Ρεπορτάζ:Γιώργης Μπαγκέρης

Φωτογραφίες:Αγγέλα Σκουλά

Με δόξα και τιμή, πλήθος κόσμου βρέθηκε  τη Κυριακή 26 Αυγούστου, στην είσοδο του χωριού στο Περαχώρι, όπου πραγματοποιήθηκαν με λαμπρότητα τα αποκαλυπτήρια του αγάλματος του μεγάλου Ανωγειανού οπλαρχηγού, κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, Εμμανουήλ Νικολάου Ξυλούρη ή “Τζιτζή”.

Άπαντες ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα του Δήμου Ανωγείων και της οικογένειας των Ξυλούρηδων και με τη παρουσία τους τίμησαν έναν ήρωα που έλαβε μέρος σε περισσότερες από 50 μάχες, είχε 19 τραύματα από σφαίρα και που πέθανε τον Δεκέμβριο του 1913, πάμπτωχος, όπως οι αληθινοί ήρωες που δεν ζητάνε ανταλλάγματα μετά από την πατρίδα διότι απλά έπραξαν το καθήκον τους. Έτσι και ο “Τζιτζής” αρνήθηκε πεισματικά όλα τα καλέσματα της Ελεύθερης πατρίδας, αρνούμενος να δεχτεί τιμητική σύνταξη για την σπουδαία δράση του.

 Όποια ιστορία εγράφτηκε με αίμα από τη μάχη,

μελάνι να τη γράψει αλλιώς στον κόσμο δεν υπάρχει..

Αυτή η μαντινάδα αναγράφεται στη βάση του αγάλματος και ένα θερμό χειροκρότημα συνόδευσε τον Περιφερειάρχη Κρήτης Σταύρο Αρναουτάκη και τον Διοικητή Ναυστάθμου Κρήτης, Αρχιπλοίαρχο Γεώργιο Αγραφιώτη, όταν έβγαλαν την Ελληνική σημαία με την οποία ήταν τυλιγμένο και πραγματοποίησαν, τα αποκαλυπτήρια του. Τα Ανώγεια, στο πρόσωπο του Εμμανουήλ Ξυλούρη τιμούν ένα ανιδιοτελή ήρωα για την Ελευθερία, ένα σύμβολο της ειρήνης και της δικαιοσύνης.

Πλήθος κόσμου είχε συρρεύσει από νωρίς στον χώρο, ενώ αρκετοί επίσημοι έδωσαν το παρόν, ανάμεσα τους ο Δήμαρχος Ανωγείων Εμμανουήλ Καλλέργης και σύσσωμο το Δημοτικό συμβούλιο, ο Βουλευτής Ρεθύμνου της Ν.Δ Γιάννης Κεφαλογιάννης, ο Βουλευτής Ηρακλείου του Κ.Κ.Ε Μανόλης Συντιχάκης, ο Βουλευτής Ηρακλείου της Ν.Δ Λευτέρης Αυγενάκης, ο Περιφερειάρχης Κρήτης Σταύρος Αρναουτάκης, ο Στρατηγός ε.α Βασίλης Μανουράς, ο Αρχιπλοίαρχος Διοικητής Ναυστάθμου Κρήτης Γεώργιος Αγραφιώτης, ο Δήμαρχος Αστερουσίων Εμμανουήλ Κοκοσάλης, ο πρόεδρος της Δημοτικής επιχείρησης Μυλοποτάμου Γεώργιος Κλάδος, ο Αντιδήμαρχος Μαλεβιζίου Άρης Σαλούστρος ο Νικόλαος Μειντάνης εκ μέρους της Παγκόσμιας ενορίας της Αγίας Σοφίας, ο πρόεδρος του Πολιτιστικού συλλόγου Ανωγείων Νίκος Βρέντζος και πολλοί άλλοι.

