Από το Βασίλη Βουϊδάσκη

Καθηγητή Κοινωνιολογίας Π.Κ

 Ομιλία- Ανοιχτή συζήτηση στο Μεϊντάνι

«Αγαπητές συγχωριανές και αγαπητοί συγχωριανοί!

Σας ευχαριστώ που ανταποκριθήκατε στο κάλεσμά μου, για να μοιραστείτε μαζί μου μερικές σκέψεις. Η ανησυχία μου για τη χώρα, που βρίσκεται σε δύσκολη καμπή, μου έδωσε το έναυσμα. Τo έκανε όμως πράξη η ιδιαίτερη αγαπητική σχέση, που με συνδέει με όλους σας, από τότε που είδα το φως της ζωής σ’ αυτό τον τόπο, που όλοι μας αγαπάμε. Είσαστε φίλοι μου, κι εγώ φίλος σας, που με τόση οικειότητα με πλησιάζετε και μιλάμε φιλικά. Δε διανοείσθε, τι συναισθήματα με κατακλύζουν κάθε φορά, που κάποιος από σας μου σφίγγει το χέρι και με το μικρό μου όνομα με ρωτά από καρδιάς, τι κάνεις Βασίλη;

Για τη διοργάνωση αυτής της μάζωξης εκφράζω τις ευχαριστίες μου στη συνάδελφο κ. Μαίρη Μπαγκέρη για τη συνδρομή της, καθώς και στην Πρόεδρο της Πολιτιστικής Επιτροπής του Δήμου μας, δ. Μαρία Δραμουντάνη, η οποία χωρίς πολλές συστάσεις, μου παραχώρησε το βήμα, έχοντας επίγνωση ότι όλοι εδώ γνωριζόμαστε καλά. Προς αποφυγή κάθε παρεξήγησης σας εκμυστηρεύομαι από την αρχή κάτι, που κι εκείνη αλλά κι σεις αγνοείτε. Έχω γράψει μερικές εκατοντάδες σελίδες, κι οι σχέσεις μου με τα κόμματα, σαν σημαντικά στοιχεία στη σύνταξη των κειμένων μου, είναι άριστες, σ’ αντίθεση με τα άλλα κόμματα. Ως πολίτης κι επιστήμονας λειτουργώ πάντα σαν ελεύθερος σκοπευτής, χωρίς να μπαίνω ποτέ σε πλαίσια πολιτικών ή κομματικών σχηματισμών. Ίσως σας φανεί παράξενο, αλλά είμαι ακομμάτιστος, δηλαδή ακομμάτιαστος, γι’ αυτό και προσπαθώ, όσο μπορώ, να είμαι ακέραιος.

Πολύ νωρίς ενστερνίστηκα τη χριστιανική κοσμοθεωρία και βιωματική, που απαντά πλήρως στις εγκόσμιες και μεταφυσικές μου ανησυχίες και δε χρειάστηκα να καταφύγω σε κομματικές ιδεοληψίες και ιδεολογήματα. Δεν απαιτώ η πολιτική να είναι η εφαρμοσμένη ηθική, κατά τον Αριστοτέλη, κι ούτε οι κυβερνώντες να είναι φιλόσοφοι ή οι κυβερνώντες να φιλοσοφούν, κατά τον Πλάτωνα. Αφού όμως τους εκλέγομε, έχομε την απαίτηση να τοποθετούν την πατρίδα πάνω από την ατομική και κομματική τους παρτίδα. Φοβάμαι όμως πως όλοι έχομε νιώσει την απογοήτευση από τους εκλεγμένους εθνοπατέρες και τις πολιτικές ηγεσίες. Ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, οι αλλοπρόσαλλες πολιτικές τους οδήγησαν σε απίστευτη δοκιμασία το λαό μας, που αισθάνεται προδομένος και ταπεινωμένος όσο ποτέ άλλοτε.

Μ’ αυτή την έννοια δεν είχα ποτέ τις καλύτερες σχέσεις με τους πολιτικούς και την πολιτική. Έμεινα συνειδητά μακριά από τα κόμματα, τ’ αποκόμματα, που κομματιάζουν και βάζουν το λαό σ’ επικίνδυνο κώμα. Στρατεύτηκα αποκλειστικά στην υπηρεσία του ανθρώπου που αγάπησα, κι από το μετερίζι του απλού μαχητή, προσπάθησα ν’ αλλάξω την κοινωνία που δεν μ’ άρεσε, πιστεύοντας ότι υπάρχουν χιλιάδες τρόποι για να θυσιάσει κανείς, αν το θέλει αληθινά, το ‘εγώ’του στο βωμό τού κοινωνικού ‘εμείς’.

Δίνω την  ψήφο μου σ’ εκείνον, που θεωρώ λιγότερο κακό ή επικίνδυνο. Σέβομαι την άποψη του άλλου και δεν κάνω υποδείξεις. Αντίθετα με διασκεδάζει το γεγονός, όταν ακόμα λίγα μέτρα πριν την κάλπη με πλησιάζουν χωριανοί μας και μου υποδεικνύουν τι να κάνω. Κι εγώ τους απαντώ, ευτυχώς τόσα γράμματα για να διαβάζω, ξέρω. Έχω την αίσθηση ότι, ενώ συζητούσα για όλους και για όλα με τις εκατοντάδες φοιτητών, που είχα την ευτυχία να διδάξω, κανένας δεν κατάφερε να εντοπίσει το στίγμα μου στο κομματικό φάσμα. Επειδή δεν υπάρχει, αφού προσπαθώ να μιλώ με τη γλώσσα της αλήθειας και να δείχνω το λόφο απ’ όλες τις μεριές. Άλλωστε ήμουν εχθρός του καταστρεπτικού κομματισμού, που φέρνουν φοιτητές, δυστυχώς και Καθηγητές, στο ναό της σοφίας και της επιστήμης.

Με το πνεύμα αυτής της αγαπητικής μας σχέσης, προκάλεσα αυτή τη μάζωξη, σ’ αυτές τις δύσκολες μέρες που περνά η χώρα μας, για να συζητήσομε ‘όμορφα κι απλά’. Έχω επίγνωση της κατάστασης και με συγκλονίζουν, όπως κι σας, οι δραματικές εξελίξεις, που φέρνουν σε επικίνδυνη περιδίνηση το μέλλον της χώρας. Η δικαιολογημένη αγανάκτηση κι ο θυμός έχουν ξεπεράσει τις αντοχές μας, κι η ετοιμότητα για αντιπαράθεση είναι στο κόκκινο. Κι επειδή η ενημέρωση, είναι στρατευμένη κι αναξιόπιστη από παντού, νιώθω την ανάγκη να σας μεταγγίσω από το ξεχείλισμα της καρδιάς μου και το περίσσευμα της αγάπης μου, κάποια πράγματα που δεν είχατε την  ευκαιρία να μάθετε.

