Άρθρο του Γεωργίου Σκουλά

Αγαπητοί φίλοι και αναγνώστες.
Σήμερα θα κάνω μια στάση και θα βγω εκτός της κανονικής ροής των αναρτήσεων μου που αφορούν την Επανάσταση του 1866-69.
Ο λόγος, είναι ένα σπουδαίο και ιστορικής σημασίας γεγονός που συνέβη περίπου τέτοιες μέρες στην Κρήτη. Η ορκωμοσία των επαναστατών και η ύψωσις της σημαίας στην εκκλησία του Σωτήρος Χριστού στον Άγιο Μύρωνα Μαλεβιζίου.
Όπως είναι γνωστό, η απάντηση του Σουλτάνου στην από 14 Μαΐου επιστολή διαμαρτυρίας των Κρητών, ήρθε με καθυστέρηση 2,5 μηνών στις 20 Ιουλίου και ήταν απορριπτική αλλά και άκρως προσβλητική για τους Κρήτες. Όπως επίσης γνωρίζουμε, η κοινή συνεδρίαση της Γεν. Συνέλευσης και οπλαρχηγών της Κρήτης έγινε στις 20 Αυγούστου όπου και αποφασίστηκε η κήρυξη της επανάστασης, ενώ την επομένη στις 21 Αυγούστου υψώθηκε και επίσημα η σημαία της επανάστασης.
Όπως όμως τα ιστορικά έγγραφα δείχνουν το μεσοδιάστημα αυτό, 20 Ιουλίου έως 21 Αυγούστου μπορεί να χαρακτηρισθεί ως ημιεμπόλεμο και περίοδος προετοιμασίας των δυο μερών. Κορυφαία στιγμή προετοιμασίας για την κεντρική Κρήτη, υπήρξε η ορκωμοσία των επαναστατών και η ύψωσις της πρώτης σημαίας της Επανάστασης στην εκκλησία του Σωτήρος Χριστού στο χωριό Άγιος Μύρωνας του Μαλεβιζίου, παρουσία των επαναστατών της Μεσαράς, του Τεμένους, του Μαλεβιζίου και του ανατολικού Μυλοποτάμου. Την δέηση έψαλε ο ηγούμενος Μελέτιος Καλησπεράκης, από το χωριό Γωνιές Μαλεβιζίου, ηγούμενος της Μονής Ιερουσαλήμ και την σημαία ύψωσε ο Παύλος Ντεντιδάκης, αρχηγός Μαλεβιζίου-Τεμένους, κάτοικος του Αγίου Μύρωνα με καταγωγή από τους Κομιτάδες Σφακίων.
Το ίδιο βράδυ επίσης, δημιουργήθηκε το πρώτο ένοπλο Σώμα της Επανάστασης, ο ιερός Λόχος, εκ τετρακοσίων ατόμων, ο οποίος φαίνεται να έπαιξε τον ρόλο της πολιτοφυλακής στην περιοχή μέχρι την έκρηξη της επανάστασης.
Για πρώτη φορά σήμερα, αναδεικνύεται το τόσο σημαντικό αυτό γεγονός, το οποίο ταυτοποιείται από δύο διαφορετικά έγγραφα. Το πρώτο βρίσκεται στο Ι.Μ.Η. στο Αρχείο του Ιωάννη Μιτσοτάκη και φαίνεται ότι έχει εγγραφεί από κάποιον που συμμετείχε στην τελετή, ενώ το δεύτερο φαίνεται ότι έχει γραφτεί στο Ηράκλειο και απευθύνεται σε κάποιον εκτός Κρήτης.
Άξιο απορίας είναι πως ένα τέτοιο σπουδαίο γεγονός αποσιωπήθηκε και παρέμεινε στη σκιά τόσα χρόνια. Η προσεκτική ανάγνωση των ονομάτων των συμμετεχόντων στην ορκωμοσία, δίνει και την απάντηση. Οι περισσότεροι από αυτούς συμμετείχαν στο Μοναστηριακό ζήτημα διεκδικώντας χρήματα για σχολεία στην ενδοχώρα της Κρήτης, ενώ ο Ηγούμενος Μελέτιος Καλησπεράκης, πρωτοστάτησε στην αποκήρυξη του Μεγάλου προδότη της πατρίδας και της θρησκείας, Αρχιεπισκόπου Διονυσίου.

ΠΡΩΤΟ ΕΓΓΡΑΦΟ.
Αρχείο Ι. Μιτσοτάκη. Ι.Μ.Κ. Φ.3α Αρ. Εγγ.74.
Η ΥΨΩΣΙΣ ΤΗΣ ΣΗΜΑΙΑΣ ΕΝ ΜΑΛΕΒΥΖΙΟ.
(Έρευνα, Ευάγγελος παπα Γιάννη Σκουλάς, Καρβάλιος, Μετεγγραφή, Σκουλάς Γεώργιος).