Αρχικά εψάλει επιμνημόσυνος δέηση στον χώρο από τους ιερωμένους των Ανωγείων, χοροστατούντος του εκπροσώπου του Μητροπολίτη Ρεθύμνης κ.κ Ευγένιου, ηγούμενου της Ιεράς Μονής Χαλέπας.

ΤΟ ΜΗΝΥΜΑ ΤΟΥ ΑΡΧΗΓΟΥ ΓΕΕΘΑ

Μετά τα αποκαλυπτήρια ο Διοικητής του Ναυστάθμου Κρήτης Αρχιπλοίαρχος Γεώργιος Αγραφιώτης εκφώνησε ένα χαιρετισμό από τον Αρχηγό ΓΕΕΘΑ Ναύαρχο Ευάγγελο Αποστολάκη που λόγω υποχρεώσεων δεν κατέστη δυνατή η παρουσία του. Στον χαιρετισμό του μεταξύ άλλων ο Αρχηγός ΓΕΕΘΑ τονίζει:

“Ο Εμμανουήλ Ξυλούρης ή Τζιτζής χωρίς ποτέ να λογαριάζει τη ζωή του παρέμεινε πιστός θεματοφύλακας των αρχών, των παραδόσεων και των αξιών της Κρήτης και της Πατρίδας μας. Με την αγωνιστικότητα και τον ηρωισμό του στα πεδία των μαχών, μας έχει διδάξει το χρέος μας απέναντι στην Πατρίδα, την ώρα του αγώνα για την Ελευθερία και την αντίσταση στην ξένη επιβολή. Υποχρέωση δικιά μας είναι να μην επιτρέψουμε οι θυσίες των ανθρώπων μας που έπεσαν στο καθήκον για την Πατρίδα, να πάνε χαμένες και να ξεχαστούν..” αναφέρει ο χαιρετισμός που ολοκληρώνεται τονίζοντας:”Στους δύσκολους καιρούς που διανύουμε, η ύπαρξη προτύπων που αναδεικνύουν την ανιδιοτέλεια, την προσφορά, το καλό και το άριστο, είναι ιδιαίτερης αξίας και αναγκαία για όλους μας. Ο Εμμανουήλ Ξυλούρης αποτελεί πρότυπο λεβεντιάς, χαρακτηριστικό μεγάλης σημασίας για εμάς τους Κρητικούς. Αθάνατος!”.

Στην συνέχεια έγινε κατάθεση στεφάνων και η ανάκρουση του Εθνικού Ύμνου, ενώ άγημα του στρατού απέδιδε τιμές. Στην κατάθεση στεφάνων ξεχωριστή ήταν η παρουσία της απογόνου του Τζιτζή Όλγας Σαλούστρου, και του Ψαραντώνη με τον Αναστάσιο Ξυλούρη που κατέθεσαν εκ μέρους της οικογένειας.

Ο ΜΑΝΟΛΗΣ ΚΑΛΛΕΡΓΗΣ

Εκ μέρους του Δήμου Ανωγείων στη συνέχεια μίλησε ο Δήμαρχος Εμμανουήλ Καλλέρης που μεταξύ άλλων ανέφερε τα εξής:”Ο Δήμος Ανωγείων και η οικογένεια Ξυλούρη σας καλωσορίζει στα αποκαλυπτήρια του αγάλματος ενός ήρωα των Κρητικών Επαναστάσεων μέχρι την ένωση της Κρήτης με την μητέρα Ελλάδα. του Εμμανουήλ Ξυλούρη, του οποίου αποδίδουμε την πρέπουσα τιμή με τη σημερινή εκδήλωση. Θέλω να εκθέσω δυο γεγονότα από την μελέτη των πηγών της ιστορίας μας που μου έκαναν βαθύτατη εντύπωση από παλιά και πιστεύω ότι αξίζει να αναδειχθούν, σαν παράδειγμα για όλους μας και ιδιαίτερα για τους νέους στους δύσκολους και περίεργους καιρούς που ζούμε.

