Με το φυλλάδιο του προγράμματος  του συνδυασμού του στα χέρια, την σύζυγο του Τάνια στο πλευρό του και με εμφανή τη συγκίνηση στο πρόσωπο του, μίλησε στις 10 το βράδυ της Κυριακής στο πλήθος που είχε συγκεντρωθεί στο εκλογικό του κέντρο, ο νέος δήμαρχος Ανωγείων Σωκράτης Κεφαλογιάννης. Ήταν λίγο μετά την επισημοποίηση του αποτελέσματος και την επίσκεψη εκεί του Εμμανουήλ Καλλέργη που τον συνεχάρη για την εκλογή του. Ανθρώπινος, λιτός και ουσιαστικός, ο Σωκράτης Κεφαλογιάννης δήλωσε έτοιμος να δουλέψει από τον Σεπτέμβριο για ένα δήμο που στόχο έχει να αποτελέσει πρότυπο για την Κρήτη, αλλά και επανέλαβε τις διεκδικήσεις και τις πτυχές ανάπτυξης του προγράμματος του τις οποίες θα διεκδικήσει μέχρι κεραίας στην επόμενη τετραετία.

Η ΑΝΩΓΗ βρέθηκε στο εκλογικό κέντρο του Σωκράτη Κεφαλογιάννη και σας παρουσιάζει ολόκληρη την ομιλία του. Αναλυτικά:

“Ήτανε μια δύσκολη απόφαση όταν ξεκινούσαμε αρκετούς μήνες πριν να συζητάμε για το αν πραγματικά πρέπει να κοιτάξουμε το χωριό. Συζήτησα με το σπίτι μου, τη γυναίκα μου και την υπόλοιπη οικογένεια μου. Συζήτησα με δικούς μου ανθρώπους, με χωριανούς μας. Είχα κοιμηθεί πολλές βραδιές με τη σκέψη ότι είχα ολοκληρώσει ένα κύκλο. Δικό μου κύκλο, όχι του χωριού. Σκέφτηκα ότι οι συνθήκες που διαμορφώνονται αξίζουν τον κόπο να παλέψω για ένα νέο κύκλο. Ενδεχομένως σύντομο, αλλά πιο δημιουργικό. Μετά σκεφτόμουν και έλεγα ότι θέλω να παίξω επί ίσοις όροις. Πολλοί από εσάς και πολλές φορές και εγώ ο ίδιος σκεφτόμουν ότι αν το αποφάσιζα πιο νωρίς θα  είχα μια άλλη δυναμική και μια άλλη σιγουριά. Ήθελα να παίξω με τους ίδιους όρους, όπως το άφησα και παρά το ότι έβλεπα πιο ήταν το συμφέρον, πήρα το ρίσκο να κάνω το σωστό.

Σας παρουσίασα ένα πρόγραμμα. Σας είπα τότε, ότι είναι δομημένο με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορείτε να με ελέγχετε, να με τσεκάρετε, να βλέπετε αν αυτά τα οποία είπα ήταν όχι λόγια στον αέρα, αλλά μια υπόσχεση. Η τελευταία σελίδα ήταν ένα δημιούργημα που ήθελε μεγάλη απόφαση. Να διεκδικήσουμε τρία πολύ σημαντικά πράγματα για το χωριό. Τα είπα και πιστεύω ότι οι συνθήκες οι οποίες διαμορφώνονται είναι οι κατάλληλες για να τα καταφέρουμε, Και θα παλέψουμε για αυτό. Θα παλέψω με όλους. Εκλέχτηκαν σύμβουλοι, άλλοι δεν εκλέχτηκαν, αλλά η υπόσχεση μου ήταν μια. Ότι θα δουλέψω με όλο το χωριό. Έτσι έχω μάθει. Και θα δουλέψω με ένα όραμα, με ένα σκεπτικό. Αυτός ο τόπος, να αποτελέσει πρότυπο για την Κρήτη. Εγχείρημα δύσκολο. Αλλά πρέπει να βοηθήσουμε όλοι και θα τα καταφέρουμε.