Από της δευτέρας ώρας της πρωϊας ο λαός ένοπλος προηγουμένων των ιδίων καπεταναίων του, συναθροίζετο εν παρατάξει εις τον Άγιο Μύρωνα, το κέντρο της επαρχίας, συνταχθέντες εις δύο παραλλήλους λόφους επί των οποίων εξαπλούται αι κορφαί των, οίτοι εν ήδη αμφιθεάτρου. Ο λαός του χωρίου, η εν αυτώ εδρεύουσα επιτροπή, ο γενναίος οπλαρχηγός Μαλεβυζίου και Τεμένους κ. Παύλος Χ. Ντεντιδάκης, μόλις απολιομένοι της αργίας, υπεδέχοντο εν χαρά τους εθνοφύλακες του έθνους συρρέοντες ομοθυμαδόν, ως δια γάμου και λαμπράν πανήγηριν, εν ή έμελον τα της εορτάσεως την εγκαινίασιν του υπέρ ελευθερίας αγώνος.
Την τρίτην ώραν κατέβησαν οι εκ Αγίας Βαρβάρας συνηθραιώμενοι ανδροίοι Μεσαρίται επί κεφαλής έχοντες τους άξιους οπλαρχηγούς αυτών Μιχ. Κόρακαν, Στεφανάκην, Σαγελήν, Ρωμάνον, Μ. Τζωρτζάκην, και Μαλιχούτην. Μετά δε ημίσεαν ώραν κατέφθασεν ο φιλότιμος και γενναίος Μιχ. Σκουλάς φέροντας μετ’ αυτού τους αριμανίους Ανωγειανούς και άλλους Μυλοποταμίτας, εκ του εν Σερβιλή ύψωμα, τον Σωρόν και Μαλεβυζίου στρατόπεδον. Ζητοκραυγαί και πυροβολισμοί υπεδέξαντο τους αξίους τούτους οπλαρχηγούς και αδελφικοί ασπασμοί αντηλάγησαν μεταξύ των στρατών των επαρχιών ήτοι του Μαλεβυζίου, Τεμένους, Μυλοποτάμου, Μεσσαράς.
Περί την τετάρτην ώραν ήχησαν αι κώδωνες των εκκλησιών όπως αναγγήλουν το επήσημον της συναθροίσεως και το χαρμόσυνον της τελετής. Επί λόφου αρκούντος υψηλού και εκτεταμένου απέναντι των οφθαλμών του εχθρού παρετάχθησαν υπέρ τους τρισχιλίους εθνοφύλακες. Των δεώντων τα σιλβόντα όπλα αντανακλώντα παρέπεμπον την λάμψιν αυτών μέχρι του φρουρίου εις απόστασιν δύο περίπου ωρών δρόμου και ενέβαλον φόβον μέγαν εις τους εχθρούς βλέποντας την σταθεράν των χριστιανών απόφασιν και ότι τα όρη, τα βουνά, αι πεδιάδες επληρώθησαν γενναίων μαχητών την ελευθερίαν.
Εις το άκρο του λόφου ής ται εκκλησία ονόματι του Σωτήρος, παρά εψάλη κατανυκτικός η δοξολογία. Λαβών την Σημαία ο πρόεδρος της επιτροπής Ηγούμενος Μελέτιος άς θερμότατος πρόμαχος της ελευθερίας, εψάλει το «ο Ύψιστος επί της Σταυρώ ακούντως…» η έση εν μέσω της εκκλησίας και παραδίδων το ιερόν της ελευθερίας σύμβολον ής τος ανδρείον οπλαρχηγόν κ. Παύλον Χ. Ντεντιδάκην: «Λάβε, είπε, την σημαία ταύτην, ήν η Πατρίς σοι προσφέρει, και υπερασπίζου αυτήν δια της ανδρίας και αυτού σού του αίματος, ίνα εξέλθη νικήτρια και τροπαιούχος εκ του παρόντος ιερού αγώνος των Κρητών».
Λαβών δε ταύτην ο οπλαρχηγός, παρέδοκεν αυτήν εις τον σημαιοφόρον και έδωσε επί του ιερού Ευαγγελίου τον κατάλληλον όρκον.
Ούτω δ’ εξήλθεν η παράταξης εν μέσω δύο παράλληλων τοίχες στρατιωτών άμα υψωμαίνης της σημαίας και των οπλαρχηγών υψωσάντων γυμνά τα ξίφη άπειρας ζητοκραυγαί και πυροβολισμοί επλήρωσαν την ατμόσφαιραν επί ικανόν χρόνον. Ακολούθως επεφωνήθη κατάλληλον εις την τελετήν λογίδριον και ότε εις το τέλος ηκούσθη το «Ζήτω η Ένωσις» αι ζητοκραυγαί και οι πυροβολισμοί επανελήφθησαν μετά περισσοτέρας ζωηρότητος και σφοδρότητος και έφθασαν μέχρι του θρόνου του Υψίστου, οπόθεν εκλήθην η Θεία ευλογία και ενεπλήρωσε χαράς και ανδρείας το χριστιανικόν πλήρωμα εμβάλωνα εις τούτο το θάρρος και την απόφασιν του ιερού αγώνος του 1821.
