Τα πρόβατα ήσανε πεντακόσα ενενήντα που πήρα τω Γερμανώ. Πηγαίνομε να τα πάρομε και βγαίνει ο Μανόλης του Αριστοβασίλη (Χαιρέτης) και μας λέει που θα τα πάτε τα ζα, Γερμανοί βγαίνουνε στο μνημείο και στο φαράγγι και χαλούνε το χωριό. Δεν μπορείτε να περάσετε. Επήραμε εμείς τα ζα με το Βρουβόκωστα (Σουλτάτο Κώστα) και με τον αδερφό του το Μιχάλη (Σουλτάτο Μιχάλη) που σκοτώσανε οι Γερμανοί. Φτάνομε αναμεσώς του φαραγγιού και λέμε του Μιχάλη εσύ θα σταματήσεις εδώ κι όταν περνούνε οι φάλαγγες πάνω ή κάτω θα μας ειδοποιείς να χωστούμε να μη πέσομε στα χέρια τω Γερμανώ.
Εκαταφέραμε και περάσαμε τα ζα πάνω. Και απομένουνε εκειδά έντεκα αίγες με τρία καμπανέλια. Όντεν είχαμε περάσει τα ζα, μας λέει ο Βρουβόκωστας, οι αίγες με τα καμπανέλια δεν είναι επαδέ. Μας λέει ο Μιχάλης ότι όντεν εζυγώναμε τα ζα με τση μπαλωθιές και τη φασαρία επομείνανε οι αίγες σε μια χαρουπιά αποκάτω μόνο αλλάξετε να τση πάρετε. Λέω εγώ του Κώστα ότι δεν αλλάζω. Ήντα λογάται πως τα πήρες τω Γερμανώ και θα τ’άφήσομε επαδέ μου λέει. Επήραμε κάτω και βρίσκομε τσ’αίγες.
Πάω εγώ να πα ξηλώσω τσ’αίγες να πάρουνε πάνω τον αραγό και κατεβαίνουνε τρία αμάξα τω Γερμανώ και δίδομε κούτελο. Πέφτομε απάνω στσι Γερμανούς. Κι έχου και μέσα τσι Καμαρακιανούς είκοσι τρεις νομάτους. Εγώ εγκρεμίστηκα από κάτω το δέτη και κατέβηκα κοντά στο ποταμόΟι Γερμανοί αρχίξανε να μου βάνουνε με τα όπλα. Στο ποταμό με τραυματίσανε και πήρα μια σφαίρα αλλά τη πήρα ξέφορτση. Όλοι οι Γερμανοί μας πυροβολούσανε. Εγώ έμεινα σ’ένα χαράκι από πίσω και κατεβαίνουνε οχτώ Γερμανοί και πιάνουνε το Μιχάλη. Εγώ βαστώ ένα γερμανικό πιστόλι με δυο δεσμίδες. Το’χα πάρει από ένα αλεξιπτωτιστή, όντε τση πολεμούσαμε τότες που πέφτανε στη Κρήτη, στο Μέγα Λάκκο. Βγάνω το πιστόλι και με τη θήκη του μαζί το βάνω σ’ένα κλαδί για να μη το βρούνε καταπάνω μου. Μας πιάνουνε οι Γερμανοί. Εμάς τότε μας είχανε δώσει
ταυτότητες κι εγώ δεν την είχα απάνω μου. Βγάζουσί μας απάνω εμένα και τον αξάδερφό μου το Μιχάλη στο δρόμο κι είχανε τσι Καμαρακιανούς στα αυτοκίνητα. Οι Καμαρακιανοί εβαφτίζανε ένα παιδί στο χωριό ντως το Καμαράκι. Επήγανε και έξε δικοί μας, τρεις Χανιώτες ο Μπάφου Κώστας, ο Κλάδος στη βάφτιση. Στο μεταξύ αυτοί δεν εσταθήκανε στο τραπέζι, μόνο φύγανε. Κάνουνε μια τυλιξά οι Γερμανοί και πιάνουνε τσι Καμαρακιανούς.
Μας πάνε στην Τύλισσο, θαν ήτανε κατά τση μια η ώρα. Μας κάνουνε έρευνα και μου βρίσκουνε δυο γεμιστήρες του πιστολιού στην τσέπη κι ένα γράμμα του Στεφανογιάννη, μου το’χε δώσει τη δε άλλη χρονιά να το πάω στην Αντάνασσο των Εγγλέζων αλλά τονε σκοτώσανε τότες και δεν το πήγα μόνο το κράτηξα. Μας εκάνανε με τον Μιχάλη στρούσια μεγάλα. Μας εβάνουνε σ’ένα παραγκάκι. Λέω εγώ αυτοί θα μας σκοτώσουνε, μας επήρανε τση ζωστήρες. Λέω ενούς Καμαρακιανού μπρε συ εμένα πιάνουνε ακόμη τα χέρια μου, συμφωνάς να πιάσω το σκοπό να γλιτώσομε μερικοί από μας Κι ήντα μου λέει αυτός. Ανέ το πεις δεύτερη φορά θα σε αναφέρω στσι Γερμανούς. Οι Καμαρακιανοί εθαρρούσανε πως ήθελα μας εφήσουνε οι Γερμανοί. Δεν περνούνε δυο λεφτά και ανοίγουνε το παραγκάκι. Μας εβγάνουνε όξω και μας ρίχνουνε απάνω στο αμάξι σα τα σταφύλια. Είκοσι τέσσερα άτομα. Όντε μας εβγάζανε στο αμάξι λέει ο Γερμανός αξιωματικός να ξυπολίσουνε εμένα με τον αξάδερφό μου το Μιχάλη. Εγώ φορώ ένα ζευγάρι μαύρα υποδήματα και πιάνει να μου σύρει τα υποδήματα και του λέω δε τα βγάνω. Εγύρισε το ταχυβόλο που κράθιε να με χτυπήσει και έβαλα το χέρι μου. Εγώ δεν τα’βγαλα αλλά του Μιχάλη τα βγάλανε τα υποδήματα. Μας παίρνουνε και μας πάνε στο μνημείο. Είκοσι έξι Γερμανοί, δυο αξιωματικοί μ’ένα τζιπ και εμείς στο αυτοκίνητο. Στένουνται στο μνημείο, κατεβαίνουνε και ακροβολίζουνται. Μας εκατεβάζουνε ένα ένα στη γραμμή. Η ώρα θαν ήτανε τέσσερις με πέντε. Πατώ τη χέρα μου στην καρότσα του αμαξιού και λέω κερατάδες να παίξω θέλω το σάλτο να με σκοτώσετε στον αέρα να μη με στέσετε σκιας στη γραμμή.
Παίζω το σάλτο και οι αξιωματικοί που ήτονε κοντά στη καρότσα μου παίζουνε μιαν αμποθιά και μου λένε σακραμέντο και πέφτω χάμω, δεν επρόλαβα να φύγω. Και ξεφεύγει ο αξάδερφός μου ο Σουλτάτος ο Μιχάλης δυο βήματα αξυπόλητος και του παίζουνε με τουφέκι και παίρνει τη σφαίρα στην κεφαλή. Έπεσε στη μέση του δρόμου και μας λένε να τονε σηκώσομε. Πάω και τονε πιάνω από τσι μασχάλες και λέω του Γερμανού ότι είναι βαρύς και στέλνει άλλο ένα Καμαρακιανό και τονε σηκώσαμε. Μας λένε να τονε πάμε κάτω κάτω στην άκρα του γκρεμού. Όταν επήραμε κάτω το μονοπάτι και σηκώναμε το νεκρό λιγώνεται ο άλλος που τονε σηκώναμε μαζί και
σκοτώνουντον κι αυτόν. Μας πάνε στο φρούδι του γκρεμού. Όντε μας επήγανε στο φρούδι έπαιξα το σάλτο και εγκρεμίστηκα στο δέτη. Η Παναγία με βοήθησε. Ο γκρεμός είναι διακόσα μέτρα ύψος. Η πρώτη ταινία που μου ρίξανε δεν με βρήκε σφαίρα. Αρχίσανε οι γερμανοί και πυροβολούσανε τσ’άλλους και τσι σκοτώνουνε. Εγώ στένομε σε μια πέζα του δέτη. Ο ήλιος εβασίλευγε. Αρχίξανε να γκρεμίζουνε τα πτώματα και κατεβαίνουνε ύστερα
να με γυρεύγουνε. Εκρεμάστηκε ένας, Αργύρη τονε λέγανε, έμαθα το όνομά του ύστερα γιατί έβγαλα σύνταξη στση δικούς του. Εκρεμάστηκε το πόδι του σ’ένα κλαδί, εγώ ήμουνα από κάτω από το κλαδί, και συρώνει όλο το αίμα του απάνω μου. Κατεβαίνουνε από το μνημείο έξε Γερμανοί και παίζουνε ριπή κατά ριπή στο ποταμό και εξερευνούνε το ποταμό. Όση ώρα μας εκτελούσανε εγώ δεν εφοβήθηκα. Όταν τσ’είδα από κάτω μου δυο μέτρα απόσταση κι έτρεχε και το αίμα του Αλέκου, εφοβήθηκα για μια στιγμή. Λέω εδά θα με βρούνε. Λέω πάλι του εαυτού μου ανέ με βρούνε δε πειράζει. Μαζί με τσ’άλλους θα πάω κι εγώ. Κάνω κουράγιο του εαυτού μου και σε λίγη ώρα φεύγουνε απάνω οι Γερμανοί, δε με βρήκανε. Φεύγω από κει δα τση δέκα με έντεκα η ώρα και επήγα στου Αρφαλά τη στέρνα. Ήσανε κει δα οι Μανουράδες ο Γιώργης, ο Αριστείδης και άλλοι. Εγώ πήγαινα πέντε βήματα και κάθιζα. Από το πέσιμο στο γκρεμό είχα χτυπήσει πολύ. Επήγε ύστερα ένας κουνιάδος μου και μου’φερε ρούχα και με επιδέσανε. Τη δεύτερη βραδιά επήγανε και πήρανε τον αξάδερφό μου το Μιχάλη Σουλτάτο οι αδερφοί του. Λένε να τονε πάρουνε να μη τονε φάνε οι σκάρες. Όντεν επήρανε κάτω ο Λευτέρης με τον Κώστα μου λένε να πάω να τοσε δείξω το τόπο. Εγώ δεν εμπόρουνα να βαδίσω μόνο είπα ντως που είναι. Όντεν επήρανε κάτω λένε ο Μιχαλογιώργης (Μανουράς) με τον Μιχαλαριστείδη (Μανουράς) ότι είναι ντροπή να πάνε μοναχοί ντως μόνο αμέτε κι άλλοι να τσι βοηθήσετε να μη στσι σκοτώσουνε οι Γερμανοί. Επήγε μαζί ντως ο Μενέλαος του Κεφαλομιχάλη (Μανουράς) και ο Σαρακηνόκωστας (Μανουράς) και τον εβγάνουνε απάνω και τον θάψανε στου Αρφαλά τη στέρνα από πάνω από το Αστυράκι. Μετά επήγαμε και εφέραμε τα οστά του στ’ Ανώγεια. Τσι υπόλοιπους που σκοτώσανε εμονιάσανε τα οστά ντως και κάνανε το μνημείο και τσι θάψανε εκεί.