Θέλω να ανακεφαλαιώσω λίγο και να σας πω διότι ενδεχομένως στην αγωνία του αγώνα να μην τα προσέξατε όσο θα έπρεπε. Οι τρεις κορυφαίες διεκδικήσεις για μας και για το χωριό είναι καταρχήν το βουνό, η ιδιοκτησία του. Το δεύτερο είναι η βιώσιμη επαναλειτουργία του Γαλακτοκομικού Συνεταιρισμού. Όπως είπα και στην ομιλία μου δεν είναι επειδή εγώ το λέω. Είναι επειδή έτσι πρέπει! Το τρίτο είναι  ότι πρέπει το δρόμο που μας ενώνει σε πρώτη φάση με το Ηράκλειο να τον βάλουμε σε πιο σίγουρες βάσεις. Πρέπει να βρούμε ευρωπαϊκά χρήματα για να μπορέσει να χρηματοδοτηθεί και να έχει μια ασφαλή πορεία. Γιατί είδαμε ότι τα δυο πρώτα τμήματα στο πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων εδώ και παραπάνω από δέκα χρόνια, φτιάχνονται και φτιάχνονται και δεν έχουν τελειωμό.

Για όλα θα παλέψουμε. Και για τα εμβληματικά έργα θα παλέψουμε και για τις πτυχές ανάπτυξης. Αλλά πάνω από όλα θα παλέψω για εσάς που δείξατε ότι θέλετε το χωριό να πάει σε μια νέα σελίδα, να αλλάξει ρώτα και να αποτελέσει πρότυπο και για τους κατοίκους αλλά και για τους επισκέπτες. Η δύναμη μας, του καθενός σας και εμένα ξεκινάει από το σπίτι μας. Εκεί παίρνουμε τις πρώτες εγγυήσεις και μετά βγαίνουμε στην κοινωνία. Μπορώ να πω ότι αυτός ο αγώνας ήταν εντελώς διαφορετικός από οποιονδήποτε άλλο αγώνα έχω δώσει. Είδα ανθρώπους να ενεργοποιούνται, είδα ανθρώπους να δουλεύουν συστηματικά, είδα ανθρώπους να γίνονται ομάδα. Και πάνω σε αυτό το πετυχημένο μοτίβο θα είναι και η διακυβέρνηση του δήμου Ανωγείων τα επόμενα τέσσερα χρόνια. Θα λειτουργήσουμε ως ομάδα. Σας ευχαριστώ όλους.

Πραγματικά θα ήθελα και σας το λέω ειλικρινά, αφού ξεκουραστούμε λίγο, να κάνουμε ένα παραδοσιακό “γουρούνι” όπως κάνουμε μετά τους γάμους. Θέλω να ακούσω τον καθένα σας, για παράπονα, για οποιαδήποτε ανάγκη έχει. Θέλω να τον ακούσω και θέλω πραγματικά να τον βοηθήσω.

Θα επαναλάβω αυτό που είχα πει το 2006. Σήμερα ήταν ημέρα Δημοκρατίας, ημέρα γιορτής. Ήσυχα και ήρεμα απλωθείτε στο χωριό καθίστε στα καφενεία, κάντε ήσυχες συζητήσεις. Η αυριανή είναι μια ακόμα μέρα μόχθου για τον καθένα μας για τον δήμαρχο, τον δήμο και εσάς. Τον Σεπτέμβρη επίσης θα είναι το ίδιο. Θέλω να είστε ήσυχοι, ήρεμοι και δυνατοί. Σας ευχαριστώ..”