Κατά μήναν Ιούλιον του 1866.

ΔΕΥΤΕΡΟ ΕΓΓΡΑΦΟ
Το δεύτερο έγγραφο φαίνεται να έχει γραφτεί και ο παραλήπτης του είναι στη Σύρο. Στην αρχή περιγράφει τα γεγονότα στον Άγιο Μύρωνα σχεδόν όπως και το πρώτο έγγραφο. Περιέχει όμως και την ομιλία που εκφωνήθηκε εκείνο το βράδυ και η οποία για πρώτη φορά βλέπει το φως της δημοσιότητας. Μια ομιλία ΜΝΗΜΕΙΟ πλέον της κρητικής και ελληνικής ιστορίας καθώς κάτι παρόμοιο δεν έχει διασωθεί πουθενά αλλού όπου υψώθηκε σημαία επανάστασης, και την οποία θεωρώ ότι θα πρέπει να γνωρίζουν όλοι οι Έλληνες.
Σαφείς οι αναφορές των Κρητών για την πικρή σκλαβιά ολόκληρου του έθνους: «… τετρακοσίους δέκα τρεις χρόνους εξουσιάζει ο Τούρκος την ανατολήν και κατεμάρανε τα κάλλη της και εξήρανε την ζωήν της…». Σαφείς όμως και οι αναφορές τους στον ρόλο των μεγάλων προδοτών της πατρίδας και της θρησκείας, προεξάρχοντος του Μεγάλου ΙΜΑΜΗ του Βαλιδέ Τζαμιού, Αρχιεπισκόπου Κρήτης Διονυσίου, και των δώδεκα αποστόλων του όπως περιπαικτικά τους ονόμαζε ο κρητικός λαός: «… αλλά οι προδόται της πατρίδος υπακούοντες εις τας ορέξεις της δοικήσεως εχθροί του χριστιανισμού και φίλοι πιστοί του Μωάμεθ ηθέλησαν να δεσμεύσωσιν την πατρίδα δι’ αναφοράς των και να παραδώσωση αυτήν δέσμιαν εις τον πάτρωνα των, τον πιλάτον δια να την σταυρώση. Ο Μέγας Θεός, να τους τιμωρήση και το κρίμα της πατρίδος και το αθώο αίμα των χριστιανών να πέση επί της κεφαλής και εις τον λαιμόν των».
Έχω πει πολλές φορές ότι η επανάσταση του 1866-69 έγινε εναντίον των Τούρκων αλλά και των ντόπιων προδοτών συνεργατών τους. Όποιος από εδώ και πέρα ασχοληθεί με την μεγάλη αυτή επανάσταση, ασφαλώς και θα πρέπει να αναφέρει και τον παράγοντα αυτόν. Διαφορετικά δεν θα γράψει ιστορία, αλλά θα δημιουργήσει την «δική του» ιστορία.
Στο έγγραφο αυτό, περιέχεται επίσης και η δημιουργία του πρώτου ένοπλου Σώματος της Επανάστασης του ιερού λόχου, αλλά και κάποια άλλα γεγονότα που αποδεικνύουν ότι όντως η περίοδος αυτή, ήταν περίοδος εντατικής προετοιμασίας των επαναστατών πριν την τελική αναμέτρηση.

ΗΡΑΚΛΕΙΟΝ ΤΗΝ 8 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1866.
Όπως σας προέγραψα, έχετε ήδη ιδέαν τινά των κατά το τμήμα ημών Στρατοπέδων. Ιδού σήμερον συμπληρώ, ως μη έχων τότε τον υλικόν καιρόν, τα μέχρι της στιγμής εκείνης γεγονότα, και προ πάντων τα κατά την πανηγυρικήν και ενθουσιώδη ανάρτησιν της Σημαίας, προσθέτω δε και όσα μέχρι σήμερον 15 Αυγούστου έλαβον χώραν ουσιώδη.
Από της δευτέρας ώρας της πρωϊας οι κάτοικοι εκάστου χωρίου ένοπλοι, προπορευομένων των αρχηγών αυτού ανέβαινον εν παρατάξει εις Άγιον Μύρωνα. Οι κάτοικοι του χωρίου τούτου, η εν αυτώ εδρεύουσα επιτροπή συγκειμένη εκ του κυρίου Μελετίου Ηγουμένου Ιεροσολύμων, Μελετίου Γοργολαϊνίου, Κυμενίου ιεροδιάκονος Σαβατιανού, Γεωργίου Σηβάκη, Ιωάννου Παπαζαχαριάδου, Μ. Γιαννιδάκη, Ν. Κοκκινίδη, Ι. Στρατηγάκη, Μ. Καλλημεράκη, Ι. Πρυνιανάκη, Ι. Βλαστού, Χ. Αντωνίου Κουτσούκλη, Ι. Ιατράκη, Μ. Γαλινιανάκη, Ι. Βουδιανού, Ι. Κοκολάκη, Μ. Παπαδάκη, Ι. Περδικάρη, Μύρωνος Παπαδάκη, Σταύρου Χατζηδάκη, Δ. Λαμπρίρη, Α. Κραγκιουδάκη, Μ. Στεφανάκη, Αλεξ. Στεφανάκη και Αδάμ Στεφανάκη, ο γραμ. της Επιτροπής Νικ. Ρισβόπαλος, ο οπλαρχηγός Μαλεβυζίου και Τεμένους Παύλος Χατζή Ντεντιδάκης, μετά την θείαν λειτουργίαν υπεδέχοντο ενθουσιώδες τους αναβαίνοντας ενόπλους, συρρέοντας πανταχόθεν εν πληρεστάτη τάξει και αθορύβως.