Πρώτον, ο περήφανος αυτός άνθρωπος που πρόσφερε τα πάντα από τη νεότητα του αγωνιζόμενος για την απελευθέρωση της Πατρίδας, αρνήθηκε κάθε τιμητική, ηθική ή υλική διάκριση από την Πολιτεία της Κρήτης, θεωρώντας ότι έκανε το αυτονόητο, απλά το καθήκον του και δεν χρειαζόταν ανταπόδοση για αυτό.

Δεύτερον, όταν πέθανε φτωχός, έχοντας μια πολυμελή οικογένεια, ο Δήμος Ανωγείων, αναγνωρίζοντας τη προσφορά του για το κοινό καλό, το μεγαλείο και τη σεμνότητα του, ανταπέδωσε την ηθική υποχρέωση του και τον κήδευσε δημοτική δαπάνη. Αυτά νομίζω είναι δυο σημαντικά γεγονότα στην ιστορία του τόπου μας που πρέπει να μας διδάσκουν και σήμερα..”.

Τον λόγο στη συνέχεια πήρε ο γνωστός Ανωγειανός μαντιναδολόγος Αριστείδης Χαιρέτης. Η  μαντινάδα του Γιαλάφτη με την οποία θέλησε ο ίδιος να τιμήσει την σημερινή εκδήλωση ανέφερε:

Τζιτζή, ο χρόνος δεν μπορεί, τη δόξα να σου πάρει,

χαλάλι σου είναι η τιμή, γιατί ήσουν παλικάρι..

Ο ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΞΥΛΟΥΡΗΣ

Εκ μέρους της οικογένειας Ξυλούρη, μίλησε ο πρώην Δήμαρχος Ανωγείων Νικόλαος Ξυλούρης. Στην ομιλία του τόνισε:

“Η  ζωή του καπετάνιου Εμμανουήλ Ξυλούρη ή Τζιτζή ήταν γεμάτη αγώνες. Παρόν σε όλες τις μάχες. Το σώμα του είχε 19 σημάδια, από τις “μπάλες” όπως έλεγαν τις σφαίρες τότε των Τούρκων. Και το τέλος του,ήταν ότι πέθανε πάμφτωχος σε ένα μικρό δωμάτιο όπως συνηθίζουν οι μεγάλοι της ιστορίας που παλεύουν ανιδιοτελώς για την Ελευθερία της Πατρίδας τους. Με τα σημερινά αποκαλυπτήρια, αποδίδουμε την αρμόζουσα τιμή στη μνήμη του μεγάλου αγωνιστή της σύγχρονης ιστορίας μας, όπως έχουμε χρέος. Το άγαλμα αυτό θα θυμίζει σε μας και τους επόμενους ότι έχουμε ευθύνη και υποχρέωση να φανούμε άξιοι απόγονοι, πανάξιων προγόνων.

Καπετάν Μανόλη Τζιτζή, μας έβαλες πολύ ψηλά τον πήχη. Εμείς πάντως προσπαθούμε και θα συνεχίσουμε να προσπαθούμε. Αθάνατος καπετάν Μανόλη Τζιτζή..”

Την εκδήλωση χαιρέτισαν με επιστολή τους ο Ευρωβουλευτής της Ν.Δ Μανόλης Κεφαλογιάννης,ο Βουλευτής ΠΑ.ΣΟ.Κ  Ηρακλείου Βασίλης Κεγκέρογλου και ο τέως δήμαρχος Ανωγείων Σωκράτης Κεφαλογιάννης που δεν μπόρεσαν να παρευρεθούν λόγω υποχρεώσεων. Στην επιστολή  που έστειλε ο πρώην Δήμαρχος Ανωγείων Σωκράτης Κεφαλογιάννης αναφέρει τα εξής:

Σήμερα, ο Δήμος Ανωγείων με την οικογένεια των Ξυλούρηδων οργανώνει   τα αποκαλυπτήρια του ανδριάντα του Εμμανουήλ Νικ. Ξυλούρη (Τζιτζή), οπλαρχηγού των απελευθερωτικών αγώνων τα χρόνια της Τουρκοκρατίας, αποτίοντας φόρο τιμής στον αγωνιστή.