Σας κάνω την ανυπόκριτη ομολογία, πως είμαι ένας άνθρωπος, που η νοημοσύνη του δεν ξεπερνά τη δική σας. Απλά είχα τη θεόσταλτη ευκαιρία να σπουδάσω περισσότερο από σας ενδιαφέροντα και επίκαιρα αντικείμενα.  Έζησα στην Ευρώπη, κι όχι μόνο, αποκτώντας πολύτιμες εμπειρίες και γνώσεις ως μέτρο σύγκρισης. Θα είμαι αληθινός κι αφήνω τις κρίσεις, τις αντιρρήσεις, τις επικρίσεις, τις κατακρίσεις για τις ερωτήσεις σας στο τέλος, στην πολιτισμένη συζήτηση που θ’ ακολουθήσει.

Κανόνας της ζωής είναι να γνωρίζει κανείς ποιος είναι, πού βρίσκεται, πού πάει και με ποιους πάει, για να κάνει σωστές επιλογές χωρίς πισωγυρίσματα. Ποια είναι η Ευρώπη και ποιοι οι Ευρωπαίοι, με τους οποίους θέλομε ή όχι να είμαστε εταίροι; Ποια είναι η Ελλάδα και ποιοι εμείς και πως μπορούμε να συνυπάρξομε στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ευρωζώνη; Αυτά είναι τα καυτά ερωτήματα, στα οποία θα προσπαθήσω ν’ απαντήσω, ζητώντας την κατανόηση και την προσοχή σας.

Η Ευρώπη και οι Ευρωπαίοι

Η ονομασία της Ευρώπης βρίσκεται στην ελληνική μυθολογία. Ο Δίας ερωτεύτηκε την κόρη του βασιλιά της Φοινίκης, την Ευρώπη. Αφού μεταμορφώθηκε σε ταύρο τη σαγήνεψε και την απήγαγε. Την έβαλε στην πλάτη και την περιέφερε στη Γηραιά Ήπειρο, για να τη φέρει τελικά στη Γόρτυνα της Κρήτης, όπου και την παντρεύτηκε. Απ’ αυτό το γάμο γεννήθηκαν ο Μίνωας, ο Ραδάμανθυς κι ο Σαρπηδόνας. Αν θέλετε να πεισθείτε γι’ αυτό το ειδύλλιο, κοιτάξτε ένα ελληνικό δίευρο. Από τη μια όψη εικονίζεται ο ταύρος με την Ευρώπη στην πλάτη του κι από την άλλη ο χάρτης της ευρωπαϊκής ηπείρου.

Θα σταθώ σε σημαντικούς σταθμούς της ευρωπαϊκής και της ελληνικής ιστορίας, που προσδιόρισαν τη σημερινή μας φυσιογνωμία, τον τρόπο σκέψης και πρακτικής των λαών για ν’ αποκαλύψω τα σημεία της ζεύξης και της διαφορετικότητας. Σε μια μικρή γωνιά της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, για πέντε και περισσότερες προχριστιανικές χιλιετίες, ο άνθρωπος δημιουργούσε πολιτισμό, όταν η ίδια  βρισκόταν σε λήθαργο, για ν’ αφυπνίσει την πρώτη μεταχριστιανική χιλιετία. Πετάχτηκε όρθια κι ολοζώντανη, προσπαθώντας ίσως να καλύψει τους εξήντα αιώνες του ύπνου της.

Έγινε το κέντρο σημαντικών κοσμοϊστορικών ανακατατάξεων και κοινωνικών μετασχηματισμών, που άλλαξαν τον ρουν της ανθρώπινης ιστορίας. Ειρηνικές κι αιματηρές επαναστάσεις έθεσαν σε ορθολογικές βάσεις την κοινωνική οργάνωση των κρατών. Ξεπέρασε το σκοταδισμό του Μεσαίωνα κι απέτρεψε τα κοσμικά σχέδια του πάπα για θεοκρατία και ολοκληρωτισμό. Απελευθέρωσε την τέχνη και την επιστήμη με το πνευματικό κίνημα της Αναγέννησης, που θεμελιώθηκε στο αρχαίο ελληνικό μορφωτικό ιδεώδες, κι ανέπτυξε την ελεύθερη σκέψη, με σκοπό τον ανώτερο εξανθρωπισμό.

Πέρα από τις ραγδαίες οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις του 17ου και 18ουαιώνα, η επικράτηση του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού ήταν καθοριστική για τη δημοκρατική διακυβέρνηση των κρατών. Για πρώτη φορά χρησιμοποιείται συνειδητά η λογική ως κριτήριο του φυσικού δικαίου και των πολιτικών δικαιωμάτων των λαών. Ευρωπαίοι διανοούμενοι και κυρίως κοινωνικοί φιλόσοφοι αμφισβήτησαν τη θεία προέλευση του βασιλιά και την αντικατέστησαν με τη λαϊκή κυριαρχία.

Το πιο συγκλονιστικό γεγονός, που ταρακούνησε τις κοινωνικοπολιτικές δομές ολόκληρου του πλανήτη υπήρξε η Γαλλική Επανάσταση. Άλλαξε τον πολιτικό χάρτη του κόσμου κι αντικατέστησε το δουλοπάροικο με τον ελεύθερο πολίτη. Φεουδάρχες, ευγενείς και ανώτερος κλήρος μπήκαν στο περιθώριο. Το κυρίαρχο δουλοκτητικό καθεστώς κατέρρευσε και τη θέση του πήρε η κοινοβουλευτική δημοκρατία. Πρώτη φορά καταρτίζεται ο χάρτης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που αποτελεί τη βάση του χάρτη του ΟΗΕ.

Οι λαοί της Ευρώπης βίωσαν και θρησκευτική επανάσταση. Πρόκειται για τη Θρησκευτική Μεταρρύθμιση του 16ου αιώνα, της οποίας τ’ αποτελέσματα επέδρασαν στην πολιτική και την οικονομική ζωή της Δύσης. Οι κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις είχαν δαμάσει τη φιλοδοξία των παπών για κοσμική εξουσία και τους περιόρισαν στο Βατικανό, ως πνευματικούς αρχηγούς του Ρωμαιοκαθολικισμού. Η φιλαργυρία τους όμως οδήγησε σε ευαγγελική εκτροπή και σε βαθιά ηθική κατάπτωση. Προέτρεπαν τους πιστούς να προσκυνούν τα ιερά λείψανα, προσφέροντας  χρήματα για να συγχωρεθούν οι αμαρτίες τους.