Την τρίτην (Τουρκιστί) πρωϊνήν ώραν κατέβησαν εν αγία Βαρβάρα συσσωματουμένοι Μεσσαρίται οδηγούμενοι υπό των αρχαίων αγωνιστών Μιχ. Κόρακα, Γεωργ. Ρωμάνου, Στέφανου Σκουντή, και του Μ. Τζορτζάκη και Μ. Μαλιχούτη. Περί δε την 3 ½ ώραν εφάνησαν αναιβαίνοντας μετά της ιδιαζούσης αυτής ευκαμψίας οι Αρειμάνιοι Ανωγειανοί και άλλοι Μυλοποταμίται υπό τον γενναίον Μιχ. Σκουλάν. Ζητωκραυγαί ενθουσιώδις υπεδέξαντο όλους εν γένει τους γενναίους και άξιους τούτους οπλαρχηγούς και αδελφικοί ασπασμοί αντηλάγησαν παρά πάντων.
Περί την 4 ½ ώραν οι κώδωνες των εκκλησιών του χωρίου ανήγγειλον το επίσημον και το χαρμόσυνον της συναθροίσεως. Άπαντες τότε εν πληρεστάτη τάξει συνηθροίσθησαν περί το παρακείμενον Εκκλησίδιον του Σωτήρος, εν ώ και εψάλη κατάλληλος δοξολογία προς τον Ύψιστον.
Μετά την δοξολογίαν ο νέος Γερμανός, ο Ηγούμενος Ιεροσολήμων Μελέτιος, λαβών την Σημαίαν και ψάλλων το, ο «Υψωθείς εν τω Σταυρώ εκουσίως»… έση εν τω μέσω της Εκκλησίας και παραδίδων το ιερόν τούτο της Ελευθερίας Σύμβολον εις τον οπλαρχηγόν Παύλον Χατζή Ντεντιδάκην είπε: «Λάβε την Σημαίαν ταύτην, ήν η πατρίς σοι εμπιστεύεται, υπερασπίσθητι αυτήν και δια της τελευταίας ρανίδος του αίματός Σου. Ο δε Παντοκράτωρ Θεός θέλει δώσει ώστε να παραδώσης αυτήν εις χείρας ελευθέρας νικήτριαν και τροπαιούχον».
Λαβών δε αυτήν ο οπλαρχηγός και ασπασθείς μετά δακρύων την δεξιάν του Ηγουμένου, φιλήσας δε και το εφ’ ού ανήρτητο ξύλον, επέδωσεν αυτήν εις τον Σημαιοφόρον, αφ’ ού ώμοσεν επί του ιερού Ευαγγελίου τον απαιτούμενον όρκον. Τότε ο Σημαιοφόρος επροπορεύθη της Σημαίας κυματιζούσης, και επομένων των Ηγουμένων, των ιερέων, της επιτροπής, και των οπλαρχηγών με γυμνά ξίφη, παρήλασεν εν τω μέσω απείρου λαού ζητωκραυγούντος και πυροβολούντος. Αμέσως δε εξεφωνήθη το επόμενον Λογίδριον∙
«Λαέ της Κρήτης! Δεδοξασμένο το όνομα του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, όστις μας ηξίωσε να ίδωμεν την σημερινήν χαρμόσυνον ημέραν και να απολαύσωμεν το εξαίσιον θέαμα της ειρηνικής και αδελφικής ταύτης του λαού συναθροίσεως-Μέγας εί Κύριε και θαυμαστά τα έργα Σου! Ποίος ήλπιζε ποτέ αδελφοί προ 50 και 20 χρόνων ότι οι χριστιανοί της Κρήτης μίαν ημέραν ήθελον φθάσει εις τοιαύτην ανάπτυξιν και πρόοδον και εις τόσην δύναμιν, ώστε ολίγον κατ’ ολίγον να ταπεινώσουν τους σκληροτράχηλους τυράννους των και να καταβάλλουν την αγριότητα και θηριωδίαν των, εις τόπον όπου τα πρώην ανήμερα και αιμοβόρα θηρία συναισθανόμενα πλέον και αυτά, ότι είναι μάταια και αδύνατα τα περασμένα να κλίνουν και να πίπτουν εκεί όπου η χείρ των δεν φθάνει; Βεβαίως μεγάλα και θαυμαστά τα έργα του Θεού! Πριν της επαναστάσεως του 1821 ο χριστιανός εθεωρείτο κατώτερος των ζώων, μη αξίζων μηδέ μια σκνίπα∙ ετυραννείτο, εβασανίζετο, εφονεύετο, επνίγετο, επαλουκόνετο, και καμμιά φωνή δεν ηκούετο να τον υπερασπισθή. – Ο Γκιαούρης εχάνετο, και κανείς δεν τον εσυλογίζετο, απαράλλακτα ως δεν συλλογίζεται τις την μυίγαν και τον μύρμηκα. –Χριστιανός δεν ήτον άνθρωπος εν τω κόσμω∙ η τιμή του, η ζωή του, τα υπάρχοντα του ήταν εις την διάκρισιν του τυχόντος Μουσουλμάνου – Ήλθεν η μεγάλη επανάστασις του 1821 και ο χριστιανός λαβών τα όπλα υπέρ της ελευθερίας επολέμα ως λέων να κόψη