Ο Θουκυδίδης έγραφε, « ανδρών επιφανών, πάσα γη τάφος» και τα Ανώγεια είχαν πάντα αγωνιστές που υπερασπίστηκαν την ελευθερία και την αξιοπρέπεια των Ανωγειανών και όλων των  Ελλήνων.

Χρήσιμο για την ιστορική μνήμη και συνείδηση με αφορμή τον ανδριάντα του οπλαρχηγού οι νέοι Ανωγειανοί να μαθαίνουν τη ιστορία τους.

Η  δράση  του  Εμμανουήλ  Ξυλούρη  ή  Τζιτζή  (1844-1913)  στις  επαναστάσεις  εναντίον  των  Τούρκων  του  1866,  1878  και  1896, ακουγόταν  από  τα  στόματα  όλων  που έπαιρναν  μέρος  σε  μάχες  μαζί  του.Σήμερα, τα  δισέγγονα  του  Μανόλη  Ξυλούρη  ή  Τζιτζή, διατηρούν  τα  όπλα  του  προπάππου  τους,  πολλές  φωτογραφίες  και  πορτραίτα  της  εποχής.  Διασώζουν  και  πολλά  προφορικά  στοιχεία  που  άκουγαν  από  τον πατέρα  και  τον  παππού  τους  για  τον  ατρόμητο  καπετάνιο  Τζιτζή.

Χαιρετίζω τις εκδηλώσεις απόδοσης  τιμής στον Ήρωα Εμμανουήλ Ξυλούρη Τζιτζή.”καταλήγει.

Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με την ομιλία του Γιώργου Καλογεράκη, διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Ιωαννίων, που καταχειροκροτήθηκε με την απλότητα με την οποία εκθείασε τα ανδραγαθήματα του μεγάλου ήρωα και των μηνυμάτων που δίνει η δράση του στις νεότερες γενιές. Μετά την εκδήλωση ο Δήμος και η οικογένεια Ξυλούρη παρέθεσαν γεύμα σε όλο τον κόσμο στις ταβέρνες των Λευτέρη και Γιώργη Καλομοίρη.

Ολόκληρη η ομιλία του ιστορικού ερευνητή Γιώργου Καλογεράκη έχει ως εξής:

Εμμανουήλ Ξυλούρης ή Τζιτζής,

ένα «πανανθρώπινο» σύμβολο Ελευθερίας και Ειρήνης

Το 1669 ολοκληρώνεται η κατάληψη της Κρήτης από τους Οθωμανούς Τούρκους. Η σκιά της σκλαβιάς σκεπάζει την Κρήτη ως το 1898 που ορίζεται αυτόνομη Κρητική Πολιτεία. Διακόσια είκοσι εννέα χρόνια δύσκολα, αβάσταχτα, ποτισμένα με το αίμα χιλιάδων Κρητών. Συχνές επαναστάσεις ξεσπούσαν, μεγαλύτερη όλων η Μεγάλη Κρητική Επανάσταση των ετών 1866-69.

Στο πέρασμα των χρόνων και των επαναστάσεων για ελευθερία και ανεξαρτησία, αναδείχτηκε το μεγαλείο των Κρητών αγωνιστών. Αρχηγών Οπλαρχηγών, απλών Επαναστατών.

Ο Οπλαρχηγός Μανόλης Ξυλούρης ή Τζιτζής, ήταν ένας απ’αυτούς. Ποτέ δε  γύρεψε αξιώματα, γνώριζε ότι αυτά δεν έχουν καμιά αξία την ώρα της μάχης. Αυτό που έπρεπε να  κάνει το έκανε. Χωρίς να λογαριάζει τη ζωή του. Οι τίτλοι για τον Τζιτζή δεν είχαν καμιά αξία. Δεν τους ζήτησε, δεν τους αποδέχτηκε. Ο ηθικός του κώδικας ήταν δικαιοσύνη – ελευθερία – αξιοπρέπεια – τιμή.