Ρεπορτάζ Γιώργης Μπαγκέρης

ΦΩΤΟ ΑΓΓΕΛΑ ΣΚΟΥΛΑ

Πλήθος κόσμου βρέθηκε στις 14 Αυγούστου στη γειτονιά της αντίστασης και της μουσικής  για να τιμήσει τον αρχηγό της Ανεξάρτητης Ομάδας Ανωγείων την περίοδο της Κατοχής Χριστομιχάλη Ξυλούρη, ο οποίος είχε διαδεχθεί στην ηγεσία τον προηγούμενο αργηγό Στεφανογιάννη Δραμουντάνη, μετά την εκτέλεση του από τους ΝΑΖΙ. Ταυτόχρονα  όμως, τίμησε με την παρουσία του και τον Γιώργη Καλογεράκη, τον σπουδαίο εκπαιδευτικό και ερευνητή, για τα δεκαπέντε χρόνια που ασχολείται με επιτυχία στην έρευνα της ιστορίας των Ανωγείων. Η έκδοση του τελευταίου του δίτομου έργου για τον καπετάν Μιχάλη Ξυλούρη ή Χριστομιχάλη, ήταν καρπός μιας πολύχρονης και κοπιαστικής εργασίας όπου καταγράφει με στοιχεία και ντοκουμέντα τον βίο του Χριστομιχάλη, τις αρχές και τις αξίες που τίμησε μέχρι τα βαθιά του γεράματα.

Το Περαχώρι, κυριολεκτικά “βούλιαξε” από κόσμο σε μια σπουδαία βραδιά μνήμης με έντονα σημεία συγκίνησης, στις αναφορές για τα δεινά που πέρασαν οι Ανωγειανοί στην Κατοχή, αλλά και την πλούσια αντιστασιακή τους δράση.

Συντονιστής της εκδήλωσης ήταν ο δημοσιογράφος κ. Γιώργος Παπαδάκης, ενώ το βιβλίο παρουσίασαν ο καθηγητής κ.Απόστολος Παπαιωάννου και ο προϊστάμενος του ΓΑΚ Ηρακλείου Εμμανουήλ Δρακάκης, οι οποίοι μαζί με τον Γιώργη Καλογεράκη ανέπτυξαν με στοιχεία και φωτογραφικό υλικό την ζωή και την δράση του αρχηγού της Αντίστασης.

Το παρόν στην εκδήλωση έδωσαν μεταξύ άλλων, ο Αντιπεριφερειάρχης Κρήτης κ.Ευριπίδης Κουκιαδάκης, ο Αντιδήμαρχος Σφακίων κ.Μανούσος Χιωτάκης, ο Δήμαρχος Ανωγείων κ. Μανόλης Καλλέργης, οι πρώην Δήμαρχοι Ανωγείων κ.Νίκος Ξυλούρης, κ.Σωκράτης Κεφαλογιάννης και κ.Γιώργος Κλάδος, εν ζωή αντιστασιακοί και ο ήρωας του ‘ 74 στην Κύπρο, στρατηγός Ε.Α. κ.Βασίλης Μανουράς.

Με το τέλος της εκδήλωσης ο Ψαραντώνης μάγεψε για ακόμη μια φορά τον κόσμο με το επαναστατικό τραγούδι του στη μνήμη του Χριστομιχάλη και ενώ τα παιδιά του Πολιτιστικού συλλόγου Ανωγείων χόρεψαν υπέροχα τον Ανωγειανό πηδηχτό.

Σημαντικές πινελιές στην εκδήλωση έδωσαν και οι ομιλίες επισήμων αλλά και φίλων του συγγραφέα, όπως του Δημάρχου Ανωγείων κ.Μανόλη Καλλέργη, του  πρώην Δημάρχου Ανωγείων κ.Νίκου Ξυλούρη, του Αντιπεριφερειάρχη κ.Ευρυπίδη Κουκιαδάκη,του μέλους του Εθνικού συμβουλίου διεκδίκησης των Γερμανικών οφειλών κ.Αριστομένη Συγγελάκη, του εγγονού του Στεφανογιάννη, Γιάννη Δραμουντάνη και του δημοσιογράφου της ΕΡΤ κ.Γιάννη Φασουλά. Συγκινητική ήταν και η ομιλία του κ.Βασίλη Σπιθούρη γιου του Νταμπακομανώλη, συναγωνιστή του Χριστομιχάλη που είχε επιζήσει από βαρύτατο τραυματισμό στη μάχη της Δαμάστας.

Συγκινημένος ο Γιώργης Καλογεράκης μετά το πέρας της εκδήλωσης ευχαριστούσε τον κόσμο για την στήριξη όλα αυτά τα χρόνια της εργασίας του. Είναι το τέταρτο βιβλίο του για τα Ανώγεια για ένα άνθρωπο που αφιέρωσε 15 χρόνια στην έρευνα και την ιστορική καταγραφή.