τις αλύσεις του. – Ποιος μπορεί να περιγράψει τας ανδρείας και τα κατορθώματα του. Ποιος να εξιστορήση τους πολέμους και τας νίκας του, τα βάσανα και τα παθήματά του; Τας στερήσεις και τους κόπους του; Την πείναν και την κακοπάθειάν του; Ηγωνίσθη, έπαθεν, εβασανίσθη, επείνασεν, εφονεύθη, και τα πάντα υπέφερεν πολεμών υπέρ πίστεως και πατρίδος. – Τα κατορθώματα του εξύπνισαν τον κόσμον, και εμάλαξαν τους δυνατούς της γης. – Εσυνεκγινήθησαν εις τα δεινά λαού με τόσην ανδρίαν αγωνιζομένου εναντίον ενός παντοδύναμου εχθρού, και αποφάσισαν με όλην την φιλαργυρίαν των και ελευθέρωσαν ένα μικρόν μέρος του μεγάλου τούτου λαού, μία γωνίαν του μεγάλου βασιλείου, το οποίον έπρεπε να αναστηθή. – αλλά η δυστυχής Κρήτη μη έχουσα χαμεθεόν να την υπερασπισθή έμεινε πάλιν υπό τον ζυγόν∙ θρήνος και οδυρμός επλάκωσε τους δυστυχισμένους Κρήτας αναγκασθέντας να υποκύψουν και πάλιν εις τους τυράννους των, αφού τόσας φοράς τους ενίκησαν και εξουσίασαν ολόκληρον το έξω μέρος των φρουρίων της πατρίδος των∙ αλλά η διπλωματία ούτως απεφάσισεν. – Όθεν ηναγκάσθη και πάλιν η δυστυχής Κρήτη να κλίνη τα γόνατα και να προσκυνήση τους πρώην τυράννους της. – αλλά δεν ήσαν πλέον τα περασμένα χρόνια∙ Ο τύρρανος αισθανείς ότι οι χριστιανοί δεν κλίνουν πλέον καθώς πρότερον, και ότι δεν δέχονται τα πρώτα βάσανα, και καταφρονήματα, ηναγκάσθη να παραιτήση κατά μέγα μέρος και μη θέλων, την πρώτην κακίαν του. – Ο δε χριστιανός δεν εθεωρείτο πλέον σκνίπα και μυίγα∙ ουκ ήττον όμως τα δεινά και πάλιν δεν έπαυσαν, η δε Κρήτη και πάλιν δεν ησύχασεν.
Το 1833 συναχθείς ο λαός αόπλως διεμαρτύρετο υπέρ των δικαιωμάτων του∙ το 1841 ενόπλως επαναστάτησεν κατά της τυραννίας, αλλά καταπνίγη η φωνή του και εις τας δύο ταύτας περιστάσεις, υπό της ανωτέρας δυνάμεως του εχθρού. Πάλιν το 1858 έλαβε τα όπλα και συγκαλέσας συνέλευσιν εζήτησε δια αναφοράς από τον Σουλτάνον προνόμια, και δικαιώματα τινά∙ η φρόνησις και η τάξις του κινήματος και αι συμπάθειαι των ισχυρών επροστάτευσαν τους χριστιανούς, και συνήργησαν να παραχωρηθούν εις αυτούς τα αιτήματά των∙ αλλά τυραννία άδικος, διοίκησις επίβουλος, η ιδιοτέλεια των αρχόντων μας κατέστρεψαν και πάλιν τα προνόμια εκείνα και επέβαλον περισσότερα βάσανα εις τον λαόν, εις τρόπον όπου το πράγμα δεν είχεν πλέον άλλην θεραπείαν, εάν ηθέλαμεν να προλάβωμεν την τέλειαν καταστροφήν μας, παρά την εκ νέου εξανάστασιν, και εξέγερσιν ολοκλήρου του λαού προς απαίτησιν των δικαιωμάτων του. – Συνήχθη λοιπόν ο λαός εκάστης επαρχίας, και εν πλήρει τάξει αόπλως εξέλεξε πληρεξουσίους αντιπροσώπους του, οι οποίοι συνελθόντες εις το τμήμα Χανίων εσχημάτισαν την Γενικήν Συνέλευσιν των Κρητών-αύτη συνέταξεν αναφορά προς τον Σουλτάνον και παρέστησε τα παράπονα και τα δίκαια του λαού και εις αυτόν και εις τας χριστιανικάς δυνάμεις της Ευρώπης∙ εζήτησε την θεραπείαν των κακών και την παραχώρησιν προνομίων∙ ειργάσθη δια την ανακούφισιν και την ευδαιμονίαν του λαού∙ αλλά προδόται της πατρίδος, υπακούοντες εις τας ορέξεις της διοικήσεως, εχθροί του χριστιανισμού και φίλοι πιστοί του Μωάμεθ ηθέλησαν να δεσμεύσωσι την πατρίδα δι’ αναφοράς των, και να παραδώσωση αυτήν δέσμιαν εις τον πάτρωνά των, τον πιλάτον δια να την σταυρώση.