Τέσσερις φορές επήγα να βρω το πιστόλι που είχα χώσει στο κλαδί πριν με πιάσουνε οι Γερμανοί αλλά δεν το’βρηκα. Επήγα, το γύρεψα, δεν το’βρηκα.
Οι Γερμανοί εσκοτώσανε στο Ποροφάραγγο είκοσι τρεις νομάτους.
Η Παναγία τότες με βοήθησε κι έζησα. Μου’δωσε παράταση στη ζωή εξήντα χρόνια…Στο μνημείο που υπάρχει στον τόπο της εκτέλεσης αναγράφονται τα ονόματα των εικοσιτριών πατριωτών.
- Αργύρης Ελευθέριος τ. Μιχαήλ Καμαράκι
- Αργύρης Γεώργιος τ. Ε. Καμαράκι
- Αργύρης Εμμανουήλ τ. Κ. Καμαράκι
- Κοκκινάκης Γεώργιος τ. Κ. Καμαράκι
5 Κοκκινάκης Βασίλειος τ. Χ. Καμαράκι
- Μακρυδάκης Αθανάσιος τ. Α. Καμαράκι
- Μακρυδάκης Εμμανουήλ τ. Γ. Καμαράκι
8 Μακρυδάκης Ζαχαρίας τ. Α. Καμαράκι
9 Μακρυδάκης Ιωάννης τ. Α. Καμαράκι
10 Μπέρκης Μενέλαος τ. Δ. Καμαράκι
11 Μπέρκης Εμμανουήλ τ. Δ. Καμαράκι
12 Παντερής Ζαχαρίας τ. Γ. Καμαράκι
13 Παντερής Ματθαίος τ. Σ. Καμαράκι
14 Στρατήγης Εμμανουήλ τ. Δ. Καμαράκι
15 Στρατήγης Εμμανουήλ τ. Ν. Καμαράκι
16 Στρατήγης Αντώνιος τ. Ν. Καμαράκι
17 Στρατήγης Ζαχαρίας τ. Ν. Καμαράκι
18 Κουκιαδάκης Γεώργιος τ. Ν. Αστυράκι
19 Μαρκατάτος Χρήστος τ. Μ. Γωνιές
20 Μαυρόκωστας Βασίλειος τ. Α. Σίσαρχα
21 Παπαδιός Ιωάννης τ. Σ. Ανώγεια γαμπρός στο Καμαράκι
22 Σουλτάτος Μιχάλης τ. Γεωργίου Ανώγεια
23 Βεληβασάκης Μιχαήλ τ. Α. Καμαριώτης
Μεταξύ των εκτελεσμένων είναι και τρία αδέρφια, ο Στρατήγης Μανόλης, ο Στρατήγης Αντώνης και ο Στρατήγης Ζαχαρίας από το χωριό Καμαράκι. Ο γιος του Μανόλη Στρατήγη, Χαρίλαος, που ήταν 11 χρονών όταν οι Γερμανοί κύκλωσαν το χωριό του, (από την διήγηση του Χαρίλαου Στρατήγη η ημερομηνία σύλληψης των Καμαρακιανών ήταν η 20η Αυγούστου), και συλλάβανε τον πατέρα και τους υπόλοιπους χωριανούς του θυμάται:
Αφήγηση Χαρίλαου Στρατήγη : …δυο τρεις μέρες πριν έρθουν οι Γερμανοί και κυκλώσουνε το χωριό μας το Καμαράκι είχαν έρθει τρεις γερμανοί και μας γυρεύγανε αυγά. Έξω από το σπίτι του Ζαχαρία Παντερή, που κι αυτόν τον εκτελέσανε, με τα κιάλια τους κοιτάζανε στο βουνό όπου υπήρχε εκεί μια ομάδα ανταρτών. Εσκεφτήκανε οι γερμανοί πως οι χωριανοί μας θα τσι τροφοδοτούνε και το’πανε στι δικούς τως. Οι χωριανοί μας είδανε τσι Γερμανούς και τις παράξενες κινήσεις που κάνανε και σκεφτήκανε να τσι σκοτώσουνε. Είπανε όμως μερικοί όχι, γιατί θα το κάψουνε το χωριό μετά. Εφύγανε και σε τρεις μέρες είχαμε μια βάφτιση. Οι Γερμανοί ήρθανε το μεσημέρι δυο με τρεις η ώρα και εκυκλώσανε το χωριό. Λίγο έξω από το χωριό είχαμε κάτι οζά κουτρουβάρια και εσυλάβανε το Μανόλη Αργύρη που τα’βλεπε.
Ο Μανόλης Αργύρης ήτανε ο πιο μεγάλος χωριανός μας που εκτελέσανε οι Γερμανοί, 75-80 χρονών θαν ήτανε τότε. Εμάς τα παιδιά μας εστείλανε και εγεμίσαμε τα παγούρια τους νερό από τη βρύση τση πλατείας. Ο πατέρας μου εκακόβαλε, επίστεψε πως οι Γερμανοί θα τσι εκτελέσουνε και προσπάθησε να βρει τρόπο να φύγει. Ένας Γερμανός ήθελε καπνό και ο πατέρας μου τότε εκαλλιεργούσε καπνά και είχε στο σπίτι σε μια κασέλα ξεραμένο καπνό. Είπε να πάει να φέρει με σκοπό να φύγει. Δυο τρεις χωριανοί μας που εφύγανε στην κύκλωση εγλιτώσανε. Οι Γερμανοί όμως εστείλανε μαζί με τον
πατέρα μου κι ένα δικό τους που κράθιε ένα αυτόματο. Ο πατέρας μου επήγε στο σπίτι και έδωσε καπνό στο Γερμανό κι αυτός έγραψε στον τοίχο του σπιτιού μας με τον αορτήρα του όπλου του «16 ως 80
χρονών όλοι καπούτ». Ήθελε να μας προειδοποιήσει φαίνεται. Εμείς ασπρίσαμε το σπίτι μετά και εσβύσανε τα γράμματα. Ύστερα εβάλανε στη σειρά όλους τσι χωριανούς μας και από ένα αγροτικό δρόμο τσι πηγαίνανε προς τσι Γωνιές. Εμείς οι μικροί μαζί και οι γυναίκες τους επήραμε από πίσω. Σε μια στιγμή εγυρίσανε τα όπλα προς τα πάνω μας οι Γερμανοί και εφοβηθήκαμε και εγυρίσαμε πίσω. Από τσι Γωνιές τσι πήγανε στην Τύλισσο και την δε άλλη μέρα τσι εκτελέσανε, άλλους στην Κεραμουτσανή Φλέγα και άλλους στο Ποροφάραγγο. Εσκοτώσανε τον πατέρα μου το Μανόλη και τα αδέρφια του Αντώνη και Ζαχαρία…
Στον ουρανό χορεύγουνε, στο Νάδη γάμο κάνου,
και μπέψαν και καλιούσανε ούλους τσι πικραμένους.
Χριστέ, να με καλούσανε κι εμέ το πικραμένο,
να κάμω πράσινα κεριά κι αλεξινές λαμπάδες,
να τσ’ άφτα να τον γύριζα το Νάδη γύρου γύρου,
να ιδώ τσι νιους πως κείτουνται, τσ’άγγουρους πως κοιμούνται
Γιώργος Καλογεράκης
Συνέντευξη στον Γιώργη Μπαγκέρη
Επιμέλεια Φωτογραφιών: Αγάπη Καλομοίρη-Μανόλης Σαμόλης
Ένας ήρωας της Κατοχής που έζησε μέσα στη φωτιά και το μπαρούτι, το αίμα και τον πόνο του πολέμου από την τρυφερή ηλικία των 17 ετών, βίωσε αργότερα το Ολοκαύτωμα των Ανωγείων και τον ξεριζωμό και συνέβαλλε στη συνέχεια στην αναστήλωση του αλλά και στην διάδοση του ονόματος και της φήμης του χωριού μέσω της εργασίας του, μιλάει αποκλειστικά στην ΑΝΩΓΗ.
