Ο Ελευθέριος Βενιζέλος(1864-1936),ο σπουδαιότερος έλληνας πολιτικός , ευφυής, ρεαλιστής , οραματιστής, ευέλικτος και τολμηρός έδειχνε ένα μεγάλο ενδιαφέρον για την ιστορία, θεωρώντας πως η μελέτη του παρελθόντος αποτελούσε βοήθεια για μια υπεύθυνη πολιτική αντιμετώπιση του παρόντος.

Ο Θουκυδίδης(περίπου 460 -397 π.Χ.) ήταν αρχαίος Έλληνας ιστορικός, παγκοσμίως γνωστός για τη συγγραφή της Ιστορίας του Πελοποννησιακού Πολέμου.Θεωρείται ο πιο αξιόλογος ιστορικός της Αρχαίας Ελλάδας αφού ήταν ο πρώτος που εφάρμοσε αμερόληπτα την κριτική πίσω από την ιστορική έρευνα και αναζήτησε τις αιτίες πίσω από όλα τα ιστορικά στοιχεία που τον απάσχόλησαν στο έργο του.

Οι δυο Έλληνες,ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο Θουκυδίδης, είχαν ένα τουλάχιστον κοινό σημείο, βρέθηκαν και οι δυο σε εξορία.

Ο Θουκυδίδης στην ιστορία του περιγράφει τον εμφύλιο πόλεμο μεταξύ των Αθηναίων και των Λακεδαιμονίων, που άρχισε το 431 και έληξε το 404 με τη νίκη των Λακεδαιμονίων και την κατάλυση της αθηναϊκής δημοκρατίας.Το 424 ο Θουκυδίδης εκλέχθηκε στρατηγός και τέθηκε επικεφαλής -με συστράτηγο τον Ευκλή- των δυνάμεων εκείνων, που είχαν ως αποστολή τους να προστατεύσουν τις αθηναϊκές κτήσεις στη Χαλκιδική και στα κοντινά παράλια της Θράκης. Ο Θουκυδίδης βρισκόταν στη Θάσο, όταν ο Σπαρτιάτης βασιλιάς και στρατηγός Βρασίδας χτύπησε αιφνιδιαστικά την Αμφίπολη. Μόλις ειδοποιήθηκε για τον επαπειλούμενο κίνδυνο από τον Ευκλή, που ήταν μέσα στην πόλη, έσπευσε σε βοήθεια με τα εφτά πλοία που είχε στη διάθεσή του, αλλά, όταν έφτασε, οι Αμφιπολίτες είχαν ήδη παραδώσει την πόλη τους. Το μόνο που κατόρθωσε ο Θουκυδίδης ήταν να σώσει το επίνειο της Αμφίπολης, την Ηιόνα. Οι Αθηναίοι θεώρησαν υπεύθυνο για την απώλεια της Αμφίπολης τον Θουκυδίδη, ο οποίος αποφάσισε να μην επιστρέψει στην Αθήνα, είτε από φόβο για τη ζωή του είτε διότι καταδικάστηκε από τους Αθηναίους σε εξορία κατά παρότρυνση του δημαγωγού Κλέωνα, που την περίοδο εκείνη κυβερνούσε την Αθήνα.

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, εξορίστηκε δυο φορές, η πρώτη ήταν μετά τις εκλογές του 1920, η δεύτερη το 1935. Το Νοέμβριο του 1920 ο Βενιζέλος, μετά την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών και την εναντίον του απόπειρα δολοφονίας στο Παρίσι από δύο απόστρατους φιλοβασιλικούς αξιωματικούς, ηττάται στις εκλογές και δεν εκλέγεται ούτε βουλευτής. Στην Ελλάδα επικρατεί μίσος ανάμεσα στους οπαδούς του στέμματος και του Βενιζέλου. Οι μισοί Έλληνες θεοποιούν το δημιουργό της Μεγάλης Ελλάδας και ήρωα της Συνθήκης των Σεβρών. Οι άλλοι μισοί τον αποδοκιμάζουν και τον ονομάζουν Βελζεβούλη.

Ο Βενιζέλος, βαθύτατα απογοητευμένος από την τροπή των πραγμάτων, αποφασίζει να μην επιστρέψει στην Αθήνα, επειδή δεν θέλει να οξύνει με την παρουσία του τα πολιτικά πάθη.

Στην εξορία στο Παρίσι, κατέφυγε στα κείμενα του Θουκυδίδη τα οποία θεωρούσε κα πάντα επίκαιρα{ακόμα είναι}, για να αντλήσει σοφία, διδάγματα, κοινά σημεία αναφοράς όπως αυτά αναδεικνύονται μέσα από το αρχαίο κείμενο: τα μεγάλα επιτεύγματα, τα έντονα πάθη, οι εμφύλιες συγκρούσεις, οι τραγικές, μοιραίες αποφάσεις .

Αρχισε να μεταφράζει το 1921 με μεθοδικότητα και με πολλά σχόλια,μέρος των οποίων έχει διασωθεί σε 11 τετράδια.