Ο Μανόλης Ξυλούρης ή Τζιτζής γεννήθηκε στα Ανώγεια Μυλοποτάμου το 1844. Ο πατέρας του  ήταν ο  Νικόλαος Ξυλούρης από την ιστορική οικογένεια των Ξυλούρηδων. Μητέρα του ήταν η  Αικατερίνη από την οικογένεια των Σμπώκηδων. Ήταν στο ανάστημα ψηλός, είχε αρρενωπό  πρόσωπο, μουστάκια και γενειάδα μαύρου χρώματος. Μυώδη  μπράτσα και πόδια. Είχε πλατύ  στήθος και διακρινόταν για τη μετριοφροσύνη του.

Παντρεύτηκε την  Ευθυμία (Πασπαράκη) και απέκτησαν εφτά παιδιά. Τον Γεώργιο, τον Νικόλαο, τον Ανδρέα, τον  Αθανάσιο, την Αθηνά, την Ειρήνη και την Κωνσταντινιά. Μεγαλοβοσκός, με τέσσερα μητάτα στη  Νίδα. Τα Πετραδολάκια ήτα το δεύτερο σπίτι του. Στο τέλος, κι ενώ η Κρήτη ελευθερώθηκε,  βρέθηκε χωρίς περιουσία. Την είχε διαθέσει στους αγώνες. Συχνή κατάληξη των πολεμιστών με ηθικές αξίες.

Τα πρώτα νάματα του πολέμου πήρε από την πρώτη μάχη με τους Άνω Μυλοποταμίτες και  άλλων  υπό τον Μιχάλη Κόρακα Μαλεβυζιώτων στις  αρχές της επανάστασης του 1866, γύρω από το χωριό Τύλισσος. Η μάχη αυτή άρχισε το μεσημέρι και έληξε κατά τη δύση του ήλιου.  Ήταν πολύ σκληρή και πολλές φορές ήρθαν στα χέρια οι Χριστιανοί με τους Τούρκους.

Στη μάχη της Τυλίσσου τραυματίστηκαν πολλοί από τους Χριστιανούς και σκοτώθηκαν ο Νικόλαος  Βασιλείου Σκουλάς, (αδερφός του αρχηγού Μιχαήλ Σκουλά) και ο Παπα – Μιχάλης Γαραζανός.  Ο  Στέργιος Κεφαλογιάννης, Ανωγειανός, τραυματίστηκε σοβαρά και πέθανε από τα τραύματά του  μετά τρεις μέρες. Ακολούθησαν πολλές μάχες, η εκστρατεία των Ανωγειανών στα Σφακιά, μάχες το 1867 και 1868, δεύτερο και τρίτο έτος της Μεγάλης Κρητικής Επανάστασης, μάχες στην επανάσταση του 1877-1878, στην Επανάσταση του 1881, στην επανάσταση του 1889 και στην τελευταία επανάσταση 1896-1897. Στις αρχές Μαρτίου 1897, δόθηκε η τελευταία μάχη που πήρε μέρος ο Μανόλης Ξυλούρης στη θέση  Σκαφιδαράς.  Ήταν τότε 53 ετών. Στη μάχη αυτή τραυματίστηκε ο Γεώργιος Ζωνός  στον αντίχειρα του αριστερού χεριού, ο Ιωάννης Μ. Σκουλάς  ή  Γιάγκος, ο Νικόλαος  Ι.  Κεφαλογιάννης ή Διάκος και ο Νικόλαος  Κεφαλογιάννης. Ο τελευταίος έζησε αλλά έμεινε ανάπηρος.

Ο Μανόλης Ξυλούρης ή Τζιτζής διακρίθηκε στις παρακάτω μάχες εναντίον των Τούρκων :

Μάχη  Τυλίσσου  Μαλεβυζίου,  Αύγουστος 1866.