Ο 93 ετών σήμερα Γιώργης Καλομοίρης ή Ντουλγκέρης με μια συνέντευξη ποταμό ξετυλίγει το κουβάρι της ζωής τους, από τα παιδικά του χρόνια στα Ανώγεια, την συμμετοχή του στην Αντίσταση κατά των Γερμανών, αλλά και για μετέπειτα ιστορία που “έγραψε” στα μεταπολεμικά Ανώγεια, με τη μυθική πλέον ταβέρνα “Πράσινη Φωλιά”, που υπήρξε για περίπου τρεις δεκαετίες κύριος πυλώνας της άνθησης του τουρισμού των Ανωγείων, ενισχύοντας ταυτόχρονα την τοπική οικονομία.
Οι συγκλονιστικές περιγραφές του για τον Αύγουστο του ’44 καθηλώνουν. Συγκλονίζουν τα λόγια του όταν αντίκρυσε για πρώτη φορά τα ερείπια του σπιτιού του μετά το Ολοκαύτωμα των Ανωγείων. Μια ζωή γεμάτη αγώνα, πάθος και φλόγα για τα αγαπημένα του Ανώγεια..
Ας αφήσουμε τον ίδιο να μας διηγηθεί αυτή τη συγκλονιστική ιστορία του χωριού, έτσι όπως την έζησε από τη δεκαετία του 1920 μέχρι και σήμερα:
ΠΑΙΔΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ-ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΕΣ
“Πριν ξεκινήσει η Γερμανική Κατοχή, είχαμε στα Ανώγεια και μεις θύματα των άλλων πολέμων των παλιών. Είχε σκοτωθεί και ο θείος μου ο Ντουλγκερογιώργης. Εγώ εγεννήθηκα το 1925, τον Ιούνιο. Ο παππούς μου έβγαζε 150 γομάρια σταφύλια με μουλάρι και μια γαιδούρα. Πατάτες, δημητριακά, άλλα σιτάρια. Τότες δεν είχε ούτε τρακτέρ ούτε σκαφτική μηχανή, ούτε καρότσα. Μόνο είχε το μπέτη του μόνο να φορτώσει και να ξεφορτώσει. Το αποτέλεσμα ΄ήτανε να αρρωστήσει. Τότε και εμένα με βγάζουνε έξω από το σχολειό, από τη τρίτη τάξη του δημοτικού σχολείου. Για να βοηθήσω, για να τα βγάλει πέρα η οικογένεια. Επήγα φαμέγιος στο χωριό Κορφές και έκαμα ένα χρόνο. Μετά πήγα μαντραντζής εδώ, στην πιο απαίσια εργασία του κόσμου! Θες τον άνθρωπο να τονε κουρελιάσεις, να τόνε εξοντώσεις; Θες το παιδί σου να το καταστρέψεις, βάλτο μαντραντζή εκείνη την εποχή. Ήτανε απάνθρωπη δουλειά. Αλλά οι οικογένειες επεινούσανε και αναγκαζόσουνα να εργαστείς.
Το χειμωνικό καιρό που δεν ήμουν μαντραντζής επήγαινα στα γεωργικά. Θυμάμαι τότε είχε και πολλά νερά, φεύγαμε από εδώ από το περβόλι με τον πατέρα μου το πρωί και πηγαίναμε εκεί που είναι τώρα οι παλιοί Μύλοι, οι νερόμυλοι και φορτώναμε κιντανέ, φρύγια και άλλα πράματα και πηγαίναμε στο χωριό Αλόιδες και φορτώναμε βελάνια για να θρέψουμε το χοίρο. Μια χρονιά σφάζει το χοίρο ο πατέρας μου και όλα τα παιδιά ήμασταν χαρούμενα που θα κρατήζαμε το συκώτι και την κεφαλή. Το άλλο θα πήγαινε να το πουλήσει να πάρουμε και λάδι, να πάρουμε και ψωμί. Και παίρνει ο πατέρας μου το κρέας, τα τρία γουλίδια θα πήρε και γυρίζει πίσω και μας ε λέει παιδιά δεν το πούλησα. Δεν βρήκα να το πουλήσω μόνο θα κόψουμε τα σύγλινα απού λέγαμε τότε. Ήτανε σκληρή η ζωή, αλλά είχε καλούς ανθρώπους. Δεν τα βγάζαμε εύκολα πέρα, αλλά και εμείς οι ανθρώποι τότε δεν είχαμε και απαιτήσεις πολλές.Υπήρχε μια παραστιά, και από τη μια πλευρά είχε μια πλάκα και έψηνε τη πίτα τη κριθαρένια και η στην άλλη πλευρά από κάθε πάντα ένα κουνενό φάβα από τη μια και ένα κουνενό κουκιά από την άλλη. Και κρασί ζεστάρι, έτσα λέει ζεστάρι το κάναν και το κρασί. Γύρω γύρω καθόντουσαν όλοι και ετρώγανε και ελέγαν κι αυτοί παλιές ιστορίες.Φτωχοί οι ανθρώποι μα ενωμένοι.
Τότε να σου πω η κτηνοτροφία δεν είχε τα μέσα που έχει εδά. Τότε η κτηνοτροφία ήτανε ότι χόρτο έβγαζε η γης. Δεν είχε αμάξα και τροφές και άλλα που έχει εδά. Η γεωργία τότε ανθοούσε. Το χωριό έβγαζε πολλούς τόνους κρασί το οποίο ήτανε αρίστης ποιότητος και το παράξενο είναι ότι το πολύ καλό κρασί έβγαινε στα πιθάρια. Εγεμώνανε πιθάρια και μετά το χρήζανε με βουτσά από πάνω τον Αύγουστο και το ανοίγανε το Νοέμβριο του Αί Γιώργη. Ο πατέρας μου ασχολιούντανε με το εμπόριο του κρασιού. Μια μέρα που ήρθα από το σχολείο και αυτή ήταν η πρώτη μου έξοδος από το χωριό, μου λέει ο πατέρας μου, φάε ότι βρεις και μετά θα πας στον περιστεριά, μια περιοχή πάνω στου ντουλγέρη το σπίτι, όπου είχε χωράφια ο παππούς μου και έναν πελεκητό αρόλιθο, ωραία πράγματα τότε.Λοιπόν, και πάμε εκεί και μου λέει θα πας να μου φέρεις το μουλάρι γιατί τη νύχτα θα φορτώσω το κρασί για το Ρέθεμνος. Ναι του λέω θα σου φέρω το μουλάρι μα θα με πάρεις μαζί σου κιόλας. Ε!Το δέσα σκουλαρίκι εγώ αυτό, ήρθε εφορτώσαμε με βάνουνε στη πίσω μεριά του μουλαριού, με δένουνε και παίρνουμε το ίσα κάτω. Από το Πέραμα και κάτω με πληγώσανε οι δεσές στο μουλάρι και εκατέβηκα και επορπάτουνα. Επηγαίναμε μαζί μερικές στραθιές. Και στο Πάνορμο επηγαίναμε που ήτανε όπως είναι εδά με πολλά εστιατόρια γιατί ο Μυλοπόταμος τότε είχε μεγάλη παραγωγή και εξαγωγή χαρουπιού και κίτρου. Οπότε πηγαίναμε στις Μαργαρίτες και εφορτώναμε τα κουνέτα που λέγαμε, τα γαλαφτίδια, που έστελνε ο μαντραντζής στους βοσκούς.”
ΝΑΖΙΣΤΙΚΗ ΚΑΤΟΧΗ 1940-44
“Εκείνηνα την περίοδο 1940-44 ήμαστανε όλοι λυπημένοι και στεναχωρημένοι με αυτή τη κατάσταση και τη κατοχή. Εδώ ήταν τότε ο Θανάσης ο Σκουλάς ο γέρος και όποιο εθώρριε και ήτανε τσι προκοπής τον άρπαζε και τον είχε με το γιο ντου το Φρουδά και μαζεύανε τσι αθοτύρους και τα τυριά και τα στέλνανε στο Ηράκλειο με το Μπαντουροζάχαρη. Ο Μπαντουροζάχαρης τότε ήτανε φωθιά στσι μεταφορές!
