Η ανατίναξη της Μονής του Αρκαδίου αποτελεί μια από τις κορυφαίες στιγμές αντίστασης και θυσίας του Κρητικού λαού απέναντι σε κατακτητές ανά τους αιώνες . Η  9η  Νοεμβρίου 1866 αποτελεί μέρα μνήμης και τιμής για τους Κρητικούς. Στα Ανώγεια σήμερα Παρασκευή  στις 4 μ.μ  ο Δήμος τιμά την επέτειο με εκδηλώσεις που θα λάβουν χώρα στον χώρο του ανδριάντα του πυρπολητή της Ιεράς Μονής του Αρκαδίου Εμμανουήλ Βασιλείου Σκουλά,που βρίσκεται απέναντι από το Κέντρο Υγείας Ανωγείων.

Η ανακοίνωση του Δήμου για την σημερινή επέτειο έχει ως εξής:

” Ο Δήμος Ανωγείων θέλοντας να τιμήσει τη μνήμη των Ηρώων της Αρκαδικής εθελουσίας σας προσκαλεί στην εκδήλωση που θα πραγματοποιηθεί στον χώρο του ανδριάντα ,του ήρωα Εμμανουηλ Βασιλείου (Αναγνώστου) Σκουλά , πυρπολητή της Ιεράς Μονής Αρκαδίου, την 9 Νοεμβρίου 2012 και ώρα 4 μ.μ.

Πρόγραμμα εορτασμού.

-Επιμνημόσυνη δέηση

-Εκφώνηση του ιστορικού της επετείου από τον φιλόλογο Δρ. Πανεπιστημίου Κρήτης και σχολικό σύμβουλο Φιλολόγων Ηρακλείου κ. Γεώργιο Μιχ. Κορναράκη ”146 χρόνια από την εθελοθυσία του Αρκαδίου”.

-Κατάθεση στεφάνων στον χώρο του ανδριάντα

-Ενός λεπτού σιγή

-Εθνικός Ύμνος

Παρακαλείσθε να τιμήσετε την εκδήλωση με την παρουσία σας.”.

Λίγα λόγια για την ιστορική θυσία του Αρκαδίου:

Την 1η Μαΐου 1866 χίλιοι πεντακόσιοι Κρητικοί επαναστάτες συγκεντρώνονται στο ιστορικό μοναστήρι με αρχηγό τον Χατζή Μιχάλη Γιάνναρη , και αποφασίζουν να χτυπήσουν τον Τούρκο δυνάστη.

Πρόεδρος της επιτροπής Ρεθύμνης, εκλέγεται ο Ηγούμενος της Μονής Χατζή, Γαβριήλ Μαρινάκης, από το χωριό Μαργαρίτες Μυλοποτάμου. Ο Ισμαήλ πασάς παραγγέλνει στον ηγούμενο να διώξει την Επιτροπή, γιατί αλλιώς θα καταστρέψει το μοναστήρι. Ο Γαβριήλ, γνήσιος απόγονος των πολεμάρχων της Κρήτης, αρνείται.

Στο μεταξύ από την ελεύθερη Ελλάδα σπεύδουν για βοήθεια ο Συνταγματάρχης Πυροβολικού Πάνος Κορωναίος μαζί με τον ανθυπολοχαγό πεζικού Ιωάννη Δημακόπουλο, από τη Βυτίνα της Αρκαδίας. Ο Κορωναίος, που είναι στρατιωτικός, διαβλέπει ότι η υπεράσπιση της Μόνης είναι ακατόρθωτη και ζητά από τους αγωνιστές και τα γυναικόπαιδα να την εγκαταλείψουν. Οι αγωνιστές αρνούνται και τα γυναικόπαιδα αποφασίζουν να μοιραστούν την τύχη των ανδρών.

Εν τω μεταξύ στο νησί έχει φτάσει ο Μουσταφά Ναϊλή Πασάς, απεσταλμένος του Σουλτάνου για να καταπνίξει την επανάσταση. Ο Μουσταφά Πασάς έφθασε έξω από το μοναστήρι το απόγευμα της 6ης Νοεμβρίου 1866. Στη διάθεσή του είχε 15.000 άνδρες (Τούρκους, Αλβανούς, Αιγυπτίους και Τουρκοκρητικούς) και ισχυρό πυροβολικό. Στη Μονή βρίσκονταν 966 άνθρωποι, από τους οποίους μόνο 250 μπορούσαν να πολεμήσουν. Επικεφαλής των αγωνιστών του Αρκαδίου ήταν ο Πελοποννήσιος ανθυπολοχαγός Ιωάννης Δημακόπουλος και ο ηγούμενος Γαβριήλ.

Οι προτάσεις προς παράδοση απορρίφθηκαν από τους πολιορκημένους και το πρωί της 8ης Νοεμβρίου άρχισαν οι εχθροπραξίες. Οι Οθωμανοί, παρά τις λυσσαλέες επιθέσεις τους, δεν κατάφεραν να καταλάβουν τη Μονή την πρώτη μέρα. Το βράδυ ζήτησαν ενισχύσεις και μετέφεραν ένα μεγάλο πυροβόλο από το Ρέθυμνο. Την επομένη, 9 Νοεμβρίου, άρχισε το δεύτερο κύμα της επίθεσης. Νωρίς το απόγευμα γκρεμίστηκε το δυτικό τείχος της Μονής από τις βολές του πυροβόλου και οι επιτιθέμενοι εισέβαλαν στο μοναστήρι, αρχίζοντας τη μεγάλη σφαγή.

Στην μπαρουταποθήκη της μονής γράφτηκε η τελευταία πράξη του δράματος και μία ακόμα ένδοξη σελίδα της ελληνικής ιστορίας. Ο  Εμμανουήλ Σκουλάς, την ανατίναξε ακολουθώντας τα παραδείγματα του Σαμουήλ στο Κιούγκι και του Καψάλη στο Μεσολόγγι. Η έκρηξη σκόρπισε το θάνατο, όχι μόνο στους χριστιανούς, αλλά και στους εισβολείς. Αμέσως μετά, οι Τουρκοκρητικοί και οι Αλβανοί όρμησαν και κατέσφαξαν όσους είχαν διασωθεί, ενώ έκαψαν τον ναό και λεηλάτησαν τα ιερά κειμήλια.

Από τους Έλληνες που βρίσκονταν στη Μονή, μόνο 3 ή 4 κατόρθωσαν να διαφύγουν, ενώ περίπου 100 πιάστηκαν αιχμάλωτοι. Μεταξύ αυτών και ο Δημακόπουλος, που εκτελέστηκε λίγο αργότερα. Ο ηγούμενος της Μονής Αρκαδίου Γαβριήλ Μαρινάκης είχε σκοτωθεί πριν από την ανατίναξη της μπαρουταποθήκης. Οι νεκροί και τραυματίες του Μουσταφά ανήλθαν σε 1.500 ή σε 3.000, σύμφωνα με κάποιους υπολογισμούς.

”… Στο ‘να του χέρι το σπαθί και στ’ άλλο τη πιστόλα,

Χάσκει να φάει την Τουρκιά εκείνηνα την ώρα,

‘Επά δεν κόβουνε σπαθιά δεν νταγιαντούνε βόλια,

Μονό νταγιάντιζε Σκουλά που είσαι από τ’ Ανώγεια,

Με μια πιστόλα ασημωτή του Κούντη του Δημήτρη,

Κεντά ο Σκουλάς τον Τσεπανέ και σείστηκε όλη η Κρήτη….”.