Γ. Καλογεράκης στην ΑΝΩΓΗ: «Αυτό είναι το τελευταίο βιβλίο μου για τα’  Ανώγεια»

Σε δηλώσεις του στην Ανωγή ο Γιώργης Καλογεράκης επέμεινε στην τοποθέτηση του ότι αυτό είναι και το τελευταίο του βιβλίο για τα Ανώγεια, εμείς όμως ευελπιστούμε να αλλάξει σύντομα γνώμη. Αναλυτικά η δήλωση του Γιώργη Καλογεράκη στην “Α” έχει ως εξής:

“Το βιβλίο μου αυτό ήταν το τέταρτο που έχει σχέση με τα Ανώγεια. Ξεκίνησα με τον “Μερτζανοζαχαράκη” μετά έγραψα το βιβλίο “Του χάρου ο μουσαφίρης: Νταμπακομανώλης”, μετά τον “Στεφανογιάννη” και τώρα για τον Χριστομιχάλη. Μέσα σε αυτό το βιβλίο ξεδιπλώνεται η Αντίσταση των Ανωγείων η οποία ξεκίνησε ενωμένη. Μετά λοιπόν από αυτή τη συγγραφική δουλειά η οποία κράτησε 7 χρόνια αποφάσισα ότι θα είναι η τελευταία μου συγγραφική εργασία που έχει σχέση με την ιστορία των Ανωγείων. Έχω κάνει πιστεύω δουλειά ώστε να έρθουν καινούριοι ιστορικοί και ερευνητές να τη συνεχίσουν. Στέκομαι με δέος μπροστά στην Ιστορία των Ανωγείων διαχρονικά και όχι μόνο της Κατοχής και θα είμαι παντοτινός φίλος των Ανωγείων και των Ανωγειανών..”

 Η ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ  ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΔΡΑΚΑΚΗ

Διαβάστε παρακάτω ολόκληρη της ομιλία-παρουσίαση του κ.Εμμανουήλ Δρακάκη στην οποία παρουσίασε ολόκληρη την ζωή του Χριστομιχάλη, από τα νεανικά του χρόνια στα Ανώγεια, την συμμετοχή του σε όλους τους αγώνες που τον χρειάστηκε η Πατρίδα, αλλά και τον θάνατο του σε μεγάλη ηλικία χωρίς να αφήνει περιουσία στους συγγενείς του εκτός από το όνομα του, την σημαία της ομάδας Ανωγείων και μια εικόνα του τουρκομάχου Τζιτζή που ήταν η πηγή έμπνευσης του.

«…. Το πρωί ὀταν ξημέρωνε η μέρα ήρθανε και είπανε να πάνε απάνω όλα τα γυναικόπαιδα. Το διατάξανε οι Γερμανοί..

Ο άντρας μου ήτανε αντάρτης στο βουνό… Άντρες στο χωριό δεν υπήρχανε. Όλοι ήτανε αντάρτες.

Άμα επήγαμε στο σχολειό μάς είπανε να πάμε να πάρομε από το σπίτι μας κάτι, ό,τι ήθελα και μπορούμε να σηκώνομε.

Ήρθαμε εμείς , ήρθενε και το παιδί μου, αυτό μού κλούθανε, αυτὀ ήτονε 9 χρονών. Το λέγαμε Στεφανή. Τότε εγώ είχα τρία παιδιά και ήμουνε έγκυος 8 μηνών.

-Μἀνα, ήντα να πάρω;

-Πάρε παιδί μου το πάπλωμα και πήγαινε…

Το παιδί πήρε το πάπλωμα κι εγώ στο σπίτι μέσα εγύρευγα τα ρούχα που μου χρειάζουνται. Τα βάνω σε ένα τσουβάλι. Γρικώ ένα πυροβολισμό κι ήμουνε μες στο σπίτι. Το παιδί μου ήτονε στο γύρο του δρόμου, στην καμάρα, εκεί που είναι ο Άγιος Νεκτάριος. Εγώ δεν άκουσα πως τους φὠναξε ο Γερμανός..

-Εεεε καημένη…εσκοτώσα το..