Το θέμα της γλώσσας ήταν ένα πρόβλημα για την μετάφραση διότι υπήρχε το γλωσσικό ζήτημα. Ο Ελ. Βενιζέλος συμπαθούσε την δημοτική, επηρεασμένος και από τα ριζίτικα τραγούδια της Κρήτης( αρκετά τραγούδησε ο ίδιος) όμως δεν απέρριπτε την καθαρεύουσα, την οποία είχε διδαχτεί στην Νομική Σχολή και στην πολιτική. Η γλώσσα της μετάφρασης του σύμφωνα με τον Sir M. Smith(πρώην Πρέσβης της Αγγλίας στην Ελλάδα,φιλόλογος και μελετητής της ελληνικής ιστορίας) ήταν ρευστή καθαρεύουσα,απόλυτα κατανοητή και σήμερα, αν και μη ομιλούμενη. Ο μεταφραστής σεβάστηκε, στο μέτρο που μπορούσε το λεξιλόγιο του Αθηναίου ιστορικού, εφόσον οι περισσότερες από τις λέξεις που αυτός χρησιμοποιεί επιβιώνουν και στη νεοελληνική με την ίδια σημασία -διαπίστωση, που φυσικά ισχύει σχεδόν για όλα τα αρχαιοελληνικά κείμενα σε πεζό λόγο. Πίστευε ότι σιγά, σιγά θα εξελιχθεί και θα υπάρξει μία ενιαία εθνική γλώσσα και ακόμα πως με την μετάφραση θα παρακινηθούν οι Έλληνες να μελετήσουν τους κλασικούς συγγραφείς.

Σε πρώτη μορφή η μετάφραση ολοκληρώθηκε το 1926 και δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στην εφημερίδα « Ελεύθερο Βήμα».

Μετά το θάνατο του Ελ. Βενιζέλου το 1936, το χειρόγραφο με όλες τις διορθώσεις το οποίο ήταν στην Κρήτη, έπεσε στα χέρια των δικτατόρων αργότερα παραδόθηκε στην χήρα του Έλενα Σκυλίτση Βενιζέλου η οποία ανέλαβε να το δημοσιεύσει με επιμέλεια του Δημήτρη Κακλαμάνου μέλος της ελληνικής αντιπροσωπείας με επικεφαλής τον Ελ. Βενιζέλο στις διαπραγματεύσεις της Λωζάνης.

Εκδόθηκε σε δυο τόμους από το Oxford University Press, το 1940. Κυκλοφόρησε σε λίγα αντίτυπα γι αυτό είναι σπάνιο. Ο πλήρης τίτλος είναι:

ΘΟΥΚΥΔΙΔΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑΙ ΚΑΤΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΙΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ ΕΚΔΙΔΟΜΕΝΑΙ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΚΑΚΛΑΜΑΝΟΥ. ΤΟΜΟΣ Α. ΕΝ ΟΞΩΝΙΑ ΕΚ ΤΟΥ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟΥ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ.

Ο Επιτάφιος του Περικλέους ήταν το αγαπημένο του ανάγνωσμα, επειδή ανταποκρινόταν στα δημοκρατικά του ιδεώδη, ενώ η μορφή του Περικλή, που με την παρουσία του σφράγισε την πορεία της αθηναϊκής δημοκρατίας, αντιπροσώπευε το πρότυπο του αληθινού ηγέτη, που και ο ίδιος ήθελε να ενσαρκώσει.

Από τον Επιτάφιο του Περικλέους:(2.43)

”Κοινή γαρ τά σώματα δίδοντες ιδία τον άγήρων έπαινον έλάμβανον και τον τάφον έπισημότατον, ούκ έν ω κείνται μάλλον, άλλ εν ω ή δόξα αυτών παρά τω έντυχόντι αίεί και λόγου και έργου καιρώ αίείμνηστος καταλείπεται. Ανδρών γάρ επιφανών πάσα γη τάφος, και ού στηλών μόνον έν τη οικεία σημαίνει επιγραφή, αλλά και έν τη μη προσηκούση άγραφος μνήμη παρ έκάστω της γνώμης μάλλον ή του έργου ένδιατάται. ” (Θουκυδίδης)

”Καθόσον θυσιάζοντες την ζωήν των διά το κοινόν καλόν, έκέρδιζάν υπέρ εαυτών τον άθάνατον έπαινον, και τάφον έπισημότατον, όχι τόσον τον τάφον, είς τον όποιον κείνται, όσον εκείνον, είς τον όποιον ή δόξα των έπιζή αείμνηστος, πανηγυριζομένη είτε διά λόγων, είτε διά τελετών είς κάθε ευκαιρίαν. Διότι τών επιφανών ανδρών τάφος είναι όλη ή γή, και δεν διαμνημονεύονται αυτοί μόνον είς τήν ίδικήν των πατρίδα δι έπιτυμβίων στηλών και επιγραφών, αλλά και είς τήν ξένην διατηρείται άγραφος ή μνήμη των, χαραγμένη είς τό πνεύμα εκάστου μάλλον παρά είς υλικά μνημεία. ” (Ελ. Βενιζέλου)

Σήμερα σε μια περίοδο που η χώρα μας βρίσκεται αντιμέτωπη με μια πρωτοφανή οικονομική κρίση,αποτέλεσμα μιας ευρύτερης ηθικής σήψης ας βουτήξουμε στην ιστορία μας και ας εμπνευστούμε από τους μεγάλους πνευματικούς άντρες που έβγαλε αυτή η χώρα για να μπορέσουμε επιτέλους να βγούμε από τα αδιέξοδα.

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος ,ο εμπνευστής και δημιουργός της Μεγάλης Ελλάδας,ήταν πάνω από όλα ένας βαθύτατα πνευματικός άνθρωπος που υψώθηκε πάνω από τις προσωπικές ιδιοτέλειες και πρόσφερε στο ελληνικό έθνος το φιλολογικό του επίτευγμα ”κτήμα ες αεί”.

Ιωάννα Μπισκιτζή

Λέκτορας κλασικής φιλολογίας