Μάχη Καμαριώτη  Μυλοποτάμου,  Ιανουάριος 1867.

Μάχη Πυργούς  Μαλεβυζίου,  27 Ιανουαρίου 1867.

Μάχη Δοξαρού  Μυλοποτάμου,  19 Μαΐου 1867.

Μάχη Φραγκοκάστελλου  Σφακίων, 24 Ιουνίου1867.

Μάχη Τυλίσσου,  Ιούλιος 1867.

Μάχη Κέρης  Μαλεβυζίου,  Μάρτιος 1868.

Μάχη Γαζίου, Σεπτέμβριος 1878.

Μάχη Σκαφιδαρά,  6 Αυγούστου 1896.

Τραυματίστηκε στις παρακάτω μάχες :

Το 1866 τον μήνα Μάιο στη θέση Δοξαρό στον αριστερό  βραχίονα. Η σφαίρα βγήκε από την ωμοπλάτη, αφού του προξένησε τέσσερις οπές.

Τον Οκτώβριο του 1866 στη θέση  Κέρη Ρογδιάς Μαλεβυζίου στο μέτωπο.

Τον Μάιο του 1867 στο Ασκύφου Σφακίων στον  αριστερό  μηρό.

Τον Μάρτιο του 1868 και πάλι στην Κέρη Μαλεβυζίου.

Τον Σεπτέμβριο του 1878 στο Γάζι..

Το Αρχηγείο του Ανατολικού Τμήματος στις 22 Μαΐου 1897, τον αναγνώρισε Οπλαρχηγό κατά τις Επαναστάσεις του 1866 και 1878. Στις 20 Φεβρουαρίου 1902, οι Αρχηγοί και πληρεξούσιοι της επανάστασης του 1866 και 1878  πιστοποιούν ότι ο Μανόλης Ξυλούρης ή Τζιτζής υπήρξε ένας από τους γενναιότερους άντρες και ότι φέρει σε διάφορα μέρη του σώματός του 19 σφαίρες  τις οποίες έλαβε από τους εχθρούς. Στις 10  Φεβρουαρίου 1903, οι επιζώντες πληρεξούσιοι της επαναστατικής  συνέλευσης του 1866-1878 πιστοποιούν ότι διετέλεσε  Οπλαρχηγός  Α΄ τάξης και ότι  πληγώθηκε  πολλές φορές κατά τις μάχες.

Τον Τζιτζή η αποκατάσταση της Κρήτης κατά το 1898 βρήκε γέροντα και ανίκανο πλέον για  εργασία. Για τον λόγο αυτό εγκατέλειψε και το ποιμενικό του επάγγελμα. Τα εφόδια για να αποκατασταθεί μεταξύ των παλαιών αγωνιστών που του πρόσφεραν κατά διαστήματα οι Αρχηγοί,  (δηλαδή τα διπλώματα), δεν τα δέχονταν και έτσι δεν έτυχε αρωγής από την Κρητική Πολιτεία.  Έπρεπε να κατατεθούν πιστοποιητικά για τη δράση του στις προηγούμενες επαναστάσεις.

Αναγκάστηκαν λοιπόν φίλοι και συναγωνιστές του και απευθύνθηκαν στον επιζώντα Παπαδάκη από το χωριό Φόδελε, (χωρίς να το γνωρίζει ο Τζιτζής), ο οποίος θήτευσε γραμματικός της Επαναστατικής Συνέλευσης των Κρητών και γνώριζε τη δράση του Τζιτζή. Με μεγάλη προθυμία  έδωσε  πιστοποιητικό για τη δράση του με το οποίο κατετάγηκε μεταξύ της δευτέρας τάξεων αγωνιστών. Ακίνητη περιουσία δεν είχε για να ζει από τα εισοδήματά της. Είχε και πολυμελή  οικογένεια, τρεις  κόρες ανύπαντρες και τρεις γιους ανήλικους και γι’αυτόν τον λόγο τα τελευταία χρόνια της ζωής  του τα πέρασε πολύ  φτωχικά. Όπως σχεδόν όλοι οι ήρωες αγωνιστές υπέρ της Πατρίδας. Πέθανε  και  κηδεύτηκε  στα  Ανώγεια  τον μήνα Δεκέμβριο του 1913 δημοσία  δαπάνη.