Επήγα και το βάνω στα γόνατά μου. Η σφαίρα το βρήκε στον λαιμό. Ο Στεφανής μου άνοιξε το στόμα του και ετελείωσε.

Επήρα το πρόσωπο του Στεφανή μου και το καθάριζα από τα χώματα και εμοιρολογούμουνε. Του’πλυνα το πρόσωπο με τα δάκρυά μου.

Ύστερα δεν μ’ αφήκανε οι γυναίκες μόνο με πήρανε και φύγαμε. Έμεινε η πεθερά μου, η Μαγδαληνή Ξυλούρη, και 2-3 άλλες γυναίκες.

Μας επήγανε οι Γερμανοί στον Γενή Γκαβέ. Εκεί εξωμείναμε. Το πρωί μάς εβάνουνε στον αμαξωτό, μάς επροπατούσανε και επήγαμε στο Πέραμα. Όλα τα γυναικόπαιδα του χωριού. Εκεί μας εφήκανε σ΄ ένα λιόφυτο.

Ήτανε σπερνό τσι Παναγίας..

Οι Γερμανοί εκαίγανε πρώτα τα σπίτια και μετά τα ρίχνανε.

Σαν εγίνηκα εννιά μερών λουχούνα ήρθενε ο πατέρας μου και μας επήρε και επήγαμε στο Κεραμούτσι. Από κει ήτανε τση μάνας μου ο πατέρας. Και κάμαμε στο Κεραμούτσι ένα χρόνο.

Στο χρόνο απάνω ο άντρας μου επολέμησε κι έκανε ένα μικρό σπιτάκι εδώ στ’Ανώγεια, και εγυρίσαμε πίσω…

Ήτανε σπερνό τσι Ανάστασης…

Στην αφήγηση της Ζαφειρένιας Ξυλούρη-Σκουλά, της Μπαμπακιούδαινας, λες και συνοψίζεται όλη η πρόσφατη ιστορία των Ανωγείων. Το αντάρτικο, η θυσία αθώων, το μοιρολόι, η προσφυγιά και μετά η δύναμη για το ξανασήκωμα, για τη νέα ζωή. Από το σπερνό και το θρήνο της Παναγίας, στο μικρό σπιτάκι της επιστροφής και της νέας αρχής. Σε όλα αυτά κυρίαρχη μορφή η γυναίκα, σύζυγος, μάνα, χήρα, αδερφή. Παραμονή της Παναγίας, θεολογικά τούτη τη βραδιά, είμαστε ορθοδοξότατοι. Ιστορικά όμως, σε τούτο τον πανάρχαιο τόπο που μας φιλοξενεί, ίσως να μοιάζουμε ασεβείς και αιρετικοί με ανορθόδοξες εισαγωγές και αρχές.

 «Ο άντρας κάνει τη γενιά…»

Τέλειωσα το Λύκειο, τέλη δεκαετίας του 1970, ακούγοντας από αυτές τις μεγάλες κασέτες που σήμερα θα θύμιζαν τάμπλετ, τις κοντυλιές του Β. Σκουλά «ο άντρας κάνει τη γενιά κι όχι η γενια τον άντρα». Μήπως όμως η γυναίκα κάνει τη γενιά? Η γυναίκα με τη δική της αντίσταση, το μοιρολόι της και με τον αγώνα της? Μια γυναίκα σαν τη Ζαφειρένια. Κι έχει πολλές ο τόπος αυτός, που έκαναν τη γενιά και τους γενάρχες.