Ο Μέγας Θεός να τους τιμωρήση και το κρίμα της πατρίδος, και το αθώον αίμα των χριστιανών να πέση επί της κεφαλής και εις τον λαιμόν των. Γενναίοι και ανδρείοι εθνοφύλακες! Ο Θεός των χριστιανών είναι μέγας.- Το πλήρωμα του χρόνου έφθασεν! – αρκούν τα πάθη και τα βάσανα! οι χρόνοι της δουλείας και της τυραννίας, επέρασαν δια πάντα∙ και ήδη έρχονται τα έτη της ευτυχίας και ελευθερίας του λαού∙ αύτη η αλλοίωσις της δεξιάς του Υψίστου. Υπέρ τους τετρακοσίους χρόνους τυραννείται ήδη ο χριστιανικός λαός και τα μαρτύρια του δεν ηκούσθησαν ούτε έγιναν εις κανέν άλλο μέρος του κόσμου. Τετρακοσίους δέκα τρεις χρόνους εξουσιάζει ο Τούρκος την ανατολήν και κατεμάρανε τα κάλλη της, και εξήρανε την ζωήν της∙ αλλά ο Θεός δεν εγκαταλείπει τους χριστιανούς∙ οι χριστιανοί επροόδευσαν και προοδεύουν καθημερινώς, επλούτισαν, εφωτίσθησαν, επληθύνθησαν, ηύξησαν τα υπάρχοντα των, απέκτησαν την φιλίαν και συμπάθειαν του πολιτισμένου κόσμου, και εις όλα τα μέρη της Ευρώπης απαντάς χριστιανούς της ανατολής, μεγάλους και πλουσίους, χαίροντας γενικήν υπόληψιν και υπεράσπισιν από τους δυνατούς της γης. Οι δε Τούρκοι αμαθείς και βάρβαροι, ως ήσαν πάντα, εξακολουθούν να μένουν εις το σκότος∙ όσον οι χριστιανοί προοδεύουν, τόσο οι Τούρκοι γυρίζουν οπίσω∙ επτώχευσαν και εμουφλούζεψαν, διότι δεν έχουν πλέον τους ραγιάδες σκλάβους να τους δουλεύωσι, και αυτοί δεν ειμπορούν και δεν έμαθαν να εργάζωνται, διότι είναι αγάδες∙ δεν θέλουν να μάθουν γράμματα και να φωτισθούν διότι θαρρούν πως το κοράνι αξίζει τα πάντα∙ και όμως δεν ηξεύρουν μηδέ τι γράφει∙ αμελείς και οκνηροί, δεν αγαπούν την εργασίαν και το εμπόριον∙ και δια τούτο δεν ηξεύρουν μηδέ τι γίνεται εις τον κόσμον, αλλά μένουν εις ένα παχύ σκότος ένεκα της αμαθείας∙ εις τον έξω κόσμον δεν τους γνωρίζουν, ειμή σαν Τούρκους∙ ουδεμίαν φιλίαν έχουν, ουδέ συμπάθειαν∙ και αυτή η Αγγλία που τους υπερασπίζετο, το έκαμνε μόνον και μόνον δια τα συμφέροντά της∙ διότι εβύζανε την Τουρκία και της έπινε όλο το αίμα. – Τοιαύτη είναι η κοινωνική διαφορά των χριστιανών από τους Τούρκους. – Πολιτικώς μόνον φαίνονται να εξουσιάζουν ακόμη∙ αλλά ήλθεν η ώρα καθ’ ήν θα αναγκασθούν να εγκαταλείψουν ό,τι δεν είναι άξιοι να διατηρήσουν. – Αύτη η αλλοίωσις της δεξιάς του Υψίστου.- Η ορθόδοξος και μεγάλη Ρωσσία, η ευγενής και φιλάνθρωπος Γαλλία και η φιλελεύθερος Αγγλία, ο γενναίος και φιλελεύθερος μέγας Αυτοκράτωρ Ναπολέων με τους συμμάχους του, η μητέρα μας Ελλάδα, όλοι είναι βοηθοί μας, όλοι μας πονούν όλοι μας συντρέχουν, όλοι θέλουν και ζητούν το καλό μας και είναι πρόθυμοι να μας υποστηρίξουν. – Το εφετεινόν κίνημά μας με την φρόνησιν, την τάξιν, και την καρτερίαν όπου έγεινεν εχαροποίησεν τους φίλους μας συνεκίνησε τους δυνατούς της γης, και τους έκαμε να λάβουν εις την υπεράσπισιν των το ζήτημα της Κρήτης∙ οι εχθροί