Οταν ήρθανε οι Γερμανοί στο χωριό τσι 13 Αυγούστου εγώ ήμουνα στο βουνό με την ομάδα του Χρηστομιχάλη. Την ημέρα που έγινε η μάχη στο Σφακάκι (σ.σ 7 Αυγούστου 1944) με το φίλο μου το Σμαιλομανώλη εκείνη τη μέρα έφυγα εγώ για το βουνό. Το θεώρησα το Σφακάκι πολύ σπουδαίο γεγονός. Πριν βγω βέβαια στο βουνό εδώ στο χωριό η ομάδα του Χρησομιχάλη έκδιδε ένα δελτίο που το μοιράζανε και ήμουν ενήμερος για τα πάντα. Επήγαινα και στου Μπογιατζή και άκουγα το ραδιόφωνο το “Εδώ Λονδίνο”. Οπότε έφυγα τότε για το βουνό χωρίς να πω ούτε στο πατέρα μου ούτε σε κανένα τίποτα. Επήγα στσι Μπρίσκους και βρίνω το Χρηστομιχάλη και του λέω θα κάτσω εδώ δεν έχει μα και μου! Όταν ήρθαν οι Γερμανοί και εντακάρανε να καίνε το χωριό είχαμε συγκεντρωθεί όλη η ομάδα στη κορφή τσι Μύθιας. Τσι 8 η ώρα το πρωί μπορεί και πιο μπροστά εσυνεδριάζανε εκέι. Να κάνουμε να μη κάνουμε επίθεση στσι Γερμανούς. Οι Γερμανοί είχαν έρθει και μαζέψανε τα γυναικόπαιδα όλα και από του Μάκρη, από το Σφακάκι που πιάσαν το Σήφη τα περάσανε και τα σκορπίσαν από κει να πάει το Ρέθυμνο. Και προς το Ηράκλειο, το Μονοφάτσι που είχαμε οικογένειες Ανωγειανές. Σε όλα πάντως τα χωριά επεριποιηθήκανε καλά οι ντόπιοι εκεί όλους τσι Ανωγειανούς. Τότε λοιπόν τσι 8 η ώρα το πρωί που εσυνεδριάζανε για να βγάλουνε απόφαση για επίθεση ή όχι και μου δίνουνε ένα έγγραφο και μου λένε:”Ο Πετρακογιώργης είναι στσι Κουτσουνάρες στο Βοριζιανό αόρι, εσύ που ήσουν με τα τυριά και αυτά και ξέρεις, πάρτο έγγραφο και τρέξε, εκεί είναι ο Πετρακογιώργης και θα του το δώσεις στο χέρι και θα σου απαντήσει αυτός”. Αυτό το πράγμα παιδί μου δε θα το ξεχάσω, όταν έφτασα στου Πετρακογιώργη. Τα παλικάρια στσι πρίνους με σταυρό τα φισεκλίκια, με τα ταχυβόλα, με τα γένια..Ω! και μου κάμανε χαρά μόλις με είδανε. Και μου λέει ο Πετρακογιώργης:”Πες στον καπετάν Μιχάλη να χτυπήσετε τσι Γερμανούς και εμείς θα σπεύσουμε προς βοήθεια σας”. Αλλά ώσπου να γυρίσω πίσω παιδί μου εγώ είχε παρθεί η απόφαση να αυτοδιαλυθεί η ομάδα, διότι αν κάναμε επίθεση θα ήταν μεγαλύτερη η ζημιά παρά το κέρδος. Και δεν εκάμαμε επίθεση.Κατέβηκα λίγο τότε στο μασκάλι στη Στεφάνα. Από κεια εγροικούσα τσι εκρήξεις και τσι δυναμίτες στα Ανώγεια. Μετά ήρθε μια διαταγή και έλεγε να ανασυγκροτηθεί η ομάδα και να βρεθούμε στα Ζωνιανά. Πράγματι μονιάσαμε στα Ζωνιανά καμιά εκατοστή άντρες. Εκεί μας έκαναν τραπέζι φάγαμε, κάναμε και ένα τρισάγιο σε ένα σημείο που είχαν γίνει κάποιες εκτελέσεις και επιστρέψαμε μετά στη Μύθια. Από τη Μύθια δε μπορούσαμε να διακρίνουμε τι γίνεται στα Ανώγεια, ερχόντουσαν όμως πολλοί και μας δίνανε πληροφορίες για το Ολοκαύτωμα. Ότι εδά εγκρεμίσαν το τάδε σπίτι, μετά το άλλο κτλ
Εκείνηνα τη περίοδο εφαίνοτανε πια ότι οι Γερμανοί εχάναν τον πόλεμο. Τότε είχαν παγιδεύσει και το λιμάνι του Ηρακλείου να το ανατινάξουνε για να φύγουνε.Είχαν σχηματίσει μια επιτροπή και εβάλανε μέσα και τον κατοχικό Νομάρχη, τον κατοχικό αστυνόμο και άλλους και κάνουν μια κρούση και ζητούν 5.000 χρυσές λίρες για να μην το ανατινάξουνε.Κάναν πολλές προσπάθειες και στο τέλος κατεβήκανε στσι 3.000 λίρες οπότε τις πήραν και εσώθηκε το λιμάνι.”
ΜΕΤΑ ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ-ΞΕΡΙΖΩΜΟΣ-ΠΡΟΣΦΥΓΙΑ
“Ο πατέρας μου με τις μεταφορές που έκανε από παλιά σε χωριά σε όλη τη Κρήτη ήτανε πολύ αγαπητός άνθρωπος παντού.Θα μπορούσε να πάρει την οικογένεια και να πάει οπουδήποτε, στο Μελιδόνι μάλλον που ήταν κοντά. η μάνα μου υπέφερε από άσμα. Είχε δυο αδερφές παντρεμένες στα Φαμπριανά, η μια ήταν του Βασίλη του Κονιό η μάνα, μεγάλος αρχηγός και αυτός.Δυο θείαδες μου ήταν εκεί στα Φαμπριανά, αλλά η μάνα μου δεν επήγαινε καλά καθόλου. Εγώ ήμουνε στο αντάρτικο.Κάποια περίοδο ήμουν στο Ηράκλειο και είχε έρθει ο Ερυθρός Σταυρός και δημιούργησε μεγάλες απόθήκες τροφίμων. Ελειτουργήσαμε τότε το Γενί τζαμί το Ανωγειανό σχολείό και προχωρήσαμε μετά στις διανομές των τροφίμων που είχε μαζέψει ο Ερυθρός Σταυρός.Μου δώσανε τότε τα κλειδιά των αποθηκών και κάνουμε μια κατάσταση και ξεκινήσαμε τσι διανομές. Σήμερο θα ρθούνε οι Ζωνιανοί, αύριο οι Ανωγειανοί μεθαύριο οι Λιβαδιώτες και πάει λέγοντας και εμοιράζαμε τα τρόφιμα.Και μια μέρα έρχεται ο πατέρας μου από τα Φαμπριανά να με δει. Και του λέω “Ίντα κάνει η Μάνα μου;”. Η Μάνα σου πεθαίνει μου λέει μονό θορρώ εκειέ 1000 πλάκες σαπούνι και δε θέλω άλλο πράμα όξω να μου δώσεις τρεις πλάκες σαπούνι. Μα τη Παναγία που είναι απέναντι, του λέω συγνώμη πατέρα μα δε σου τσι δίνω. Άμα σου δώσω τσι τρεις πλάκες σαπούνι θα πούνε γιαε να κλέφτει την αποθήκη. Και δεν του τσι δώκα (σ.σκάνει το σταυρό του συγκινημένος) Κιας μου κάμανε μετά καταφρόνια και ο Χρηστομιχάλης και ο Χριστόδουλος που ήταν εκεί στις αποθήκες υπεύθυνος πως δεν έδωκα του πατέρα μου το σαπούνι. Δε τσι δώκα αυτό θεώρησα σωστό και τίμιο και το κάμα!”
Η ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΣΤΑ ΓΚΡΕΜΙΣΜΕΝΑ ΑΝΩΓΕΙΑ
Η πρώτη φορά που είδα γκρεμισμένο το σπίτι μου λες. Εμένα παιδί μου τότε με είχε κυριέυσει ένας ενθουσιασμός που είχανε φύγει οι Γερμανοί που είπα χαλάλι τα πάντα αφού εφύγανε. Χαλάλι και το σπίτι που το είδα ερείπια. Χαλάλι αφού εφύγανε οι Γερμανοί από την Ελλάδα!
ΣΥΜΜΕΤΟΧΕΣ ΣΕ ΜΑΧΕΣ-ΞΙΠΕΤΡΑ ΚΑΙ ΦΟΙΝΙΚΙΑ
“Όταν φύγαμε από τη Μύθια, περίπου 110 άντρες μαζί με το Χρηστομιχάλη και περάσαμε από τσι Γωνιές και πήραμε κι από εκεί μερικά παλικάρια. Πήγαμε στο φαράγγι, περάσαμε τις Κορφές και είχαμε προορισμό του Αγάκο το Μετόχι. Μόλις εφτάσαμε στον Άγιο Νικόλα στο Γάζι μας αρχινούνε πυκνά πυρά πολυβόλων και αναγκαζόμαστε να οπισθοχωρήσουμε. Οπισθοχωρήσαμε από εκεί και βρεθήκαμε στα Ξίπετρα. Μας δώσαν εκεί ένα και μας πήγε σε ένα λιοφυτάκι στα Ξίπετρα και από κει βγάζαμε τσι σκοπούς. Ο Μανόλης ο Χαιρέτης ο Δαμιανός ήτανε ο μάγειρας. Εβγάλαμε τσι σκοπούς αλλά οι σκοποί επεινούσανε και αντίς για να γυρένε Γερμανούς εγυρεύανε καμπανούς στα Κεραμουτσιανά αμπέλια!
Εμείς ήμασταν σε μια πολύ χοντρή ελιά. Ο Χρηστομιχάλης κρατάει έτσι το γερμανικό τουφέκι. Εγώ κάθομαι δίπλα του. Κοιτάζαμε. Μεγάλη κίνηση Γερμανών φαινόταν στο ποροφάραγγο να πάει κάτω μονό να μη κινείτε κανείς. Τότε μου λένε εμένα οι καπεταναίοι εκεί:”Δε βγαίνεις Γιώργη απάνω εκεί γιατί είναι και έξι άλογα εκεί με πράματα μας και δίνουνε στόχο, να κατεβάσεις τα άλογα'”. “Και δε βγαίνω τόνε λέω”. Τσάκ, δυο πήδους, αλλά αντί για να δω άλογα βλέπω τα θεριά τσι Γερμανούς από δω στα 300 μέτρα! Η σωτηρία μου ήτανε ότι και αυτοί εκρατούσανε κυάλια και δεν εκοιτάζαν προς τα μένα αλλά προς την άλλη μεριά. Και μόλις θωρρώ τα θηρία θέτω δυο πήδους και βρίσκομαι στην ελιά που ήτανε ο Χρηστομιχάλης. Και του λέω με μια ορμή “Γερμανοί!” και κάνει έτσι και βλέπει ότι είχαν κατέβει οι Γερμανοί πέρα πέρα και ετοιμάζανε να στήσουν το πολυβόλο τους. Εκεί προλαβαίνει και σκοτώνει το Γερμανό ο Χρηστομιχάλης. Τότε τα χάσανε και οι υπόλοιποι Γερμανοί είχαν επιστρέψει και άλλοι δικοί μας άντρες. 14 Γερμανοί ήτανε εκεί εσκοτωθήκανε οι 13. Ο ένας έτρεξε και εχάθηκε, τη γλίτωσε δε μπορέσαμε να τόνε βρούμε. Από εμάς εσκοτώθηκε ο Κουνάλης και ο Φθενός.Αν δεν επήγαινα για τα άλογα τότεσας στα Ξίπετρα εμπορούσανε να χάνε σκοτωθεί και 100 Ανωγειανοί. Αλλά τσι είδα τότε και προλάβαμε.