Πέρα και πάνω από τους πολιτικούς, οικονομικούς, κοινωνικούς, δημογραφικούς λόγους, που επικαλούνται βαθυστόχαστοι ιστορικοί κάθε φορά, οι οποίοι θέλουν να αποκρυπτογραφήσουν την ιστορία της Κρήτης, πάνω και δίπλα, θα λέγαμε, ισότιμα, πρέπει να βάλει κανείς το ρόλο της γενιάς στη διαμόρφωσή της. Στην Κρήτη δηλαδή, των Βυζαντινών, Ενετών και Οθωμανών, για να μην αναφερθούμε σε παλιότερες εποχές, αλλά και στη Κρήτη των επαναστάσεων του 19ου αι. και της Ένωσης με την Ελλάδα, οι οικογένειες των πολεμαρχών και όλων αυτών που συσπειρώνονταν γύρω από αυτές, ιδιαίτερα σε  ορεινές περιοχές, ήταν συστατικό στοιχείο της κοινωνικής σύνθεσης της νησιού και είχαν και έχουν μια σημαντική συμβολή στη διαμόρφωση της ιστορίας του, με όλα τα χαρακτηριστικά μιας τέτοιας συμμετοχής. Την πρόσφατη ιστορία μιας τέτοιας οικογένειας που οι αρχές της εντοπίζονται στην όψιμη Ενετοκρατία, μέσα από τη δράση της, παρουσιάζει ο Γιώργος Καλογεράκης, στο νέο δίτομο έργο του «Καπετάν Μιχάλης Ξυλούρης (Χριστομιχάλης)». Σε περίπου 1.200 σελίδες, με πλουσιότατο φωτογραφικό υλικό, με πλήθος δημοσιευμένων εγγράφων, χειρογράφων, ανέκδοτων στο σύνολό τους από ιστορικά αρχεία του νησιού, δημόσια και ιδιωτικά- οικογενειακά, με καταγεγραμμένες σπάνιες μαρτυρίες προφορικής ιστορίας, με ηχητικά ντοκουμέντα,  με ποιήματα, λαϊκές ρίμες, τραγούδια που απλοί σοφοί μελωδοί συνέθεσαν για τους ήρωές τους και, με τη σιγουριά της μέχρι τώρα γνωστής βιβλιογραφικής παραγωγής που ο ίδιος κατέχει και έχει εμπλουτίσει με δεκάδες μελέτες και μονογραφίες, ο Γ. Καλογεράκης κατορθώνει να μην δώσει απλά την ιστορία της αντιστασιακής δράσης του Χριστομιχάλη Ξυλούρη στην περίοδο 1940-1945, αλλά την ιστορία της γενιάς των Ξυλούρηδων από τις αρχές του 19ου αι., μέχρι σήμερα. Και σε ένα δεύτερο επίπεδο, εν μέρει και την ιστορία και άλλων γενιών των μαρτυρικών Ανωγείων, με τις οποίες οι Ξυλούρηδες έδωσαν κοινούς αγώνες αντίστασης στους λογής κατακτητές για την ελευθερία: Σκουλάδες, Δραμουντάνηδες, Σταυρακάκηδες, Βρέντζοι, Σμπώκοι, Κεφαλογιάνηδες, Καλομοίρηδες, Κουνάληδες κ.α.

ΜΙΑ ΒΑΛΙΤΣΑ ΜΕ ΤΗ ΣΗΜΑΙΑ ΤΗΣ Α.Ο.Α. ΚΑΙ ΤΑ ΡΟΥΧΑ ΤΟΥ, Η ΠΕΡΙΟΥΣΙΑ ΠΟΥ ΑΦΗΣΕ ΠΙΣΩ ΤΟΥ…

«.. είχαμε γυρίσει από το λαϊκό νοσοκομείο. Στις 10.00 το πρωί μου ζήτησε ο θείος μου ο Χριστομιχάλης να του αλλάξω τη θέση στο κρεββάτι του. Με έβαλε και τον γύρισα να κοιτάζει την ανατολή. Δάκρυσα και το κατάλαβε. Μου λέει: «μην τυραννιέσαι, μια ώρα θα ζήσω ακόμα». Κι ύστερα μου παράγγειλε να ανοίξω το πορτοφόλι του και να πάρω τα λεφτά που είχε μέσα. «Να πάρεις τα λεφτά», μου λέει, «και να πάρεις τρία τυριά. Να δώσεις ένα του Πουρνάρα, ένα του Κελαηδή και ένα του Τριγώνη». Ήταν οι γιατροί στο Λαϊκό Νοσοκομείο Αθηνών που τον παρακολουθούσαν. «Και να μην αφήσεις κανέναν να κλείσει τα μάτια μου, παρά μόνο εσύ». Αυτά μου είπε στις 10.00. Δεν ξαναμίλησε. Στις 11.00 πέθανε. Την παραγγελιά με τα τυριά την έκανα. Έτσι απλά έσβησε, σύμφωνα με την αφήγηση του ανιψιού του Ηρακλή Ξυλούρη του Αστρινού που τον φιλοξενούσε στο σπίτι του στην Αθήνα, το 1972, ο σεμνός αγωνιστής Χριστομιχάλης Ξυλούρης.