Τρεις μεταρρυθμιστές κατήγγειλαν τις μεθοδεύσεις τους, προτείνοντας στους πιστούς να επιστρέψουν στις ρίζες, που είναι η τήρηση των ευαγγελικών επιταγών. Αποτέλεσμα της Μεταρρύθμισης ήταν η διάσπαση του Ρωμαιοκαθολικισμού στην Καθολική και την Προτεσταντική Εκκλησία. Σημαντική διδασκαλία της προτεσταντικής ηθικής είναι ο εξορθολογισμός της εργασίας και της χρήσης του χρήματος. Έτσι εξηγεί ο M. Weber πως η προτεσταντική ηθική συνέβαλε στην ανάπτυξη του καπιταλισμού.

Ο Ευρωπαίος πολίτης ενστερνίστηκε διαχρονικές αξίες όπως τη δημοκρατία, την ελευθερία και την κοινωνική δικαιοσύνη. Αγκάλιασε τη χριστιανική κοσμοθεωρία, αφού την πέρασε από τη βάσανο της κριτικής σκέψης και την απάλλαξε από δυσλειτουργικές παραδόσεις. Πειθαρχεί στο νόμο και στη λογική, επειδή έμαθε ότι κάθε πρόοδος επιτυγχάνονται μόνο με τον ορθολογισμό και την τήρηση του νόμου.

Δεν αποσιωπώ τις άσχημες έως καταστρεπτικές πρακτικές της Ευρώπης και των Ευρωπαίων. Μερικές χώρες εξέθρεψαν την αποικιοκρατία, οδήγησαν σε Θρησκευτικούς Πολέμους, στο Σχίσμα των Εκκλησιών, στις Σταυροφορίες και προκάλεσαν δύο παγκόσμιους πολέμους. Αυτή όμως η Ευρώπη πρωτοστάτησε στην ίδρυση της Κοινωνίας των Εθνών, του ΟΗΕ, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωζώνης για τη συνεργασία και την ειρηνική συνύπαρξη των λαών. Αυτή είναι κι η σημερινή Ευρώπη, που παίζει καθοριστικό ρόλο στην παγκόσμια πολιτική, οικονομική και κοινωνική σκηνή.

Οι Έλληνες και η Ελλάδα

Θα σταθώ σε μερικά σημεία της κοινωνικής μας ιστορίας για να δούμε τις κοινές μας ρίζες με την Ευρώπη, παρά τις όποιες μεσογειακές ιδιορρυθμίες μας. Με την κατάρρευση της κοσμοκρατορίας του Μ. Αλέξανδρου αφήσαμε πίσω το ‘Glorius Past’, το ‘ένδοξο παρελθόν’. Με τη μορφή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας πορευτήκαμε σε σκοτεινό Μεσαίωνα, όπου η Κων/λη κατασπαραζόταν από ίντριγκες και βυζαντινές μηχανορραφίες. Κι ενώ εξωτερικοί εχθροί εποφθαλμιούσαν τη Βασιλεύουσα, είχε κοπεί κάθε δεσμός με τη χριστιανική Δύση, επομένως  κι η ελπίδα για βοήθεια, με αποτέλεσμα την πτώση της Πόλης.

Όταν η Ευρώπη βρισκόταν στο απόγειο της κοινωνικοπολιτικής της έξαρσης, η χώρα μας έμπαινε σε μακρά χειμερία νάρκη τεσσάρων αιώνων.  Πολλοί Έλληνες πλούσιοι και καλλιεργημένοι, κατέφυγαν στη Γαλλία, την Ιταλία και στις παραδουνάβιες Ηγεμονίες. Γνώριζαν τα φιλοσοφικά κι απελευθερωτικά κινήματα της εποχής, κι έγιναν πρωτεργάτες του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, συμβάλλοντας στη διαμόρφωση της επαναστατικής ατμόσφαιρας και στην εκδήλωση  του εθνικού ξεσηκωμού.

Οι λαοί της Ευρώπης  εξήραν τις θυσίες των επαναστατημένων Ελλήνων, που ζητούσαν το δικαίωμα να ζήσουν ελεύθεροι. Κι ενώ η χώρα βρισκόταν στον έκτο χρόνο της επαναστατικής δράσης, η κατακραυγή των Ευρωπαίων μεγάλωνε. Με την πίεσή τους η Ρωσία, η Μ. Βρετανία κι η Γαλλία ανέλαβαν δράση. Έστειλαν τελεσίγραφο στην Τουρκία να παραχωρήσει την αυτονομία στην Ελλάδα. Η άρνησή της  προκάλεσε την ήττα της στην ναυμαχία του Ναβαρίνου και τη σωτηρία της επανάστασης.

Τα ηνία της απελευθερωμένης Ελλάδας ανέλαβαν άνθρωποι της πρώτης στιγμής. Η προσπάθεια του Καποδίστρια να βάλει τάξη στο χάος, προσέκρουσε στα συμφέροντα των καπεταναίων και τέλειωσε με τη δολοφονία του. Δυστυχώς το νεοελληνικό κράτος κτίστηκε σ’ αυτά τα θεμέλια των ατομικών, οικογενειακών και κομματικών συμφερόντων και στην εγκαθίδρυση της μοναρχίας για 150 περίπου χρόνια. Η Ελλάδα πέρασε εθνικές συμφορές, διχασμούς, δικτατορίες, εμφύλιο και σύρθηκε σε τοπικούς πολέμους καθώς και στους δύο παγκόσμιους. Έγινε μετά μέλος πολλών διεθνών οργανισμών για την εθνική της ασφάλεια, όπως στον ΟΗΕ, στο ΝΑΤΟ, την Ε.Ε. και την Ευρωζώνη. Κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες, η Ελλάδα αδυνατούσε ν’ ακολουθήσει τις ευρωπαϊκές εξελίξεις. Γι αυτό και παρέμεινε μια υπανάπτυξη χώρα μ’ όλες τις αρνητικές κοινωνικές δομές, που χαρακτηρίζουν τις παραδοσιακές κοινωνίες.

Τις σπουδές μου στη Γερμανία ολοκλήρωσα με τη συγγραφή της διδακτορικής μου διατριβής, με θέμα: ‘Μορφές της κοινωνικής παράδοσης και φορείς της κοινωνικής αλλαγής στην Κρήτη και στην Ελλάδα ευρύτερα’.  Σ’ αυτό το βιβλίο αναλύω εμπεριστατωμένα όλες τις δυσλειτουργικές  δομές της κοινωνίας μας, προβλέποντας από το 1978, σχεδόν σαράντα χρόνια πριν, με επιστημονική συλλογιστική, όλα όσα θλιβερά συμβαίνουν τελευταία στη χώρα μας.