O Χριστομιχάλης Ξυλούρης με τον Νίκο Καζαντζάκη
Μετά από αυτό γυρίσαμε πίσω, περάσαμε το βουνό και πήγαμε στο Ασιθιανό αόρη. Εκεί έσφαξαν οι ανθρώποι ζα μας έκαναν τραπέζια και μετά πήγαμε κάτω κάτω στα γιοφυράκια σε δυο χωματόσπηλιους και εμείναμε εκεί κλεισμένοι δυο μέρες. Στσι δυο μέρες πάνω λένε να πάνε 30 άντρες στη Φοινικιά από κάτω. Ήταν ένας Διαμαντής που είχε εκεί το μετόχι, φίλος λέει του Χρηστομιχάλη. Μέσα στσι 30 άντρες βάνουνε και εμένα και φεύγουμε από τα γιοφυράκια και κατεβαίνουμε στη Φοινικιά. Όπως σου πα και πριν οι Γερμανοί ήδη είχαν χάσει τον μπούσουλα. Ερχόταν λοιπόν τότε δυο αυτοκίνητα Γερμανικά και αντί να πηγαίνουνε στα Χανιά, εστρίψαν από τη Φοινικιά και πηγαίνανε μέσα προς τη Μεσαρριά. Εκεί λοιπόν αρχινάει η μάχη, η ομάδα μας ήταν μισή μισή από κάθε πλευρά. Αρχινά η μάχη και μια στιγμή βρίνομαι μοναχός! Με ένα πολυβόλο να κρέμεται σε μια συκιά. Οπότες ξεκρεμώ το πολυβόλο από τη συκιά και πηγαίνω προς τη μάχη.Και βρίσκομαι μπροστά στον Παπά Γιάννη και στον Μανόλη Πλατυγιάννη ένα καλό παλικάρι, του Τσουρονίκο αδερφός ήτανε. Και μου λέει ο παπάς φέρε το πολυβόλο εδώ. Μου λέει ρίξε μια εκεί. Παααπ και ρίχνω μια ριπή. Ρίξε μια και εκεί και εκεί. Και ρίχτω τρεις ριπές.Ωστόσο τσι χάμε τελειώσει και από την άλλη πλευρά και πήραν τα όπλα και τα παραδώκανε. Στη Φοινικιά δεν είχαμε κιανένα νεκρό μόνο ένας Αστυρακάκης Τυλισσανός ήτανε τραυματίας.
Ο πόλεμος παιδί μου είναι φοβερός! Αδυσώπητος! Δεν είσαι δυνατός, δεν είσαι αποφασισμένος για όλα; Ε, μη πας να μη ξεφτιλίσεις τη πατρίδα σου και τον τόπο σου και το χωριό σου. Εγώ να σου πω αλήθεια, σε όλες τσι επιχειρήσεις και στο πόλεμο και παντού, πρώτα έβαζα το χωριό μου και μετά έβαζα τον εαυτό μου!”
Ο ΧΡΗΣΤΟΜΙΧΑΛΗΣ ΞΥΛΟΥΡΗΣ-Η ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΤΟΥ ΣΤΕΦΑΝΟΓΙΑΝΝΗ
“Η μάνα του Χρηστομιχάλη ήτονε αδερφή του παππού μου.Ήτανε καλός άνθρωπος και αγωνιστής. Και πολύ περήφανος άνθρωπος. Μεγάλος πολεμιστής. Πιστεύω ότι εκεί στα Ξίπετρα το γύρευε να σκοτωθεί για την Πατρίδα. Δεν ελογάριαζε πράμα ούτε εχθρό ούτε τίποτα, παρά μόνο τον αγώνα για την Ελευθερία. Κρίμα που δεν παντρεύτηκε ποτέ και δεν έφηκε απογόνους.
Τον Στεφανογιάννη τον θυμάμαι καλά, τάξε πως είναι αυτή η ώρα που τονέ θωρρώ.Την εκτέλεση τη θυμούμαι ήμουνε στο χωριό τότε. Και μας είχανε οι Γερμανοί μονιασμένους και πάνε δυο Γερμανοί στρατιώτες και τον αρπούνε έτσιε από τα μπράτσα και τόνε πάνε πολύ πέρα μακριά. Έκαμε απόπειρα αυτός τότε να φύγει και τόνε σκοτώσανε. Δεν εστάθηκε να τόνε εκτελέσουνε έπαιξε πήδο να φύγει και τόνε σκοτώσανε. Όταν ήταν κοντά και τον έβλεπα πριν τον απομακρύνουνε μου φαίνουντουνε ψύχραιμος πολύ.Δεν ξέρω αν είπε τίποτα, εγώ πάντως δεν άκουσα. Ίσως και να είπε μα δεν θυμάμαι κάτι συγκεκριμένα. Δυο ώρες ήτανε όλη η δουλειά από ντε τόνε πιάσανε μέχρι και την εκτέλεση του.”
Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΗΣ ΜΑΝΑΣ ΤΟ 1945-ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΑ ΑΝΩΓΕΙΑ
“Επόθανε η μάνα μου το 1945. Είχε χρόνια πρόβλημα με το άσμα και ο πόλεμος το κάμε χειρότερο.Τη θάψανε εκεί πέρα που είχε πάει μετά το Ολοκαύτωμα, στα Φαμπριανά. Η μάνα μου επόθανε λίγους μήνες μετά που ετελείωσε ο πόλεμος.Επήγα εκεί και τη θάψαμε τη μάνα.
Όταν ετελειώσαμε μετά και τσι διανομές με τα τρόφιμα του Ερυθρού Σταυρού στο Ηράκλειο, εσκέφτηκα τα αδέρφια μου και τον πατέρα μου που ήτανε άρρωστος και έρχομαι στα Ανώγεια. Εμένανε τρεις τέσσερις οικογένειες εδώ πέρα πέρα σε ένα σπίτι του Βιτωρομανώλη εκεί ήτανε και οι δικοί μου. Και έρχομαι και μου φέρνουνε καλάμι και πλατανόφουντα εδώ σε μια στέρνα που είναι κάτω κάτω και κάνω μια μεγάλη καλύβα και γερή! Και εκεί μέσα στη καλύβα την εβγάλαμε μέχρι τον Σεπτέμβρη περίπου του 1945. Από κει και μετά άρχισα το εμπόριο. Είχα ένα καλάθι και είχα ότι ψιλικό υπήρχε μέσα και το έδινα.
Το 1945 ντελόγο μετά το πόλεμο είχε επιστρέψει ένα μεγάλο μέρος των Ανωγειανών και εχτίζανε από το πάτο. Αμέσως! Το χωριό είχε και πολλούς πρακτικούς κτίστες και αυτό το γεγονός εβοήθησε πολύ. Από το Κράτος δεν υπήρχε τίποτα, καμιά βοήθεια. Κάτι σαπιόξυλα και πράμα άλλο! Από τσι ξένους ήτανε ο Ερυθρός Σταυρός τσι Σουηδίας που εδιοργάνωσε μαζί με τσι γιατρούς των Ανωγείων, τον Νταγιαντά, το Μπογιατζή, το Κουνάλη και το Μανούσο και εφέρανε τρόφιμα και τα μοιράζανε στο κόσμο. Αυτή ήτανε μια καλή ενέργεια τότε.
Εγώ έτρεξα προς τσι δικούς μου. Εσάσαμε τα αμπέλια και τα περβόλια με τα αδέρφια και τον πατέρα μου. Μια μέρα αγόρασα από έναν εδώ 50 οκάδες τυρί και φορτώνω το τυρί σε ένα γάιδαρο και πάω με το πατέρα μου στο Γενί Γκαβέ. Από εκεί μπαίνω σε ένα αμάξι και πάω στο Ηράκλειο και μεταπουλώ το τυρί. Από εκεί εξεκίνησε το εμπόριο για μένα.”
ΔΕΚΑΕΤΙΑ 50-Η ΑΡΝΗΣΗ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ
“Το 1951 που απολύθηκα από το στρατό εφεύγανε τότε σωρηδόν από παντού οι ανθρώποι για τη Γερμανία.Και μου λέει ο πατέρας μου, σήκω να φύγεις και εσύ για τη Γερμανία να γλιτώσεις. Και του λέω:”Πατέρα, στσι Γερμανούς πάλι θες να με ξαναστείλεις; Εγώ στη Γερμανία του λέω δε πάω! Το χαράκι θα το κάμω χρυσάφι, μα στσι Γερμανούς δε πάω!”. Και δόξα τω Θεώ επέτυχε η δουλειά.”
Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ-ΤΟ ΣΗΜΑΔΙΑΚΟ 1962
“Το μυαλό μου ως άνθρωπος ήτανε στην εκκλησία και στην οικογένεια. Εφόσον ήθελα οικογένεια έπρεπε και να τη κάμω, έτσι δεν είναι: Μου κάνανε προξενιά πολλά. Τότε είχα κάποιους συγγενείς στσι Γούρνες που ήρθανε οι Αμερικάνοι και είχανε πολλά λεφτά και μου λένε εδώ είναι μια κοπέλα και έχει 300.000 σε ένα μαξιλάρι! Εμάς μου λέγανε δε μας ε θέλει γιατί ήμαστε βοσκοί μονό ευκαιρία να τη πάρω εγώ. Εμένα όμως η κοπελιά δε μου άρεσε και δε τη πήρα. Δε θέλω εγώ χιλιάδες εγώ θέλω μια γυναίκα να μου αρέσει!
Το 1962 επαντρεύτηκα τη γυναίκα μου. Έλεγα με αυτή τη γυναίκα ταιριάζω με αυτή θα τη βγάλουμε μαζί. Όπως και εγίνηκε! Την αγαπούσα και με αγαπούσε. Σε 42 Ελληνικές πόλεις επήγαμε μαζί. Και ίντα δεν εκάμαμε μαζί;Παναγία μου. Η γυναίκα μου όχι μόνο δε με διάψευσε αλλά με δικαίωσε 1000%. Χρυσός άνθρωπος, άγιο πράγμα. Και εδά ακόμη την αναζητούνε. Που είναι η Βαγγελιώ:Έφυγε κι αυτή κι ο μερακλής ο αδερφός τσι ο Μιλτιάδης του Ξυδάκη μαζί.(σ.σ συγκινημένος ζητά ένα μικρό διάλειμμα από τη συνέντευξη..).
Το 1962 ήτανε καλή χρονιά γιατί το χωριό είχε τη τύχη εκείνη τη χρονιά να διοριστεί εδώ ως δάσκαλος ένας σπουδαίος άνθρωπος και επιστήμονας ο Γιώργης ο Σμπώκος. Τότε είχαμε πολλά κοπέλια εδώ στα σχολεία και εθέλαμε κι άλλα κτίρια και εφτιάξαμε το Περαχωριανό σχολειό. Εκείνα τα οικόπεδα 7 δραχμές το μέτρο και το χρηματοδότησε το έργο ο Γέρος της Δημοκρατίας ο Παπανδρέου με 1 εκατομμύριο και το εγκαινιάσαμε το 1963 με 180 μαθητές!”
ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΠΕΡΑΧΩΡΙ-ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ
“Ήμουνε και εκκλησιαστικός σύμβουλος όταν ήμουν αρραβωνιασμένος. Εγώ ένας, ο Γιάγκος του Μάνωλα, ο Δαμιανός ο Μανόλης ο Χαιρέτης και ο Βαγγέλης ο Σταυρακάκης.Και ήταν ο παπά Νικόλας εδώ στην ενορία τσι Παναγίας και θέλα φύγει να πάει στον Αί Γιάννη και έμενε κενή η θέση. Το Πάσχα ερχόταν σε δυο εβδομάδες και δε θέλα έχουμε παπά. Και μιλήσαμε στο συμβούλιο και αποφασίσαμε και πήγα στο Ρέθυμνο. Πήγαινε εσύ μου πάνε μα πια καλά θα τα καταφέρεις. Επήγα ντελόγο στο Ρέθυμνο στη Μητρόπολη στα γραφεία. Και μίλησα με το Μητροπολίτη σε ένα μικρό δωμάτιο και εκράθιε ένα κομπολογάκι, ήτανε έτσιε διπλογόνατος και έχει και ένα μπουκάλι ρακί. Και μου λέει στα Ανώγεια κλέφτουνε. Και του λέω σεβασμιώτατε δε κλέφτουνε αυτά έχουνε εξαλοιφθεί τελείως! Χαίρομαι μου λέει που το ακούω αυτό.Πήγαινε και σε 10 μέρες θα είναι ο παπάς εκεί. Έτσι και έγινε και σε 10 μέρες ήρθε ο παπά Μιχάλης ο Καμαρίτης και πήγε καλά η εκκλησία και μετά που ήρθε ο παπά Κώστας που είναι μέχρι σήμερα.Αυτή η στραθιά στο Ρέθυμνο και τη Μητρόπολη ήτανε και η πρώτη μου εξόρμηση ως αρραβωνιασμένος!”
ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΝΩΓΕΙΩΝ-ΙΔΡΥΤΙΚΟ ΜΕΛΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΟΥ ΤΟ 1963
“Όπως σου είπα ο δάσκαλος ο Σμπώκος ήταν ένα δαιμόνιο πνεύμα τότε. Και ιδρύουμε τον Πολιτιστικό σύλλογο Ανωγείων το 1963. Είχαμε κάμει με το Σμπώκο μια επιλογή από όλο το χωριό τσι καλύτερους ανεξαρτήτως κομμάτων και τέθοια και φτιάξαμε τον Πολιτιστικό σύλλογο. Δε θυμούμαι εδά όλα τα ονόματα των ανθρώπων αλλά τότε ξεκινήσαμε το σύλλογο που υπάρχει μέχρι σήμερο.Ο δάσκαλος είναι ένα ανεπανάληπτο μυαλό. Μαζί κάμαμε το σχολειό, τον Πολιτιστικό σύλλογο. 30 χρόνια ήμουν ταμίας και πρόεδρος της σχολικής επιτροπής του δημοτικού σχολείου. Μια φορά σε μια μεγάλη παρέα είπε ο Σμπώκος για μένα:”Μα αυτός ο άνθρωπος ο Γιώργης. Να μη του λείπει μια φορά ένα τάληρο, τίποτα:”
Η ΤΑΒΕΡΝΑ “ΠΡΑΣΙΝΗ ΦΩΛΙΑ”
“Το μαγαζί με τη γυναίκα μου το ξεκινήσαμε τσι 10 Ιουλίου του 1963.Είχε 30 καρέκλες και πέντε τραπεζάκια, αλλά το μυαλό μου δεν ήταν στο να γίνει καφενείο αλλά κάτι πιο μεγάλο και έτσι έγινε στη πορεία ταβέρνα και ερχόντουσαν στην αρχή όλοι οι αρχοντοφαγάδες του Ηρακλείου και αρχινά η γυναίκα μου τη μακαρονάδα και εγώ το οφτό κρέας σε κάρβουνο και σε ξύλο.Δεν υπήρχε άλλο παρόμοιο μαγαζί τότε. Φέραμε και ένα τζουκ-μπόξ τότε που το είχε ο Μαχαιρογιώργης και το φέραμε στη ταβέρνα και έπαιζε μουσική.Σιγά σιγά το μαγαζί μεγάλωνε.
Αρχές του 1967 άρχισε το μαγαζί να έχει μεγάλη φήμη και να έρχεται πάρα πολύς κόσμος.Το μάτι μου έπαιζε και έψαχνα πάντα το καλύτερο για το μαγαζί. Μου τηλεφωνεί μια μέρα ο κορυφαίος ταξιδιωτικός πράκτορας τσι Κρήτης, ο Ρασσιδάκης Γιάννης. Και λέει σε μένα και στο Δήμο ότι θέλουμε να φέρνουμε τουρίστες στα Ανώγεια κάπου στο 1969. Ο Δήμος απάντησε ότι δε μπορεί να προσφέρει βοήθεια μονό να βρούνε εμένα και ίσως βρείτε αυτό που θέλετε. Τότε άρπαξα εγώ την ευκαιρία. Έρχεται στα Ανώγεια ο Ρασσιδάκης και του άρεσε το μέρος, αλλά μου λέει αυτά που θέμε μπορείς να τα ετοιμάσεις; Εθέλανε από την επόμενη σαιζόν τον Απρίλη μια αίθουσα να χωράει 150 άτομα με όλες τις νόμιμες άδειες. Οπότε ξεκινήσαμε να το φτιάχνουμε. Ο τουρισμός θα ερχόταν και εκατοντάδες κοπελιές που επηγαίνανε στα χωριά λιομαζώχτρες και επαίρνανε σε απάνθρωπες συνθήκες μια οκά λάδι μεροκάματο, επαντονιάρανε τα λιόφυτα και επιάσανε τσι αργαλειούς. Και εγέμισε το χωριό όμορφα υφαντά παραδοσιακά για τον τουρισμό!
Και τα κατάφερα το λοιπόν και τον Απρίλη ήταν όλα έτοιμα όπως τα θέλανε. Και είχαμε και χορευτές και εχορεύανε για αυτούς, τέσσερις άντρες και τέσσερις γυναίκες με τσι παραδοσιακές φορεσιές.Όταν ήταν στο χωριό έπαιζε ο Ψαραντώνης λύρα και έβγαινε απάνω και ήτανε σαν το Μπετόβεν απού λένε! Τότε ήταν αυστηρά τα πράματα ακόμη και δεν ήταν εύκολο να βρω κοπελιές να χορένε στα μαγαζιά. Αλλά εσκέφτηκα και βρήκα τη λύση και έβαλα το Νικηφόρο με την αδερφή του και τον Γιώργη του Δρακονικολή που είναι τώρα στη Ρόδο με την αδερφή ντου την Ελευθερία του Ροδίτη! Και πραγματικά επέτυχε η ιδέα. λύρα επαίξανε πολλοί, εκτός του Ψαραντώνη και του Νικηφόρο, έπαιξε ο Κουρκούτης, ο Μηναδομανώλης, ο Πλουσοβαγγέλης και άλλοι πολλοί!”