Η μόνη περιουσία που άφησε ήταν μια βαλίτσα με τα ρούχα του, η κατοχική σημαία της ανεξάρτητης ομάδας Ανωγείων και μια κορνίζα με τη φωτογραφία του τουρκομάχου Εμμ. Ξυλούρη ή Τζιτζή. Είχε γεννηθεί στα 1882 στα Ανώγεια του Μυλοποτάμου που ήταν ακόμη υπό οθωμανικό ζυγό. Γιος του Χρήστου και της Βασιλικής Καλομοίρη, είχε τέσσερις αδερφάδες, τη Μαρία, την Ελένη, την Καλλιόπη και την Ειρήνη κι έναν αδερφό, το Μιλτιάδη. Φοίτησε στο Δημοτικό σχολείο Ανωγείων, αλλά αυτό που τον εντυπωσίασε περισσότερο σαν μικρό παιδί ήταν να ακούει τις διηγήσεις του τουρκομάχου Μανόλη Ξυλούρη ή Τζιτζή για τους πολέμους και τις μάχες που είχε δώσει ο ίδιος, ή νωρίτερα ένας άλλος Ξυλούρης, ο Γιώργης ή Σουβλής,στις μεγάλες επαναστάσεις των συγχωριανών και των συμπατριωτών του το 190 αι. Αγώνες και ολοκαυτώματα: το πρώτο στις 14 του Ιούλη 1822, από το Σερίφ Πασά και το δεύτερο 45 χρόνια αργότερα, το 1867, από το Ρεσίζ Πασά. Με τέτοια ανατροφή ο μικρός Μιχάλης δεν είχε άλλη επιλογή παρά να ακολουθήσει ως πρότυπα στη ζωή του τον Καπετάν Σουβλή και τον Καπετάν Τζιτζή. Το Σεπτέμβρη του 1911, σε ηλικία 19 χρονών κατατάσσεται εθελοντικά στον ελληνικό στρατό. Παίρνει τη βασική εκπαίδευση και απολύεται ως δεκανέας. Με την κήρυξη των Βαλκανικών πολέμων, ένα χρόνο μετά, Σεπτέμβριο του 1912, περπατώντας από το χωριό του και διασχίζοντας το νομό Ρεθύμνου, θα έρθει στη Σούδα μαζί με άλλους συγχωριανούς και συγγενείς του, το Χαράλαμπο Ξυλούρη, το Γιάννη Σταυρακάκη ή Μερτζανογιάννη, το Βασίλη Ξυλούρη ή Στρατοβασίλη και άλλους για να αναχωρήσει για το μέτωπο με το υπερωκεάνιο «Θεμιστοκλής». Πήρε μέρος στους Βαλκανικούς πολέμους του 1912-13 και διακρίθηκε σε σημαντικές μάχες, όπως στα Πέντε Πηγάδια, στη  μάχη των Πεστών, της κορυφής της Μανωλιάσας (που άνοιξε το δρόμο για την κατάληψη των Ιωαννίνων), του Άη Λια, της Αετοράχης, του Μπιζανίου. Στον ελληνοβαλκανικό πόλεμο του 1913, μέλος του ένδοξου κρητικού Συντάγματος, θα λάβει μέρος στην κατάληψη της Καβάλας, της Ξάνθης και της Δράμας. Βενιζελικός από μικρός, θα επιστρατευθεί ξανά και θα βρεθεί στη Θεσσαλονίκη με τα άλλα παιδιά της Αμύνης, όπως το Γιώργη και το Στέλιο Σκουλά, δικηγόρους, τον Κωνσταντίνο Ξυλούρη και τον Εμμανουήλ Ξυλούρη ή Στρατομανώλη. Τα υψώματα του Σκρα που κατέλαβαν μετά από έξι μερόνυχτα μαχών, ήταν η αφορμή για να τιμηθεί πρώτη φορά ο Χριστομιχάλης με το παράσημο ανδρείας του Συντάγματός του. Το 1912, με το τάγμα του Βλαστού θα μπεί στη Σμύρνη και θα συνεχίσει προς το Αϊβαλί. Θα ζήσει όλη τη φρικαλεότητα του Μικρασιατικού μετώπου προσπαθώντας να διατηρήσει την ανθρωπιά και τη μεγαλοψυχία του: «Πήραμε διαταγή να μπούμε στο χωριό Γιάκιοϊ και να μην αφήσουμε ζωντανό Τούρκο, ούτε γυναίκες, ούτε παιδιά. Μαζί μου ήσαν ο Σταυρούλης, ο Μαχαιράκης κι ένας Βιτζικουνάκης. Εγώ όμως παρ’ ότι έπεσαν στα χέρια μου η οικογένεια ενός Συνταγματάρχου που είχε κάνει μεγάλη σφαγή στην Πέργαμο, δεν επέτρεψα σε κανένα στρατιώτη να κάμει κάτι κακό, μόνο τη στολή του Τούρκου Συνταγματάρχου πήρε ο Μαχαιράκης και μάλιστα την έφερε στο χωριό μας».