Αυτές οι κοινωνικοπολιτικές καταστάσεις, κι όχι το D.Ν.A. μας, διαμόρφωσαν στην περίοδο της δουλείας την προσωπικότητα του Έλληνα. Γιγαντώθηκαν δυσλειτουργικές παραδόσεις, όπως είναι η πατριαρχία, ο τοπικός πατριωτισμός, ο εθνικισμός και το πελατειακό σύστημα, που επιβιώνουν αιώνες και δυσχεραίνουν την κοινωνική αλλαγή, τις διαπροσωπικές και διεθνείς μας σχέσεις. Στήσαμε, δικαιολογημένα, τη σημαία της παρανομίας, της ανυπακοής, της αντίστασης και της ανταρσίας εναντίον της παράνομης εξουσίας και μεταλλάξαμε την αδιαμφισβήτητη ευφυΐα μας σε πανουργία με απίστευτες προεκτάσεις. Μετά την απελευθέρωση, σαν να μην άλλαξε τίποτε, αυτές οι δομές παραμένουν κι εξελίσσονται σε αδιανόητες μορφές κοινωνικής αυθαιρεσίας και σε πρακτικές τριτοκοσμικών χωρών.

 Η Ελλάδα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ευρωζώνη

Η ένταξη της χώρας μας στην Ευρωπαϊκή και Νομισματική Ένωση, μας έφερε σε στενότερη συνεργασία με τους Ευρωπαίους. Ταυτόχρονα καταδείχτηκε, πόσο διαφορετικοί είμαστε στη νοοτροπία και τη συλλογιστική πρακτική, ώστε ν’ αμφισβητείται κατά καιρούς, κι ιδιαίτερα σήμερα, η συνέχιση της κοινής μας πορείας. Καθένας έχει το δικαίωμα ν’ απαντά όπως νομίζει σ’ αυτό το μεγάλο ερώτημα, κατά πόσο δηλαδή αυτές οι εντάξεις ήταν ευλογία ή κατάρα για τη χώρα. Η στοιχειώδης λογική λέει ‘ότι όλα τα νομίσματα έχουν την διπλή τους όψη’, κι η στοχαστική αρχαιοελληνική συλλογιστική απαντά «ουδέν καλόν αμιγές κακού».  Σ’ αυτή τη σοβαρή απάντηση πρέπει να συνεκτιμηθούν δεδομένοι και αστάθμητοι παράγοντες, όπως ο τρόπος προσέγγισης, ο βαθμός της προετοιμασίας, η πρόθεση για συνεργασία, οι υπάρχουσες δομές και προπάντων η αμοιβαία εμπιστοσύνη των συμβαλλομένων μερών.

Ερώτημα προκύπτει και για τις υπογραφές της διπλής ένταξης στην Ευρώπη με το σκεπτικό, όχι μόνο αν έπρεπε να πέσουν, αλλά κι αν έπεσαν στις κατάλληλες στιγμές. Δε θα μπω σ’ αυτή τη  διαδικασία, αφού ήταν πολιτικές αποφάσεις, κι ούτε στην ανάλυση των προθέσεων ή των σκοπιμοτήτων των πολιτικών. Πιστεύω πως τις εξέλαβαν σαν καλές ευκαιρίες και τις έπιασαν. Άλλωστε οι ευκαιρίες στη ζωή των ατόμων και των εθνών έρχονται ξαφνικά θολές και συγκεχυμένες κι εξαφανίζονται. Στην διορατικότητά μας οφείλεται η αρπαγή κι η αξιοποίησή τους. Γι αυτό δε διακινδυνεύω να ισχυριστώ ότι τότε είχε έλθει το πλήρωμα του χρόνου, ότι θα ερχόταν αργότερα ή ίσως ποτέ. Είναι όμως αλήθεια ότι οι κοινωνικοπολιτικές δομές της χώρας δεν ήταν κατάλληλες γι αυτό το μεγάλο σάλτο.

Κατά την ταπεινή μου γνώμη, αυτές καθαυτές οι συμφωνίες επέτρεψαν σε πολλούς Έλληνες ν’ ατενίσουν στον ορίζοντα δύσκολες, αλλά και καλές μέρες, που θα έδιναν ανάσα στην άσχημη οικονομική κατάσταση της χώρας και περισσότερη εθνική ασφάλεια. Οι σοβαρές μου ενστάσεις βρίσκονται στην παντελή έλλειψη προετοιμασίας και κυρίως στη στρεβλή εφαρμογή και τη ληστρική εκμετάλλευση των πολλαπλών ωφελημάτων από τις εντάξεις μας στην Ευρώπη.

Ασφαλώς η Ενωμένη Ευρώπη των ιδρυτών και των οραματιστών της λίγη σχέση έχει με τη σημερινή. Δεν αρνούμαι τα εκούσια κι ακούσια λάθη κι ούτε τις εθνικές σκοπιμότητες των εταίρων, που έχουν αρνητικές επιπτώσεις στη σημερινή κατάσταση της χώρας. Αδυνατώ να κοστολογήσω το μέγεθος της ευθύνης τους. Μπορώ όμως, κι έχω υποχρέωση, να καταλογίσω το μεγάλο μερίδιο ευθύνης, με πάσα ειλικρίνεια και μετά λόγου γνώση, σ’ όλες τις πολιτικές ηγεσίες μέχρι σήμερα και σε κάποιο βαθμό σε μας τους πολίτες, για όσα συστηματικά λαθεμένα και μετά δόλου κάναμε, ή δεν κάναμε, ενώ έπρεπε.

Ως κοινωνιολόγος κατανοώ, πως δεν είναι εύκολο να φύγεις από την παραδοσιακή πρακτική και να λειτουργήσεις ξαφνικά ως φορέας του νόμου και της λογικής. Αυτή η αλλαγή γίνεται εξελικτικά και προγραμματισμένα. Είμαι όμως εξοργισμένος, επειδή σε συνεργία αρχόντων κι αρχομένων, δεν κάναμε ποτέ τ’ αυτονόητα, πριν μας τα επιβάλλουν άλλοι. Το μεσοδιάστημα των είκοσι χρόνων, από την πρώτη μας ένταξη ήταν μικρό, αλλά αρκετό για να οδηγήσει, με ορθολογικό προγραμματισμό, στην ένταξη μας στην Ευρωζώνη και προπάντων στη συντονισμένη συμπόρευση με τους εταίρους. Κι ακόμα όταν αντιληφθήκαμε πως η πρακτική μας είναι διαμετρικά αντίθετη από των Ευρωπαίων, στρουθοκαμηλίζαμε επαναπαυόμενοι στην προσωρινή μας βολή, χωρίς να δείξομε πρόθεση προσαρμογής.