ΟΙ ΔΙΑΣΗΜΟΙ ΤΗΣ ΠΡΑΣΙΝΗΣ ΦΩΛΙΑΣ
“Από το 1970 μέχρι το 1985 πραγματικά το μαγαζί ήτανε γεμάτο συνέχεια. Πούλμαν συνέχεια με τουρίστες αλλά και αυτοκίνητα με Έλληνες ερχόντουσαν εδώ. Τα μακαρόνια τσι Βαγγελιώς και το οφτό του Γιώργη και το ψωμί που φτιάχναμε και το θέλανε όλοι. Η γυναίκα μου έφτιαχνε το ψωμί, το ζύμωνε στσι δυο ξυλόφούρνους που είχαμε στο Περαχώρι του Σκουλαδονικόλα και του Κατρινοδημητράκη και εβγάναμε ψωμερές κριθαρένιες, μιγαδένιες. Θραύση έκανε εκείνο το ψωμί το θέλανε όλοι.Μάλιστα όταν έκανε ένας Γερμανός Υπουργός τα εγκαίνια του Αστεροσκοπείου στο Σκίνακα, έστειλε στο δήμο μια επιστολή που απευθυνότανε σε μένα και έλεγε για το ψωμί!
Μια μέρα έρχεται εδώ ο δήμαρχος ο Κλάδος με τον Μάνο Χατζιδάκι ο οποίος έμεινε εδώ στα δωμάτια μερικές βραδιές. Και ήτανε τότε που ξεκινήσανε τσι εκδηλώσεις τον Αύγουστο του 1978 και εθέλανε πάνω από 100 μερίδες φαγητό κάθε μεσημέρι. Εκτός από αυτό είχα και το μαγαζί γεμάτο κάθε μέρα όλη μέρα. Τότε τροφοδοτούσαμε και το Αστεροσκοπείο του ΣκίνακαΟ Κλάδος μου έλεγε ότι ήταν για το καλό του χωριού και του λέω κάτσε δήμαρχε μα θα κάμω κουμάντο. Πολύς κόσμος. Όλους τσι πάλευα, όλους τσι περιποιούμουνε
Μια Αμερικανίδα ήτανε φίλη με το Ρασούλη και ερχόταν και πιάναν την κιθάρα και τραγουδούσανε όλη νύχτα. Ερχόταν πολλοί καλλιτέχνες. Πολύ συχνά ο Κώστας Μουντάκης με τη γυναίκα του αλλά και ο Θανάσης ο Σκορδαλός Ο Ψαρονίκος ερχόταν με την Άννα Βίσση με τη Τζένη Καρέζη, τον Κώστα Καζάκο και κάνανε ατελείωτα γλέντια εδώ πέρα. Συχνές επισκέψεις έκανε και ο μεγάλος Έλληνας ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης.”
ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΑΒΕΡΝΑ
“Είχαμε ένα γκρουπ με Σουηδούς. 150 άτομα κάθε εβδομάδα. Αλλά αυτοί ήταν μαθημένοι και τα θέλανε όλα μέσα στο πρόγραμμα. Καμιά στροφή. Και εγλάκουνε απάνω και εξύπνουνα το Νικηφόρο τον Αεράκη. Αλλά ήπρεπε να μουνε και στη ταβέρνα.Και έφηνα το Νικηφόρο στο κρεββάτι με το παντελόνι και μέχρι να ρθω στη ταβέρνα αυτός εγύριζε και εξανακοιμούντουνε(σ.σ γελάει). Και εγλάκουνα πάλι και τον επέτουνα από το κρεββάτι για να ρθεί να γλεντήσει το γκρουπ των ανθρώπων! Τότεσας τον είχα χορευτή το Νικηφόρο.
Αυτό που υπηρέτησα εγώ σε όλη μου τη ζωή είναι να μη κούσω ότι ήρθε στα Ανώγεια άνθρωπος και δεν εβρήκε να φάει. Μα γίνεται αυτό; Παράπονο από συνεργάτη μου δεν άκουσα ποτέ και για αυτό πολεμούσα συνέχεια, να μην υπάρχει παράπονο ούτε από τσι ξένους, ούτε από τσι συνοδούς τόνε.”
Η ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΔΡΟΜΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟ-ΑΝΩΓΕΙΑ ΑΠΟ ΤΟ 1982
“Σε μια συνάντηση που είχαμε κάνει πολλοί φορείς κάπου στο 1982 ο τότε δήμαρχος Γιώργης Κλάδος είχε προτείνει να ζητήσουν δρόμο από τσι Σίσσες να πηγαίνει στα Βορίζια. Όταν επήρα το λόγο του είπα:”Κύριε δήμαρχε, εδώ πρέπει να δώσουμε όλες μας τις δυνάμεις να κρατήσομε το τουρισμό και να τον αυξήσουμε και να επικεντρώσουμε τη φωνή μας για το δρόμο Ηράκλειο-Ανώγεια. “Αλλά πιστεύω ότι ο Κλάδος τότε πιεζόταν από πολλές δυνάμεις και δεν έγινε κάτι και ακόμη δεν εγίνηκε!”
ΟΙ 3 Ανωγειανοί και η Μικρασιατική καταστροφή
“Το 1920 εδώ στο Περαχώρι ήτανε 3 παλικάρια. Ο Τζαβελομύρος, ο Ντουλγκερογιώργης αδερφός του πατέρα μου και το Γκρανάκη του Σπυριδογιάννη από τσι Βρέντζηδες. Αυτοί οι τρεις ήτανε αδερφοχτοί. Σε μια από τσι πολλές παρέες απού εκάμανε είπανε να πάρει ο Ντουλγκερογιώργης την Αγάπη του Σπυριδογιάννη την κόρη. Ο αδερφοχτός δηλαδή να δώσει την αδερφή του στον αδερφοχτό ντου.Εντάξει, εντάξει και εσυμφωνήσανε. Αλλά μιας στιγμής κηρύσσεται ο πόλεμος, ο οποίος πόλεμος δεν είχε καμιά δικαιολογία για να γενεί και να χαθούνε τόσοι ανθρώποι.Και ο πατέρας μου και ο αδερφός του επήγανε στον πόλεμο. Εκεί τον βρήκε τον πατέρα μου ο αδερφός του και του πε αν σκοτωθεί να πάρει αυτός την Αγάπη, την αδερφή του φίλου του που είχαν συμφωνήσει την παντρειά. Όπως και εγίνηκε. Ο Ντουλγκερογιώργης σκοτώθηκε στη Μικρά Ασία και την Αγάπη του Σπυριδογιάννη τη πήρε ο πατέρας μου ο Γιάννης..”
ΟΙ ΑΝΩΓΕΙΑΝΟΙ ΤΟΥ ΣΗΜΕΡΑ
“Τα παλιά χρόνια ήταν δύσκολα. Πολύ σκληρή δουλειά και για τους αγρότες και για τους κτηνοτρόφους που δεν είχανε τσι ζωοτροφές αλλά όπως σου ‘πα ότι έβγαζε χόρτο η γης. Η γυναίκα η ανωγειανή παλιά επήγαινε στη ξερολίμνη και έβγανε ασκουρδουλάκες, εγέμιζε τσουβάλια με γούλεςΟι σημερινοί νέοι ξεφεύγουνε λίγο. Κάπως πρέπει όλοι να συμμαζευτούνε. Άμα θένε οικογένεια να προσέχουν για την οικογένεια και όχι για τσι καφετέριες. Με ενοχλεί γιατί στα Πάνω Αμπέλια ήπρεπε να ΄χει 20 περβόλια ακόμη. Οι νέοι πρέπει να δουλέψουνε περισσότερο και τη γη και την οικογένεια τους. Περισσότερη δουλειά, περισσότερη συμμάζευση και πιο πολύ αγάπη για τον τόπο γιατί αυτός ο τόπος αξίζει πολλά. Ευχαριστώ όλη την Ανωγειανή κοινωνία που με αγάπησε. Εγώ δε για έναν Ανωγειανό και ο τελευταίος να είναι μπορεί να κάνω τα πάντα. Ανώγεια μου καλό χωριό. Εκεί τελειώνει όλη η ιστορία. Τα Ανώγεια δε τα βρίνεις πουθενά αλλού αλλά θένε δήμαρχους που να μη τσι νοιάζει ανέ βγούνε την επόμενη τετραετία, αλλά να λένε “θα εφαρμόσω αυτό” και ας μη βγω. Άμα η δουλειά γίνεται μόνο για τσι ψήφους τότε το χωριό δε μπορεί να πάει μπροστά όπως πρέπει.”
ΟΙ ΑΥΤΟΣΧΕΔΙΕΣ ΜΑΝΤΙΝΑΔΕΣ ΤΟΥ ΤΗΝ ΩΡΑ ΤΗΣ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗΣ
Ανώγεια μου καλό χωριό και τρεις φορές καμένο..
Αίμα για να ‘σαι ελεύθερο έχεις πολύ χυμένο..
—————————————————
Τα Ανώγεια δεν σκλαβώθηκαν ποτέ στην Ιστορία..
Μα εκαήκαν τρεις φορές για την Ελευθερία..
——————————————————
Ανώγεια μου καλό χωριό δε λέω το κακό σου..
Γιατί πατώ το χώμα σου και πίνω το νερό σου..
—————————————————–
Στα Ανώγεια εγγενήθηκα στα Ανώγεια θα ποθάνω..
Και να το κάμετε και εσείς όπως εγώ θα κάνω..
———————————————————-
Δεκαεφτά χρονών παιδί εβρέθηκα στη μάχη..
Και διώξαμε τζη τσι εχθρούς απ’του λαού τη πλάτη..
