Το λαογραφικό έργο του πρώην Δημάρχου Ανωγείων και συνταξιούχου εκπαιδευτικού κ.Γεωργίου Σμπώκου, παρουσιάστηκε πριν μερικές μέρες στο Ρέθυμνο σε μια εκδήλωση παρουσία πλήθους κόσμου, που διοργάνωσε το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Ρεθύμνης. Με δεκατρία βιβλία του να έχουν ήδη εκδοθεί αλλά και τέσσερα που αναμένεται να εκδοθούν στο προσεχές μέλλον, ο ίδιος ο κ.Σμπώκος μίλησε συγκινημένος στους παρευρισκόμενους στην αίθουσα “Παντελής Πρεβελάκης” στο Ωδείο Ρεθύμνου, για την ιδιαίτερη τιμή που του έγινε, αναφερόμενος σε όλη την πορεία της ζωής του. Την συγκεκριμένη ομιλία σας παρουσιάζει σήμερα η “Α”, η οποία έχει αναλυτικά ως εξής:

Σεβασμιότατε-Αιδεσιμότατοι

Κ^α Πρόεδρε του Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου Ρεθύμνου

Κ^οι Εκπρόσωποι της Περιφερειακής και Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Κ^οι Εκπρόσωποι Φορέων, Πολιτικών και Στρατιωτικών Αρχών

Κ^ες και Κ^οι

Αποτελεί πολύ μεγάλη τιμή για μένα η παρουσίαση του συγγραφικού μου έργου εκ μέρους του Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου Ρεθύμνης και ευχαριστώ θερμά την Πρόεδρο του κ. Φαλή Βογιατζάκη και το Διοικητικό του Συμβούλιο. Αισθάνομαι την ανάγκη τούτη την ώρα, να κάμω ένα σύντομο απολογισμό της μακρόχρονης προσπάθειας μου να καταγράψω όσο τούτο μου ήταν δυνατόν, τη ζωή και τον πολιτισμό των Ανωγείων και γενικότερα της βορειοανατολικής πλευράς του Ψηλορείτη, διάρκειας αιώνων και χιλιετηρίδων, με τις ρίζες τους να ξεκινούν από τα μινωικά χρόνια και να φθάνουν μέχρι τις ημέρες μας.

Φίλες και Φίλοι

Γεννήθηκα το 1934 στ’ Ανώγεια Μυλοποτάμου Ρεθύμνης. Είχα πατέρα τον Ιωάννη Κωνστ. Σμπώκο και μάνα την Ειρήνη Αριστείδου Πασπαράκη, κόρη του Αλμπάτη, ενός ξεχωριστού αγωνιστή και πατριώτη Ανωγειανού και ήμουν το τέταρτο και τελευταίο μέλος μιας μεσαίας αγροτικής οικογένειας.

Τα πρώτα παιδικά μου χρόνια πέρασαν ήρεμα και χαρούμενα και μπόρεσαν να βρουν στην καρδιά μου χώρο, με τη σωστή ανατροφή μου, αρκετές αρετές με πρώτη και σπουδαιότερη την αγάπη στον άνθρωπο και τον τόπο μου. Ευχαριστώ τους γονείς μου για το μεγάλο αυτό δώρο.

Όμως τα πράγματα άλλαξαν δραματικά από την ώρα που άρχισαν να ηχούν τα τύμπανα του πολέμου και οι Ναζί, μαύρα γεράκια τ’ ουρανού, κατέλαβαν την Κρήτη μας, μα δεν κατέλαβαν όμως την καρδιά των ανθρώπων της και του τόπου μου, οι οποίοι σ’ όλα τα χρόνια της τετράχρονης κατοχής, μάχονται με νύχια και με δόντια για τη μυριάκριβη τη λευτεριά τους. Έζησα όλα τα σκληρά και δύσκολα χρόνια της κατοχής κι αντίκρισα το σκληρό πρόσωπο του πολέμου σ’ όλη την τραγική μορφή του, με τελευταία φριχτή εμπειρία, εκείνη της 5^ης Σεπτεμβρίου 1944, ημέρα που οι Γερμανοί είχαν ολοκληρώσει το ολοκαύτωμα των Ανωγείων και είχαν αποχωρήσει , βαδίζοντας μέσα στα φοβερά ερείπια, που κάπνιζαν ακόμη κι ανάμεσα σε πτώματα ανθρώπων και ζώων.