Είμαστε λαός έξυπνος και δυνατός, αλλά κι επιρρεπής στην υπερβολή. Προγονολάτρες και φίλαυτοι που θέλομε ν’ ακούμε όσα μας αρέσουν και ν’ αποδίδομε όλα τα κακά στους άλλους. Πρέπει όμως κάποτε να έχομε την τόλμη ν’ ακούμε και να λέμε την αλήθεια, με αυτοκριτική, που θα μας είχε προφυλάξει από πολλά δεινά. Η σημερινή κατάσταση της χώρας αποτελεί μόνο την κορυφή του παγόβουνου. Ο μεγαλύτερος υποθαλάσσιος όγκος, για τον οποίο λίγος λόγος γίνεται, γιγάντωσε στα χρόνια της μεταπολίτευσης έως σήμερα. Με την αποκατάσταση των δημοκρατικών θεσμών, δυο μεγάλα δίκοπα μαχαίρια βρέθηκαν ξαφνικά στα χέρια των Ελλήνων, η πληθωρική ελευθερία κι ο πακτωλός των ευρωπαϊκών κονδυλίων.

Σταθήκαμε ανίκανοι να σηκώσομε τη μεγάλη ευθύνη της ελευθερίας και τη μετατρέψαμε σε οχλοκρατία κι αναρχία. Διψασμένοι κι επιρρεπείς στον εύκολο πλουτισμό, σπαταλήσαμε τα χρήματα στην ενίσχυση του κρατισμού και των κομματικών στρατών με προεκλογικές φανφάρες, αγοράζοντας ψηφοφόρους. Μπορείτε να φαντασθείτε ότι μόνο στο χρονικό διάστημα από το 1993 ως το 2009 διορίστηκαν στον ευρύτερο δημόσιο τομέα 600.000 άτομα, που κόστισαν στο κράτος το ποσό των 500 δισ. ευρώ. Στους κομματικούς στρατούς προστίθενται 180 χιλιάδες συνταξιούχοι με μηδενική ανταπόδοση, που σε μια εικοσαετία επιβάρυναν το υπερχρεωμένο ασφαλιστικό σύστημα με 24 δισ. ευρώ.

Δε θα σας κουράσω με αριθμούς, όσο πολύ θα ήθελα να μας γεμίσω με ενοχές, περιγράφοντας με αδιαμφισβήτητα επίσημα στοιχεία, τη μεγαλύτερη ληστρική επιδρομή που έγινε ποτέ στη χώρα μας, δυστυχώς όχι από ξένους, αλλά από Έλληνες. Θα περιοριστώ μόνο ενδεικτικά σε μερικά επίσημα στοιχεία από το Υπουργείο Οικονομικών και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ίσως δεν έχετε ακούσει για τα τεράστια χρηματικά ποσά, που έβαλε το αδηφάγο ελληνικό κράτος στα ταμεία του από την Ε.Ε.  Στα τελευταία 35 χρόνια οι ελληνικές πολιτικές ηγεσίες είχαν στη διάθεσή τους για αξιοποίηση το αστρονομικό ποσό  των 1 τρισ. 125 δισεκατομμυρίων ευρώ. Τα 660 δισ. από δάνεια, 350 δισ. από καθαρές επιδοτήσεις και 40 δισ. ευρώ από άτοκες επενδυτικές επιχορηγήσεις. Σ’ αυτά προστίθενται 71 δισ. από τα Επιδοτούμενα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Αυτό σημαίνει ότι με ισοκατανομή αυτού του μυθικού ποσού, αντιστοιχούν πάνω από εκατό χιλιάδες ευρώ σε κάθε Έλληνα και 360 χιλιάδες σε κάθε νοικοκυριό.

Μ’ αυτά τ’ απίστευτα χρηματικά ποσά η χώρα θα έπρεπε στην κυριολεξία να μεγαλουργήσει και το βιοτικό μας επίπεδο να φτάσει εκείνο των πλουσιότερων ευρωπαϊκών χωρών. Δυστυχώς όμως, αντί της ορθολογικής χρήσης επικράτησε η φαυλοκρατία κι οδήγησε τη χώρα στην εθνική συμφορά. Κι αυτό επειδή σ’ αυτή την πρωτόγνωρη οικονομική ευρωστία, οι κυβερνήσεις εφάρμοσαν μια ριζοσπαστική, λαϊκιστική, τριτοκοσμικού τύπου, στρατηγική. Κατασπατάλησαν τον εθνικό πλούτο για παχυλούς μισθούς, πλουσιοπάροχες επιδοτήσεις ημετέρων, αγροτών, συνδικαλιστών, δημοσιογράφων, επιχειρηματιών, εκδοτών, ανωτέρων και ανωτάτων στελεχών επιχειρήσεων και προφανώς κομματικών παραγόντων και μηχανισμών. Πολλά χρήματα σπαταλήθηκαν άνευ σχεδίου, με αποτέλεσμα να διαρραγεί ο ιστός της όποιας βιομηχανικής παραγωγής και να περιορισθεί η ανταγωνιστικότητα της ελληνικής γεωργίας. Φτάνει να σας αναφέρω ότι το 70% των αγροτικών προϊόντων, που καταναλώνομε σήμερα, εισάγονται από το εξωτερικό, ενώ πριν από 30 χρόνια η αυτάρκεια της χώρας στα ίδια προϊόντα, προσέγγιζε το 90%.

Με τη διασπάθιση των ευρωπαϊκών κονδυλίων, άρχοντες κι αρχόμενοι αποκοιμηθήκαμε στη χλιδή και τη ραστώνη  και καταστρέψαμε το νεύρο της φιλοπονίας και της παραγωγικότητας. Κι ενώ ο περήφανος Έλληνας είχε πάντα όνειρο ζωής να εργαστεί σκληρά, ακόμα και να ξενιτευτεί για να δημιουργήσει, κατάντησε να ζει με το απατηλό όνειρο, να περιμένει τις επιδοτήσεις ή να βολευτεί με μια θέση στο δημόσιο. Κι είναι οδυνηρή η αλήθεια, σύμφωνα με απολύτως έγκυρες κι εξακριβωμένες πηγές κι επιστημονικές έρευνες, ότι χάθηκε από τα χέρια μας διά παντός η χρυσή ευκαιρία.