Αύριο Σάββατο 19 Αυγούστου θα τελεστεί στον Ιερό Ναό του Αγίου Γεωργίου στα Ανώγεια το μνημόσυνο για την ανάπαυση της ψυχής του Ηρακλή Κεφαλογιάννη. Πέρασαν ήδη σαράντα μέρες από το θάνατο του, ενός ανθρώπου που τίμησε με την παρουσία και τον βίο του το χωριό, τις αξίες και τις παραδόσεις του. Έφυγε αφήνοντας πίσω του μεγάλο κενό, αλλά και διαδόχους που τιμούν και συνεχίζουν το όνομα του. Άλλωστε είναι γνωστή η συνεισφορά και η βοήθεια των παιδιών του Ηρακλή Κεφαλογιάννη, στις δράσεις και τις ανάγκες του Εργαστηρίου Γνώσης της ενορίας του Αγίου Γεωργίου, τα τελευταία δυο χρόνια, αρχικά στη μνήμη του θείου τους Νίκου Κεφαλογιάννη ή Προέδρου και στη συνέχεια για τη μνήμη του πατέρα τους.
Ο π.Ανδρέας Κεφαλογιάννης είχε αποχαιρετήσει πριν σαράντα μέρες τον Ηρακλή Κεφαλογιάννη αναφέροντας τα εξής: “Τα Ανώγεια αποχαιρετούν σήμερα ένα άξιο συγχωριανό μας, ο οποίος σε όλη τη διάρκεια της ζωή του, από όποιο μετερίζι κι αν βρέθηκε, στήριξε και υποστήριξε τον τόπο και τους ανθρώπους του. Ήταν πιστός στην Ανωγειανή ιδέα, στα ήθη και στα έθιμα του τόπου και σε οτιδήποτε είχε σχέση με τα Ανώγεια. Φεύγει αφήνοντας πίσω του άξιους διαδόχους και εκπροσώπους στην κοινωνία των Ανωγείων και της Κρήτης. Να είσαι Ηρακλή περήφανος για αυτά τα παιδιά που αφήνεις πίσω σου… Η Εκκλησία μας εκφράζει ένα μεγάλο ευχαριστώ στα παιδιά σου Ηρακλη για την στήριξη στο πνευματικό και διδακτικό έργο της ενορίας και του Εργαστηρίου Γνώσης. Ας είναι ελαφρύ το Ανωγειανό χώμα που θα σε σκεπάζει…”
Στον κάτω κόσμο που θα πας σε περιμένουν όλοι..
Απ’ την αδερφοσύνη σου σε διαλεχτό περβόλι..
Όλα τα αδέρφια φύγανε για αλαργεμένους τόπους..
Μα πίσω τους αφήνουνε ξεδιαλεχτούς ανθρώπους..
Μπορεί να φεύγει σήμερο κι η τελευταία βιόλα..
Μα έχει ο κήπος γιασεμιά, απού μυρίζουν όλα..
Δημοσιεύθηκε σε: Τελευταία Νέα
Η Σχολική Επιτροπή Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Δήμου Ανωγείων, προκηρύσσει την πλήρωση μιας θέσης καθαρίστριας για το 1ο&2ο Νηπιαγωγείο Ανωγείων.
1.- Η πρόσληψη θα γίνει από 1η Σεπτεμβρίου 2017 έως τη λήξη του σχολικού έτους 30-6-2018 και οι υποψήφιες θα πρέπει:
α.- Να έχουν τη φυσική καταλληλότητα για την άσκηση των καθηκόντων τους.
β.- Να είναι Έλληνες πολίτες ή να έχουν την Ελληνική Ιθαγένεια σύμφωνα με το άρθρο 4 του Ν. 3528/2007.
γ.- Να είναι δημότες και μόνιμοι κάτοικοι του Δήμου Ανωγείων
δ.- Να μην έχουν καταδικαστεί ή να μην είναι φυγόποινοι ή φυγόδικοι για κανένα από τα αδικήματα του άρθρου 8 του Υπαλληλικού κώδικα.
2.- Οι ώρες απασχόλησης είναι :
Από τις 16:00μ.μ μέχρι τις 18:00μ.μ. μετά τη λήξη των μαθημάτων του Ολοήμερου Προγράμματος.
3.- Το άτομο που θα επιλεγεί θα συνάψει σύμβαση έργου από 01-9-2017 έως 30-06-2018 και η αμοιβή του,βάσει του αριθμού των αιθουσών (τρεις), θα είναι 140,50 ευρώ μικτά και 118,2ευρώ καθαρά. Στους χώρους συμπεριλαμβάνονται και οι κοινόχρηστοι χώροι καθώς και ο γύρω αύλειος χώρος.
4- Η παραλαβή των αιτήσεων και των δικαιολογητικών, θα γίνεται στο Δημαρχείο Ανωγείων από την κ. Ειρήνη Νταγιαντά, από την Τετάρτη 16-8-2017 έως και τη Δευτέρα 21-8-2017, προσκομίζοντας τα παρακάτω δικαιολογητικά:
-Αίτηση
– Φωτοαντίγραφο αστυνομικής ταυτότητας
– Φωτοαντίγραφο εκκαθαριστικού σημειώματος
– Πιστοποιητικό οικογενειακής κατάστασης
5.-Κατά την επιλογή θα ληφθούν υπόψη, η φυσική καταλληλότητα, τυχόν προϋπηρεσία, κοινωνικά και οικονομικά κριτήρια και η αξιολόγηση θα γίνει από τη Σχολική Επιτροπή Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Δήμου Ανωγείων.
Η παρούσα να δημοσιευθεί στην ηλεκτρονική εφημερίδα ΑΝΩΓΗ.
Η Πρόεδρος της Σχολικής Επιτροπής
Δραμουντάνη Μαρία
H Επιτροπή παιδείας του Δήμου Ανωγείων σας προσκαλεί την Δευτέρα 21/08/2017 και ώρα 14:00 στην αίθουσα του Δημοτικού Συμβουλίου για την απονομή των υποτροφιών στους Ανωγειανούς μαθητές-τριες του Σταυράκειου Γενικού Λυκείου Ανωγείων που πρώτευσαν στις πανελλαδικές εξετάσεις στην κάθε ομάδα προσανατολισμού. Την υποτροφία που δίνεται για τρίτη συνεχή χρονιά , στην μνήμη του Βασίλη Δακανάλη ή «Βασσώ» , από τον εγγονό του Βασίλη Δακανάλη του Ιωάννη, φέτος θα λάβουν η Νταγιαντά Θηρεσία του Ιωάννη η Ανδριαδάκη Ασημένια του Αιμίλιου και ο Βρέντζος Ιωάννης του Ανδρέα
Η παρουσία σας θα είναι τιμή για μας!
Ο Δήμαρχος H πρόεδρος της Επιτροπής
Μανώλης Καλλέργης Μαίρη Μπαγκέρη-Σταυρακάκη
Την ερχόμενη Κυριακή 20 Αυγούστου, θα τελεστεί στον Ιερό Ναό του Αγίου Γεωργίου το σαρανταήμερο μνημόσυνο για την ανάπαυση της ψυχής μιας σεβαστής Ανωγειανής, μιας υπέροχης παρουσίας του “Μεϊντανιού” και μιας γυναίκας γεμάτη αξιοπρέπεια, της Αγάπης Αεράκη. Η οικογένεια της καλεί συγγενείς και φίλους να παραστούν και να τιμήσουν τη μνήμη της με την παρουσία τους. Στην “Α” δημοσιεύουμε σήμερα ένα αποχαιρετιστήριο σημείωμα από της ανιψιά της Λίνα Σμπώκου, το οποίο αναφέρει τα εξής:
“Πέρασαν 40 μέρες από τότε που έφυγε από κοντά μας, αλλά παραμένει στη σκέψη μας και την καρδιά μας. Γεννήθηκε στα Ανώγεια το 1923. Ήταν το μικρότερο παιδί του Νταρονικολή και της Στεφανίας, το γένος Σφακιανάκη. Ήταν έξι παιδιά, ένας γιος ο Νταρογιώργης και πέντε κόρες. Η Νταγιαντομανώλενα, η Ρηνάκη, η Ζουμπουλιά, η Αθηνά και η μικρότερη, η Αγάπη.Σε πολύ μικρή ηλικία χάνει τη μητέρα της και μεγαλώνοντας την προλαβαίνει ο πόλεμος και η Κατοχή. Δύσκολα χρόνια για όλους στα Ανώγεια, όμως δεν το έβαλε κάτω και υπηρέτησε στην Αντίσταση με το ΕΑΜ. Μετά το κάψιμο του χωριού παλεύει μαζί με την οικογένεια της να ξαναχτίσουν το σπίτι τους.
Μετά το θάνατο της αδελφής της Αθηνάς, αναλαμβάνει μαζί με την Ρηνάκη και τη Ζουμπουλιά να μεγαλώσουν την κόρη της, την Αθηνά, τη μαμά μου και τη μεγάλωσαν με πολύ φροντίδα και αγάπη. Με την ίδια φροντίδα και αγάπη μεγάλωσαν το Μανόλη και εμένα. Η Ρηνάκη και η Ζουμπουλιά έφυγαν νωρίς, όμως η Αγάπη μας φρόντιζε όλα αυτά τα χρόνια σαν πραγματική γιαγιά. Θεία, θα είσαι πάντα μέσα στην καρδιά μας…
Λίνα Σμπώκου”
—-Στη μνήμη της, τα ανίψια της προσέφεραν το ποσό των 100 ευρώ για τις ανάγκες του Εργαστηρίου Γνώσης της Ενορίας του Αγίου Γεωργίου και τα δωρεάν φροντιστήρια Αγγλικών σε ενήλικους, μαθητές και πρόσφυγες.
––Η ΑΝΩΓΗ ευχαριστεί θερμά και τον Βασίλη Σμπώκο (Λουκάς του Ατζαρομάνωλα) για την προσφορά 50 ευρώ για τις ανάγκες της ηλεκτρονικής μας έκδοσης, στη μνήμη της Αγάπης Αεράκη.
Ας είναι ελαφρύ το Ανωγειανό χώμα που την σκεπάζει.