μας, και οι ολίγοι προδόται της πατρίδος, θέλουν καταισχυνθή και θέλουν φύγει έντρομοι, και φοβισμένοι, καταδιωκόμενοι, από τα δαιμόνια, τα οποία εμβουλεύουν εις την μιαράν ψυχήν των. – Χριστιανοί, ο Θεός είναι μέγας∙ ο καιρός έφθασε πλέον∙ η Κρήτη πρέπει να ελευθερωθή και θα ελευθερωθή. – η ανδρία και η ομόνοια των τέκνων της, η προστασία των φίλων μεγάλων δυνάμεων, η βοήθεια των ομοφύλων και ομογενών μας, και τέλος η δύναμις του Θεού, όλα ταύτα θέλουν συντελέσει εις την απελευθέρωσιν της πατρίδος. Θαρρείτε λοιπόν, αδελφοί, ότι ήγγικεν η Βασιλεία του Θεού. Χαίρετε ότι εντός ολίγου χωριζόμεθα από της τυραννίας και φεύγει έντρομος ο Τούρκος, ο οποίος ατίμαζε και καταπατούσε την ωραίαν και αγαπητήν μας πατρίδα∙ χαίρετε ότι ο Μωάμεθ πίπτει και υψώνεται ο Χριστός μας∙ Χαίρετε ότι δεν θα ακούωμεν πλέον τους άπιστους να φωνάζουν εις τους Μιναρέδες και να υβρίζουν την αμώμητον θρησκείαν μας. Χαίρετε ότι η Εκκλησία μας θα αναλάμψη και θα δοξασθή. Χαίρετε ότι πίπτει η ημισέληνος και υψώνεται ο τίμιος σταυρός. Χαίρετε ότι η πατρίς μας μένει ελευθέρα. Χαίρετε ότι δεν θα ακούσωμεν πλέον την άγριαν και βάρβαρον φωνήν των απίστων Μουσουλμάνων, εκείνων οι οποίοι εθανάτωσαν τους πατέρας μας, εξύβρισαν την θρησκείαν μας, ατίμασαν τας οικογενείας μας∙ εκείνων οι οποίοι έκαμναν τους χορούς και τα συμπόσια ατιμάζοντες τας γυναίκας και τας παρθένους∙ εκείνων οι οποίοι εθυσίασαν απείρους χιλιάδας χριστιανών εις τα κάστρα, εις τα χωρία, εις τα σπήλαια, και όπου τους ευρίσκουν εξαρμάτωτους και αδύνατους∙ χαίρετε και αγαλλιάσθε ότι τα δεσμά των χριστιανών λύονται, και τα βάσανα των έπαυσαν, ο δε σκληρός και βάρβαρος Τούρκος φεύγει, και δεν θα γυρίση πλέον δια να υβρίζη την θρησκείαν μας, να βεβηλώνη τους ναούς μας, και να τυραννή και ατιμάζη το γένος μας. – Ο Χριστός έρχεται, ο δε Μωάμεθ φεύγει∙ ο Σταυρός φανερώνεται, η δε ημισέληνος κρύπτεται εις τα καταχθόνια.
Ζήτω ο Χριστιανισμός, Ζήτω η ελευθερία, Ζήτω το Έθνος., Ζήτω η Πατρίς, Ζήτω η ένωσις της Κρήτης μετά της Ελλάδος, Ζήτω ο Γεώργιος Α΄ Βασιλεύς των Ελλήνων, Ζήτω σαν αι φίλαι και ισχυραί δυνάμεις!».
Και ταύτα μεν τα κατά την ανάρτησιν της Σημαίας. Ακολούθως η επιτροπή συνελθούσα παρεδέχθη δια του επομένου ψηφίσματος της, την σύστασιν σώματος ιδιαιτέρου προς επιτήρησιν της τάξεως.
ΨΗΦΙΣΜΑ
Η Επιτροπή των Επαρχιών Μαλεβυζίου, Τεμένους, Μονοφατζίου, Καινούργιου, και Πυργιότησσας Συνελθούσα εις πλήρη και τακτικήν συνεδρίασιν και σκεφθείσαν περί της τάξεως, ήτις πρέπει να επέλθη κατ’ ολίγον εν τω χριστιανικώ στρατεύματι εγκρίνει και ψηφίζει∙
Α΄) Συνιστάται λόχος γυμναζομένων ανδρών υπό την Επωνυμίαν Ιερός Λόχος
Β΄) Ο Ιερός Λόχος, θέλει συστηθεί εθελοντικώς εκ των καλητέρων και ικανοτέρων ανδρών του Στρατού, γυμναζομένων καθ’ εκάστην από την 1ην, 3ην Π.Μ. τουρκιστί και από της 9ης, 11ης Μ.Μ.