Είναι πιο αληθινό από την αλήθεια ότι με τη χρηστή διαχείριση αυτού του μυθικού ποσού, η χώρα θα έμπαινε στις ράγες της πιο δυναμικής αναπτυξιακής της τροχιάς, που θα την ζήλευαν κι οι πλουσιότερες χώρες της Ευρώπης. Άλλωστε γι’ αυτό τα έστελναν με απλοχεριά οι εταίροι, δίνοντάς μας τη δυνατότητα να κάνομε έργα υποδομής, για να συμπορευόμαστε πραγματικά ως ισότιμα και ισοδύναμα μέλη. Κι όχι μόνο δεν αξιοποίησαν ορθολογικά αυτά τ’ ασύλληπτα ποσά, αλλά προκειμένου να συντηρούν τους κομματικούς στρατούς, μας οδήγησαν σε μεγαλύτερο δανεισμό και στην εθνική χρεοκοπία, βιώνοντας την τελευταία πενταετία την πιο επώδυνη κατοχική στέρηση με τη λιτότητα των μνημονίων.

Μα θα μου πείτε. Καλά, κι οι Ευρωπαίοι με τη νοοτροπία της λογικής και του νόμου, τι έκαναν; Δεν αντιλήφθηκαν τις ατασθαλίες και τις αλχημείες μας με την κατασπατάληση των χρημάτων τους; Δεν έχω πειστικά ντοκουμέντα για τίποτε, κι επομένως ούτε γνώμη κι άποψη. Αφήνομε ν’ απαντήσουν οι συμπολίτες μας: Ο πρώτος κρυφοκαμαρώνει ότι δεν μας πήραν χαμπάρι οι ‘κουτόφραγκοι’ και τους ξεγελάσαμε. Ο δεύτερος ισχυρίζεται ότι τα γνώριζαν όλα, αλλά πλούτιζαν σε βάρος της χώρας μας. Ο τρίτος υποθέτει ότι πολλοί είχαν κέρδη στα πλαίσια της εταιρικής σχέσης της αγοράς. Ο τέταρτος φαντάζεται ότι τα γνώριζαν όλα, αλλά είχαν σχέδιο να μας διαφθείρουν. Ο πέμπτος νομίζει ότι δεν ήθελαν να παρέμβουν στην οικονομική διαχείριση της χώρας μας, κι ο έκτος πιστεύει ότι μας είχαν εμπιστευτεί την ορθολογική αξιοποίηση των χρημάτων τους. Γι’ αυτό και μόλις διαπίστωσαν πως φτάναμε στη χρεοκοπία, μας έβαλαν στα μνημόνια και τους τροϊκανούς στο κεφάλι μας.

Δεν αποφαίνομαι για τίποτε κι ούτε ορκίζομαι για  την αθωότητα των εταίρων μας. Γι’ αυτό μέμφομαι αδίστακτα κι εκείνους, αλλά περισσότερο τους πολιτικούς μας ηγέτες. Εκείνους, που δεν πήραν ούτε ένα μάθημα πατριωτισμού κι ορθολογικής διαχείρισης της εξουσίας και των χρημάτων, σε όφελος του κοινωνικού συνόλου. Λυπάμαι επειδή ‘οι κουτόφραγκοι’  κατανόησαν αργά την αδιανόητη γι’ αυτούς νοοτροπία μας, διαπιστώνοντας ότι δεν έχουν να κάνουν μ’ εταίρους και δανειζόμενους, αλλά με ληστοσυμμορίες επικίνδυνες για την επιστροφή των δανεικών τους και για το παρόν και το μέλλον του ελληνικού λαού.

Και τώρα βρισκόμαστε στην πιο οδυνηρή πράξη του δράματος, μετά την ανάληψη της εξουσίας από τους όψιμους εθνοσωτήρες. Εκείνους, που είχαν περισσότερο πατριωτισμό κι εθνική αξιοπρέπεια, κατηγορώντας τους εξωμότες υποτακτικούς των Ευρωπαίων και τους ανάλγητους δανειστές και τοκογλύφους, που  μας στέρησαν την εθνική μας κυριαρχία κι αξιοπρέπεια. Ήλθαν από άλλο πλανήτη, αδιάφθοροι κι ανίδεοι, αποδίδοντας τις ευθύνες στους προηγούμενους, με μεσιακές εξαγγελίες και με την ρομφαία για τη συντριβή των εσωτερικών κι εξωτερικών δυναστών της χώρας. Κι ο δύσμοιρος λαός έπεσε σε βαρύτερη μορφή κατάθλιψης, με τη διαπίστωση ότι ‘ή εσχάτη πλάνη’ είναι  ‘χείρω της πρώτης’.

Όταν ο μεγάλος Βενιζέλος ρωτήθηκε, σχετικά με τη διορατικότητα που πρέπει να έχει ένας πολιτικός απάντησε, ‘όχι περισσότερα από πενήντα χρόνια!. Και σας παρακαλώ πάρα πολύ να μου πείτε. Ποια απάντηση θα έδινε ο Εθνάρχης σ’ ένα  πολιτικό, που δεν έχει την ικανότητα να προβλέπει τις τρέχουσες  εξελίξεις για πέντε ώρες, πέντε μέρες, πέντε βδομάδες και πέντε μήνες; Λυπάμαι πάρα πολύ, όπως όλοι μας, αλλά το λέω ευθαρσώς και με πόνο ψυχής. Πολιτικοί που ψεκάζουν με αέρα τις πληγές του τραυματία που αιμορραγούν, ξεγελώντας τον με τη διαβεβαίωση πως θα τις κλείσουν οριστικά, για να υφαρπάξουν την ψήφο του, είναι για μένα, με τον πιο κομψό χαρακτηρισμό, επικίνδυνοι!.

Αν κάποιος μου έλεγε, ότι εμείς οι απόγονοι του Λεωνίδα, θα κηρύξομε τον πόλεμο στην Ευρώπη και θα νικήσομε, θα έλεγα με πολύ σκεπτικισμό, ίσως. Όταν όμως κάποιος μας υποσχόταν με δόλο κι απάτη ότι θα σχίσει τα μνημόνια, θα διαγράψει το χρέος και θα τιμωρήσει τους καπιταλιστές Ευρωπαίους, προκαλώντας σεισμό στην Ευρώπη, τι θα λέγατε; Εγώ τουλάχιστον, από τη πρώτη στιγμή απερίφραστα είπα, ότι πρόκειται για ένα φαντασιόπληκτο Ναπολέοντα, που βαδίζει ολοταχώς στο Βατερλό του, συμπαρασύροντας στον εξευτελισμό ένα απίστευτα ταλαιπωρημένο λαό! Με καχύποπτο προεκλογικό λόγο, παραπλάνησαν τους εξαθλιωμένους ψηφοφόρους, αποκαλύπτοντας, μετά από εξάμηνο ‘πρακτικής των παιγνίων’, το αρχικό τους σχέδιο, τη ρήξη με την Ευρώπη και την υπογραφή τού πιο εξοντωτικού μνημονίου, δίνοντας τη χαριστική βολή στους πολίτες, που βρίσκονται στην εντατική. Οι συνέπειες και τ’ αποτελέσματα  ήταν αναμενόμενα, αφού τοποθετούν τα κομματικά τους  ιδεολογήματα, πάνω από την πατρίδα.