Κυρίες και κύριοι

Η Ελευθερία προϋποθέτει αγώνες, θυσίες και αίμα. Αποτέλεσμα της ελευθερίας είναι η Ειρήνη. Με την Ειρήνη, ο άνθρωπος ολοκληρώνεται ως προσωπικότητα δημιουργώντας έργα πολιτισμού. Ο Τζιτζής από το 1866, σε ηλικία 32 ετών, ως το 1898, υπηρέτησε τις αξίες της Ελευθερίας και της Ειρήνης. Προσθέτοντας στην νεώτερη Κρητική Ιστορία, τις δικές του σελίδες. Καπετάν Μιχάλης Κόρακας, Γενικός Αρχηγός, Αντώνης Τρυφίτσος, Αρχηγός των έξι Ανατολικών Επαρχιών και Μανόλης Ξυλούρης ή Τζιτζής, Οπλαρχηγός Μυλοποτάμου. Τρεις Κρήτες, μέτοχοι των κρητικών Επαναστάσεων από το 1866 ως το 1898. Αυτοί είναι οι Κρητικοί με τις περισσότερες μάχες εναντίον των Οθωμανών. Στο σώμα του ο Τζιτζής, όπως μαρτυρούν οι Αρχηγοί και Πληρεξούσιοι των επαναστάσεων 1866 και 1878 δέχτηκε δεκαεννιά σφαίρες. Σύνταξη δεν ζήτησε ποτέ. Ακόμη κι όταν τον παρακαλούσαν οι συναγωνιστές του να υποβάλει αίτηση, τα χρόνια της Κρητικής Πολιτείας. Πεθαίνοντας πάμφτωχος. Όπως ο Πλαστήρας και ο Τρικούπης, όπως ο Κολοκοτρώνης, όπως ο ανιψιός του Χριστομιχάλης Ξυλούρης.

Αυτός ήταν ο Μανόλης Ξυλούρης. Ένα πανανθρώπινο σύμβολο, που ξεπερνά τα Ανώγεια και την Ελλάδα, ένα σύμβολο Ελευθερίας και Ειρήνης όλου του κόσμου.

Κυρίες και κύριοι

Έγινε θρύλος ο Τζιτζής στ’Ανώγεια. Και τα κατορθώματά του τα διηγούνταν οι γιαγιάδες στα  εγγόνια τους. Και τους λέγανε πως ο Τζιτζής κυνηγούσε με τα πόδια έναν Τούρκο καβαλάρη πάνω  στη φοράδα του.

-Και τον έπιασε γιαγιά τον Τούρκο ο Τζιτζής ;

-Ναι παιδί μου, τόνε πρόλαβε. Και έφταξε κι έπιασε την ουρά τση φοράδας. Και σύρνει την ουρά  και πέφτει η φοράδα κάτω και πιάνει ο Τζιτζής τον Τούρκο.

Και μόλις τελείωνε η γιαγιά, το παιδί έλεγε :

-Μα πε μου το πάλι γιαγιά, πε μου το !

Κυρίες και κύριοι

Ψυχές σαν τον Μανόλη Ξυλούρη ή Τζιτζή, κανείς δε μπορεί να υποτάξει, κανείς δε μπορεί να  νικήσει. Μόνο ο Χάρος. Για να έρθει ο λαϊκός τραγουδιστής και να πει :

 Τζιτζή  και  πως  τον  άφηκες  το  Χάρο  να  νικήσει

αφού  δε  βρέθηκε  ποτέ  σ’ανατολή  και  δύση,

Τούρκος  μπροστά  σου  να  σταθεί  και  να  σε  πολεμήσει ;