Γ΄) Ο Ιερός Λόχος τίθεται υπό την άμεσον διεύθυνσιν και οδηγίαν του κυρίου Μάρκου Βουγιουκλάκη επησήμως διορισθησομένου αρχηγού του Ιερού Λόχου με βαθμό Ταγματάρχου
Δ΄) Ο αριθμός των ταχθησομένων εις τον Ιερόν Λόχον δύναται να φθάση μέχρι των 400. Ο αριθμός ούτος έσεται ο ανώτερος των Ιερολοχιτών.
Ε΄) Ο αρχηγός του Ιερού Λόχου υπόκειται εις την άμεσον δικαιοδοσίαν του οπλαρχηγού των δύο Επαρχιών Μαλεβυζίου και Τεμένους κυρίου Π.Χ. Ντετιδάκη.
Εν Αγίω Μύρωνι την 31 Ιουλίου 1866
ΨΗΦΙΣΜΑ ΔΙΟΡΙΣΜΟΥ
Η Επιτροπή κτλ., κτλ. Εγκρίνει και ψηφίζει∙
Α΄) Διορίζει αρχηγόν του δι’ ιδιαιτέρου ψηφίσματος συστηθέντος Ιερού Λόχου τον Κύριον Μάρκον Βουγιουκλάκην, δίδουσα αυτώ τον βαθμόν ταγματάρχου∙
Β΄) Αναθέτει την διευθέτησιν και διοργάνωσιν του Σώματος τούτου εις τον ειρημένον, και εκφράζει τας ελπίδας αυτής, ότι συντόμως και επαξίως θέλει ανταποκριθή εις τας προσδοκίας της∙
Γ΄) Ο αρχηγός του Ιερού Λόχου θέλει συντάξει ίδιον κανονισμόν του σώματος τούτου, και θέλει υποβάλει αυτόν τε και τα λοιπά της διοργανώσεως του σώματος τούτου σχέδια εις τον οπλαρχηγόν και την επιτροπήν προς επικύρωσιν∙
Δ΄) Ο Ειρημένος Αρχηγός του Ιερού Λόχου υπάγεται εις την άμεσον δικαιοδοσίαν του οπλαρχηγού Μαλεβυζίου και Τεμένους Παύλον Χ. Ντεντιδάκη.
Εν Αγίω Μύρωνι 31 Ιουλίου 1866.
9 Αυγούστου. – Περί την 4 ½ της νυκτός τινές Οθωμανοί ενεδρεύοντες παρά το χωρίον Δαφνές επυροβόλησαν κατά του εκείθεν διαβαίνοντος Γεωργίου Κολίτση, και του έθραυσαν τον πόδα, τον οποίον και απέκοψεν ο χειρούργος.
14 Αυγούστου. Οι υπό τον Μιχαήλ Σκουλάν ημέτεροι κατέλαβον τους μύλους του Γεωργίου Εμμανουήλ όπως και τους παρακειμένας αυτής, δια να αλέθουσιν αποκλειστικώς τα γεννήματα τα δια το στρατόπεδον αναγκαιούνται.
ΕΠΑΡΧΙΑΙ ΠΕΔΙΑΔΟΣ, ΜΙΡΑΜΒΕΛΟΥ, ΛΑΣΥΘΙΟΥ, ΙΕΡΑΠΕΤΡΟΥ ΚΑΙ ΣΙΤΕΙΑΣ.
14 Αυγούστου. – Η Επιτροπή εδρεύει εις Κασταμονίτσαν. Το εις Κεράν στρατόπεδον κατέλαβεν τας επομένας θέσεις∙
Το Καστέλιον της Πεδιάδος άμα μετά την αναχώρησιν του Σαμπρή πασσά, τον Νηπητόν τον Ξυδά, την Χερσόνησον και την Κασταμονίτσαν∙
Το στρατόπεδον της Σιτείας μένει εις Πιανοκέφαλον. Το της Ιεραπέτρου, εις Σύμην.
Μετά χαράς σας αναγγέλλομεν ότι οι Σεβάσμιοι Επίσκοποι Πέτρας, Χερρονήσου και Ιεροσιτείας ηνώθησαν μετά των ποιμνίων των και επικυρώνουν το γνήσιον των υπογραφών εις όλα τα επίσημα έγγραφα.

Ο Γεώργιος Σκουλάς είναι ο συγγραφέας του βιβλίου ΤΑ ΑΝΩΓΕΙΑ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥΣ ΤΟΜΟΣ Α΄. ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜΥΣΤΙΣ ΤΗΛ: 281034645