Πιστεύω όμως πως οι πολύχρονες επαφές και κυρίως η εξάμηνη κωμικοτραγική επαναστατική γυμναστική στις Βρυξέλλες άφησαν διδάγματα ζωής. Εκείνοι εμπέδωσαν καλά τις ‘δημιουργικές ασάφειες’ και την ελληνική πονηρία, αλλά κι οι κυβερνώντες ότι οι Ευρωπαίοι συζητούν μόνο με σοβαρούς εταίρους. Δεν αντιλέγω πως η ανοχή και η αγανάκτησή τους εξαντλήθηκαν στις σκληρές αλλαγές που ζητούν και που δεν κάναμε κι ούτε θα κάναμε, χωρίς πίεση. Απαιτούν δέκα για να κάνομε πέντε, κι η αδιαλλαξία τους θα καμφθεί, όταν  διαπραγματευτούν με Έλληνες που πραγματικά αγαπούν την Ελλάδα και την Ευρώπη.

Ξέρω πως ενοχλούν πολλούς όλες αυτές οι πικρές αλήθειες, που θα προτιμούσα πολύ να είναι παραμύθια, κι εγώ λίγο υπερβολικός και λιγότερο θυμωμένος μ’ όλους τους υπαίτιους αυτής της αθλιότητας. Λυπάμαι, αν στενοχώρησα μερικούς και ζητώ συγγνώμη, επικαλούμενος το Σωκράτη: ‘φίλος μεν Πλάτων φιλτάτη δε αλήθεια’. Έχει καθένας το δικαίωμα να νομίζει ό,τι θέλει και να μου προσάψει όποιο από το πλήθος των κοσμητικών επιθέτων θεωρεί, πως μου ταιριάζει, σιωπηλά και φωναχτά. Τ’ αποδέχομαι όλα όχι όμως σαν μομφή, αλλά σαν επιβράβευση στον εαυτό μου, που τολμά και πάλι, όπως συνηθίζει, να εκφράζει εκείνο που θεωρεί αλήθεια και δίκαιο, με οποιοδήποτε κόστος. Έχομε το δικαίωμα να θεωρούμε μόνο τους Ευρωπαίους υπαίτιους για τα δεινά μας, σας παρακαλώ όμως πολύ, όταν δείχνομε με το δάκτυλο μας εκείνους, να θυμόμαστε ότι τα υπόλοιπα δάκτυλα δείχνουν τον εαυτόν μας.

Το μέλλον της Ελλάδας στην Ευρώπη και χωρίς την Ευρώπη

Μετά απ’ αυτή την ανάλυση, θα μου πείτε με τέτοια τριτοκοσμική νοοτροπία κι απίστευτα καμώματα, πως αναζητώ σημεία ζεύξης ανάμεσα στην Ελλάδα και την Ευρώπη. Είναι αλήθεια ότι, αφού δεν υπήρξαμε ποτέ συνεπείς εταίροι, ο κρίκος της εμπιστοσύνης έχει στραπατσαριστεί τα τελευταία χρόνια επικίνδυνα, χωρίς όμως να έχει ακόμα διαρραγεί, πράγμα που κι εκείνοι δεν επιθυμούν, κι εμείς απευχόμαστε.

Μ’ αυτή την έννοια, παρ’ όλες τις αντιφατικές διαπιστώσεις, παραμένει αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι η Ευρώπη χρειάζεται την Ελλάδα και περισσότερο η Ελλάδα την Ευρώπη. Η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων θέλουν την παραμονή μας, αφού ακόμα κι η κυβερνητική πλειοψηφία κατανόησε έστω και αργά, ότι η θέση μας είναι στην Ευρώπη. Πολιτικοί και πολίτες πρέπει να εμπεδώσομε ότι όταν δε λειτουργούμε στα πλαίσια των κοινών κανόνων, η εταιρική μας σχέση θα τίθεται συνεχώς σε αμφισβήτηση. Όμως οι ιστορικοί και πολιτιστικοί δεσμοί δύο χιλιάδων ετών αποτελούν το συνδετικό μας κρίκο με τους Ευρωπαίους και την εγγύηση για την κοινή μας πορεία. Κι αυτούς τους κρίκους τους βρίσκομε διαχρονικά, αν φρεσκάρομε ακόμα γι’ άλλη μια φορά την ιστορική μας μνήμη.

Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία ήταν διάδοχη κρατική οντότητα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, όπου κυριαρχούσε η ελληνική γλώσσα. Στη διάρκεια των τεσσάρων αιώνων της Τουρκοκρατίας, η επαφή μας με τη Δύση δεν διακόπηκε ποτέ κι οι Ευρωπαίοι έδωσαν το τελικό κτύπημα στον κατακτητή.

Με προσπάθεια αλλαγής της νοοτροπίας μας, όσο κι αν είναι δύσκολο,  η πολιτιστική μας απόσταση μικραίνει, όπως η χιλιομετρική των τριών ωρών, που είναι αρκετές για να βρεθεί κανείς στις πρωτεύουσες των ευρωπαϊκών χωρών. Άλλωστε οι βασικές αρχές της Ενωμένης Ευρώπης βρίσκονται στη διατήρηση της εθνικής ταυτότητας και της ετερότητας των λαών, που μπορούν να συνυπάρχουν με διαφορετικές, αλλά μ’ έντιμες προθέσεις, θέσεις, κι αντιθέσεις, που καταλήγουν στη δημιουργική σύνθεση.

Ο Δίας δεν έκανε μόνο ταξίδι αναψυχής με την καλή του στην Ευρώπη. Σκόρπισε ταυτόχρονα παντού το σπόρο της πρωτόγνωρης ελληνικής πολιτιστικής αρχαιότητας για να καρποφορήσει αμέσως μετά από την αφύπνισή της. Ο σύγχρονος ευρωπαϊκός πολιτισμός δεν προήλθε από παρθενογένεση, αλλά είναι απότοκος του αρχαιοελληνικού πνεύματος και της χριστιανικής κοσμοθεωρίας, των οποίων κοιτίδα υπήρξε αυτή η ευλογημένη γωνιά της γης. Κι αυτό τ’ αναγνωρίζουν συνειδητά οι Ευρωπαίοι και το συνεκτιμούν στα πολύ θετικά μας σημεία.