Και ο ήλιος της πολυπόθητης λευτεριάς δεν άργησε ν’ ανατείλει, που όσο λαμπερός κι αν ήταν δεν μπορούσε ν’ αποδιώξει τα μαύρα στοιχειά που άφησε πίσω του ο πόλεμος και η 15/ετία που ακολούθησε ήταν για τους Ανωγειανούς τρομερή και δύσκολη, ίσως πιο δύσκολη κι απ’ αυτή της κατοχής. Στερούνται στέγης και όλων των αναγκαίων για την επιβίωση τους και το Κράτος αδυνατεί να τους προσφέρει καμιά ουσιαστική βοήθεια. Σ’ αυτές τις δύσκολες ώρες οι Ανωγειανοί επιστρατεύουν όλες τις αρετές που τους χάρισε ο Θεός και η φύση, ανασκουμπώνονται και αρχίζουν το σκληρό και δύσκολο αγώνα της επιβίωσης και αναδημιουργίας του χωριού τους και των ρημαγμένων κοπαδιών και περιουσιών τους. Οι προνομιακές αρετές τους: η αγάπη, η ομόνοια, η συσπείρωση, η αλληλοβοήθεια, ο ένας για όλους και όλοι για ένα, αναβιώνουν, θεριεύουν και μια καινούργια λαμπρή νίκη, αυτή της δημιουργίας και της προόδου παίρνει τη θέση της στο ρημαγμένο τόπο.

Στον αγώνα αυτό συμμετέχω και ‘γω ως μαθητής, σπουδαστής, δάσκαλος και εργάτης και ο αγώνας και η προσφορά μου γιγαντώνουν ακόμη περισσότερο την αγάπη στον τόπο μου και τον άνθρωπο και μου δίνει την ευκαιρία να ερευνήσω και να μελετήσω προϋποθέσεις και προβλήματα και το τι έγινε και τι χρειάζεται ακόμη να γίνει, για να δημιουργήσομε τ’ Ανώγεια που όλοι επιθυμούμε και ονειρευόμαστε, τα’ Ανώγεια που θα ήταν αντάξια της ιστορίας και των θυσιών τους.

Το 1959 διορίζομαι ως δάσκαλος στο 2^ο Δημοτ. Σχολείο Ανωγείων, γεγονός που απετέλεσε ένα σημαντικό σταθμό στη ζωή μου και άλλαξε ριζικά τα δεδομένα του αγώνα για τον τόπο μου. Ήμουν ο μοναδικός τότε Ανωγειανός δάσκαλος στα σχολεία των Ανωγείων, πράγμα που πρόσθετε περισσότερες ευθύνες και υποχρεώσεις προσφοράς στον τόπο μου. Τώρα δεν ήμουν ένας μέσα σ’ όλους και εξ’ ανάγκης έπαιρνα θέση καίρια και σημαντική στον αγώνα που άρχισε προ πολλού και συνεχιζόταν.

Δεν κρύβω ότι με κατέλαβε δέος και πανικός αν θα μπορούσα ν’ ανταποκριθώ στις βαριές και πολυποίκιλες υποχρεώσεις μου. Όμως άκουσα μια φωνή μέσα μου δυνατή και επιτακτική: “ Μη φοβάσαι! Μπορείς! Προχώρα!”.

Έτσι άρχισε ο προγραμματισμός και η ιεράρχηση των προσπαθειών για την υλοποίηση του μεγάλου έργου που βάραινε στους ώμους μου. Καταστρώνω τα δύο κύρια προγράμματα δράσης μου, το εκπαιδευτικό και το κοινωνικό, τα οποία με επιμονή έθεκα σε λειτουργία και πιστεύω ότι πέτυχα ως ένα μεγάλο βαθμό την πραγμάτωση τους, ως απέδειξε ο χρόνος που ακολούθησε.

