Το ιστορικό της ημέρας, ανέπτυξε στην πλατεία Αρμί, η διευθύντρια του ΕΠΑ.Λ Ανωγείων, Βασιλεία Γαλάνη. Αναλυτικά η ομιλία της έχει ως εξής:

“Συγκεντρωθήκαμε σήμερα, εδώ στα Ανώγεια, για να τιμήσουμε την εθνική επέτειο της 28ης Οκτωβρίου 1940 και το ιστορικό «ΟΧΙ». Η ημέρα αυτή αποτελεί ένα σημείο αναφοράς για τον ελληνικό λαό και την είσοδο της χώρας μας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Το πρωινό της 28ης Οκτωβρίου 1940, ακούστηκε η φωνή που πάγωσε τη χώρα και φλόγισε τις καρδιές:

«Αι ιταλικαί στρατιωτικαί δυνάμεις προσβάλλουν από της πέμπτης και τριάντα πρωινής της σήμερον, τα ημέτερα τμήματα της ελληνικής μεθορίου. Αι ημέτεραι δυνάμεις αμύνονται του πατρίου εδάφους.»

Με το κεφάλι ψηλά, με το τραγούδι στο στόμα και τη φλόγα στην καρδιά, οι Έλληνες ξεκίνησαν τον αγώνα και κέρδισαν τη μία μετά την άλλη τις νίκες της λευτεριάς.

Ο πόλεμος ξεκίνησε με την εισβολή των ιταλικών στρατευμάτων από την Αλβανία. Η πρώτη φάση, γνωστή ως Ελληνοϊταλικός Πόλεμος), υπήρξε ένα έπος:

Τα ελληνικά στρατεύματα, με αφετηρία την περιοχή της Πίνδου, κατάφεραν να ανακόψουν την προέλαση των Ιταλών, παρά τις αντίξοες συνθήκες και την αριθμητική τους υπεροχή.

Η ηρωική αντίσταση της VIII Μεραρχίας υπό τον Χαράλαμπο Κατσιμήτρο και η ταχύτατη επιστράτευση ανέτρεψε τα ιταλικά σχέδια.

Μετά την επιτυχή άμυνα, ο Ελληνικός Στρατός προχώρησε σε μεγάλη αντεπίθεση, απωθώντας τους Ιταλούς βαθιά στο αλβανικό έδαφος. Μέχρι τον Δεκέμβριο, είχαν απελευθερωθεί περιοχές όπως η Κορυτσά και το Αργυρόκαστρο. Η νίκη αυτή αποτέλεσε την πρώτη χερσαία νίκη των Συμμάχων κατά των Δυνάμεων του Άξονα και ανύψωσε το ηθικό ολόκληρης της αντιφασιστικής Ευρώπης.

Η ιταλική αποτυχία ανάγκασε τη ναζιστική Γερμανία να παρέμβει.

Η διεθνής αναγνώριση του αγώνα των Ελλήνων εκφράστηκε χαρακτηριστικά με τη φράση: «Οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες».

Στις 6 Απριλίου 1941, τα γερμανικά στρατεύματα εισέβαλαν στην Ελλάδα μέσω των συνόρων με τη Βουλγαρία. Παρά την ηρωική αντίσταση στις οχυρώσεις της Γραμμής Μεταξά στη Μακεδονία

και την αντίσταση στην Κλεισούρα η Ελλάδα τελικά συνθηκολόγησε, αλλά συνέχισε να αγωνίζεται μέσω της αντίστασης.

Μετά τη γερμανική εισβολή και την έναρξη της Κατοχής το 1941, το πνεύμα του «ΟΧΙ» μετατράπηκε σε οργανωμένη αντίσταση.

. Από τα μέσα του 1942 σε όλη την Ελλάδα δημιουργήθηκαν αντάρτικοι σχηματισμοί, όπως ο ΕΛΑΣ, ο ΕΔΕΣ και η ΕΚΚΑ. με στόχο την εκδίωξη των κατοχικών δυνάμεων. Από τα μέσα του 1943 οι αντάρτες είχαν προκαλέσει σοβαρά πλήγματα στους κατακτητές και είχαν κατορθώσει να απελευθερώσουν τμήμα της ορεινής ενδοχώρας.

Και εδώ, στα Ανώγεια, στους πρόποδες του Ψηλορείτη, η συμβολή στον αγώνα υπήρξε καθοριστική.

Οι κάτοικοι στάθηκαν στο ύψος των περιστάσεων: συμμετείχαν ενεργά, βοήθησαν συμμάχους και πολέμησαν για την ελευθερία. Την τόλμη και τη γενναιότητά τους την πλήρωσαν με το 3ο ολοκαύτωμα του χωριου τον Αύγουστο του 1944.

Η Γερμανική κατοχή έφτασε στο τέλος της το 1944. Η ελληνική αντίσταση, μαζί με τις συμμαχικές προσπάθειες, οδήγησε στην αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων από την ηπειρωτική Ελλάδα τον Οκτώβριο του 1944. Η σημαία της ελευθερίας υψώθηκε ξανά στην Ακρόπολη, φέρνοντας τέλος στη μαύρη περίοδο της Κατοχής. Ωστόσο, στην Κρήτη, η απελευθέρωση καθυστέρησε, με τις γερμανικές δυνάμεις να παραδίδονται οριστικά μόλις τον Μάιο του 1945.

Η λήξη του πολέμου βρήκε την Ελλάδα νικήτρια, αλλά συνάμα πληγωμένη και κατεστραμμένη. Οι απώλειες σε ανθρώπινες ζωές, οι εκτελέσεις, η πείνα και η καταστροφή των πόλεων και των χωριών άφησαν ανεξίτηλα σημάδια.

Σήμερα, στεκόμαστε μπροστά σε αυτή την ιστορία. Το «ΟΧΙ» του ’40 και η θυσία των Ελλήνων δεν είναι απλώς κεφάλαια της ιστορίας. Είναι η κληρονομιά μας. Είναι το ηθικό χρέος που φέρουμε ως απόγονοι.

Νιώσε, ίσαμε το βάθος της καρδιάς,

οι ήρωες του κόσμου τι σημαίνουν,

και πόσα εσύ σ’ αυτούς χρωστάς,

και τι από σένα εκείνοι περιμένουν.

Ας μην ξεχάσουμε ποτέ τους ανθρώπους που βάδισαν ξυπόλητοι στα χιόνια,

που κοιμήθηκαν στα βουνά,

που έδωσαν τη ζωή τους για να είμαστε εμείς ελεύθεροι.

Ζήτω η 28η Οκτωβρίου!

Ζήτω το Εθνος!”