Η πρώτη διατύπωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχει τις ρίζες της στην αρχαιοελληνική σκέψη. Σε κανένα κείμενο δεν εκφράζεται πιο καθαρά η ουσία του δημοκρατικού πολιτεύματος όσο σ’ εκείνο της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, με τις έννοιες κλειδιά, «ισονομία», «ισοκρατία» και «ισηγορία». Η ελευθερία κι η αυτοδιάθεση του ατόμου θεσμοθετήθηκαν από το Σόλωνα. Υποστηρίζομε ότι πριν την Αμερικάνικη, τη Γαλλική και του ΟΗΕ, η πρώτη Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έγινε στην αρχαία Ελλάδα.

Απορώ, αληθινά, με ποιο μέσο θα μπορούσαν οι Ευρωπαίοι να εκφράσουν την επιστημονική, τεχνολογική και φιλοσοφική τους σκέψη χωρίς τα δάνεια που πήραν από την ελληνική γλώσσα. Η καλή κατοχή της Ελληνικής γλώσσας είναι η καλύτερη προϋπόθεση για την εκμάθηση οποιασδήποτε ευρωπαϊκής γλώσσας. Είναι σχεδόν αδιανόητο σε οποιοδήποτε ευρωπαϊκό παν/μιο να μην ακουστούν καθημερινά δεκάδες αρχαιοελληνικά ονόματα, που έθεσαν τις βάσεις των επιστημών και της φιλοσοφίας. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι ο μεγάλος διανοητής, ο K. Marx, με την τεράστια συμβολή στην Κοινωνιολογία, τη Φιλοσοφία και τα Οικονομικά, είχε ως αντικείμενο της διδακτορικής του διατριβής τη διερεύνηση ελληνικού θέματος; ‘Διαφορά της Δημοκρίτειας  και  Επικουρίας φυσικής Φιλοσοφίας.’

Αυτές είναι οι διαχρονικές σχέσεις της Ελλάδας με την Ευρώπη, σύμφωνα με την επιστημονική προσέγγιση. Έχω πολλούς λόγους να στοιχειοθετήσω την αιτιολογημένη αντιπάθεια των Ελλήνων εναντίον της Ευρώπης και γι’ αυτό σέβομαι κάθε άποψη. Όμως, ποτέ δε διανοούμαι ούτε καν να βάλω σε σύγκριση τα θετικά και τ’ αρνητικά της συνύπαρξής μας με τους ευρωπαίους. Όσο κι αν σας φανεί υπερβολικό, θα προτιμούσα το ακατόρθωτο, ν’ αποκοπεί εδαφικά και να μεταφερθεί γεωγραφικά η χώρα μας από την ευρωπαϊκή Ήπειρο, παρά  ν’ αυτοακρωτηριαστούμε και ν’ ακρωτηριάσομε την Ευρώπη από την πρώτη κοιτίδα της ελληνοχριστιανικής κουλτούρας, Γι’ αυτό κι η στενότερη συνεργασία μας είναι εκ των ουκ άνευ, για την ύπαρξη, την αρτιμέλεια και το συμφέρον και των δύο μερών.

Και τώρα αγαπητοί μου φίλοι και συγχωριανοί, που η χώρα αιωρείται ανάμεσα στην Ευρώπη και το άγνωστο, διαπιστώνομε πως οι ευθύνες όλων μας, κυβερνώντων και κυβερνωμένων των τελευταίων δεκαετιών είναι τεράστιες. Γι’ αυτό και το τίμημα είναι βαρύ. Η τιμωρία της Ύβρεως’, με την αρχαία ελληνική της σημασία, την οποία διέπρατταν οι θνητοί, όταν με περισσή αλαζονεία τολμούσαν να υποκαταστήσουν τους θεούς, βρίσκεται προ των πυλών. Κι η πληρωμή αυτής της‘ύβρεως’ για τους Νεοέλληνες, που περιέχει ένα παραδοσιακό και δύσοσμο μπουκέτο από πικρόχολες λέξεις, όπως: Αναξιοκρατία, αδιαφάνεια, ασυδοσία, διαφθορά, κουτοπονηριά, ατομικισμό, κρατισμό, κομματισμό, εθνικισμό, νεποτισμό και κυρίως την έλλειψη συλλογικής συνείδησης, πατριωτισμού κι εμπιστοσύνης, θα είναι οδυνηρή.

Δεν πρέπει όμως για καμιά θυσία και σε καμιά περίπτωση να εγκαταλείψομε τις προσπάθειες, αφού αυτή είναι η τελευταία και μοναδική μας ευκαιρία. Είναι αδήριτη ανάγκη η παραμονή μας μέσα στο ζωτικό ευρωπαϊκό, γεωπολιτικό και πολιτισμικό μας χώρο, αν φυσικά θέλομε να επιβιώσομε ως άτομα κι έθνος. Θέλω να πιστεύω ότι με την αμέριστη εθνική ομοψυχία αρχόντων κι αρχομένων, οι αντικειμενικές δυσκολίες, που θεωρούνται ανυπέρβλητες, θα ξεπεραστούν και τούτος ο λαός, όπως έχει αποδείξει, επιβιώνει διαχρονικά, ακόμα κι όταν φτάνει σ’ απόσταση αναπνοής από τη μοιραία καταστροφή.

Και τώρα είμαι στη διάθεσή σας ν’ απαντήσω, όσο μπορώ, στις ερωτήσεις σας, κάνοντας ένα πολιτισμένο διάλογο, όπως όλοι ξέρομε να εκφράζομε τη γνώμη μας, όποια κι αν είναι, ελεύθερα και δημοκρατικά. Παρακαλώ όμως οι ερωτήσεις να είναι στα πλαίσια της εισήγησής μου και συγκεκριμένες για να μπορούν να ρωτήσουν περισσότεροι. Εγώ πάντως δεν θέτω χρονικά πλαίσια, έχω διάθεση να συζητάμε έως το πρωί. Επιτρέψτε μου όμως πρώτα να σας υποβάλω δύο μοναδικά ερωτήματα:  Όταν στη διεθνή συγκυρία, όπου οι πάσης φύσεως δυνατοί κολοσσοί ενώνουν τις δυνάμεις τους, για να γίνουν υπερκολοσσοί κι ισχυρότεροι, τι πρέπει να κάνουν οι μικροί κι αδύναμοι, αν θέλουν να συνεχίσουν να υπάρχουν;’  Πότε και πού στην ιστορία της ανθρωπότητας διαψεύστηκε η κλασική και αιώνια αλήθεια: ‘Εν τη ενώσει η ισχύς’;

Ευχαριστώ!