Δεν ήταν όμως η εκπαιδευτική και κοινωνική προσπάθεια που έπρεπε να επιτελέσω. Από την αρχή του αγώνα μου είχα διαπιστώσει, ότι τα’ Ανώγεια διέθεταν μια θαυμαστή ιστορία κι ένα εξαίσιο πολιτισμό άγνωστα στους εκτός αλλά και εντός Ανωγείων και κανείς ποτέ δεν είχε κάμει μια σοβαρή προσπάθεια καταγραφής και ανάδειξης των. Έτσι δημιουργήθηκε ένας καινούργιος τομέας εργασίας και έρευνας, αυτός της συγκέντρωσης και καταγραφής των ιστορικών και λαογραφικών στοιχείων των Ανωγείων. Το υλικό που συγκεντρώνεται άφθονο, η συμπαράσταση των Ανωγειανών στην όλη προσπάθεια μεγάλη και ενθουσιώδης. Στην καταγραφή έρχεται να προστεθεί και η ηχογράφηση με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα μεγάλο ηχητικό αρχείο, που κρατεί εσαεί ζωντανούς αμέτρητους Ανωγειανούς και Ανωγειανές, ιδιαίτερα της 10/ετίας του 1960.

Το πλούσιο υλικό που συγκεντρώνεται στο μακρύ διάστημα της 60/χρονης προσπάθειας μου καταγράφεται και ταξινομείται με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν 17 πολυσέλιδες εργασίες από τις οποίες προέκυψαν τα 13 εκδοθέντα βιβλία μου και μένουν υπό έκδοση τα ακόλουθα τέσσερα: 1)Η γενεαλογία των Ανωγειανών 2) Μουσικά ακούσματα από την παράδοση των Ανωγείων 3) Σκόρπιες πινελιές στον καμβά μιας ζωής (αυτοβιογραφικά) και 4) Σύνθετες λέξεις με πρώτο συνθετικό πρόθεση του ομιλούμενου Ανωγειανού γλωσσικού ιδιώματος.

Με την έναρξη συγκέντρωσης των ιστορικών και λαογραφικών στοιχείων προέκυψε και η ανάγκη συγκέντρωσης των ιστορικών και λαογραφικών αντικειμένων, των ελαχίστων που διασώθηκαν από την λεηλασία και τις φωτιές του Ολοκαυτώματος. Ως όρνεα επέπεσαν εξαγοράζοντάς τα οι νεόπλουτοι της Κατοχής, οι τουρίστες και οι τσιγγάνοι. Εξ’ ανάγκης μπήκαμε στον ανταγωνισμό εγώ και η αείμνηστος σύζυγος μου Αμαλία, εξαγοράζοντας ό, τι μας ήταν δυνατόν, με τα πενιχρά οικονομικά μας.

Σιγά-σιγά συγκεντρώθηκε ανέλπιστα ένας μεγάλος αριθμός σπάνιων και πολύτιμων αντικειμένων της Ανωγειανής Ιστορίας και Παράδοσης και η προσπάθεια συνεχίζεται ακόμη και σήμερα. Στην πορεία ξεχωρίσαμε ένα μέρος των συγκεντρωθέντων, αναγκαίων για την συγκρότηση του Παλιού Ανωγειανού Σπιτιού, το οποίο λειτούργησε ως επίσημο λαογραφικό μουσείο από το 1992 έως το 2002 και έκτοτε παρέμενε επισκέψιμο με ελεύθερη είσοδο για μαθητές, σπουδαστές και ερευνητές.

Πριν ολοκληρώσω τη σύντομη ομιλία μου θα ήθελα να ευχαριστήσω του Συμπατριώτες μου Ανωγειανούς στο σύνολό τους και ένα μεγάλο μέρος ανθρώπων του Ορεινού Μυλοποτάμου και Μαλεβιζίου για την αγάπη και εμπιστοσύνη που με περιέβαλαν και για την πολύτιμη βοήθεια που πρόσφεραν στην προσπάθεια μου, χάριν της οποίας πέτυχα ό, τι πέτυχα. Ευχαριστώ ακόμη την Περιφέρεια Κρήτης, το Δήμο Ανωγείων, τις Αθηναϊκές Εκδόσεις, τις Εκδόσεις Καλέντη και την Γραφοτεχνική Κρήτης, για τη μέριμνα έκδοσης των συγγραμμάτων μου.

Ευχαριστώ και σας όλους για την τιμή που μου κάμετε να παρευρεθείτε στην παρουσίαση του συγγραφικού μου έργου.

Σας ευχαριστώ και πάλι