Θα πάρει απολυτήριο το 1919, αλλά θα επιστρατευθεί και πάλι με τριάντα συγχωριανούς του το ’21 και θα βρεθεί στη Θράκη κι από εκεί στη Ραιδεστό. Μετά από το κίνημα Πλαστήρα- Γονατά, πεινασμένος κι εξαντλημένος, όπως όλο το έθνος, θα βρεθεί πίσω στην Αθήνα. Τον βοήθησε ένας θείος του ο Κουτεντάκης με φαγητό και λεφτά για να βρεί τις δυνάμεις να γυρίσει στο χωριό το 1922. Από το 1925 ως το 1940 θα κάνει τον χασάπη στο Ηράκλειο, έχοντας δικό του μαγαζί στο Καμαράκι. Τα πάντα όμως, σταύλους και χασαπιό, τα εγκατέλειψε, όταν το Μάιο του 1941 οι γερμανοί αλεξιπτωτιστές σκοτείνιαζαν τον ουρανό του Ηρακλείου

ΤΟΜΕΑΡΧΗΣ ΣΤΗΝ ΧΑΝΙΩΠΟΡΤΑ

Πριν από την πτώση των Γερμανών αλεξιπτωτιστών ο στρατιωτικός διοικητής νομού Ηρακλείου συνταγματάρχης Χαράλαμπος Παπαθανασόπουλος είχε οργανώσει Πολιτοφυλακή για την άμυνα της πόλης και της ευρύτερης περιοχής της. Ο 48χρονος ανωγειανός κρεοπώλης στο Καμαράκι, δεν είχε μείνει αδρανής. Είχε αναλάβει Τομεάρχης στην περιοχή της Χανιώπορτας και στους συνοικισμούς Μπρούμη και Θέρισσο.

« Περί την 12ην -13ην της 20ης Μαϊου 1941, γράφει σε έκθεσή του το 1962, ο καπετάν- Χριστομιχάλης, ευρισκόμενος εις το εν Ηρακλείω κατάστημά μου αντελήφθην την ρίψιν αλεξιπτωτιστών εις την έξωθι της πόλεως περιοχήν Χανίων Πόρτα, ότε έσπευσα εις τον τομέα μου και μετά των : Μιχαήλ Β. Σπιθούρη, εξ Ανωγείων, Ιωάννην Κ, Ξυλούρη ή Γκεγκρέζου, εξ Ανωγείων, Παύλου Δαρδανδή, εξ Ηρακλείου και Καράτζη, εκ Μελιδοχωρίου, έλαβον μέρος εις την Μάχην της Κρήτης παρά την Πύλην Χανίων εν συνδέσμω αριστερά μετά του στρατιωτικού τμήματος υπό τον Ταγματάρχην Πεζικού Μιχαήλ Τζουλάκη και δεξιά με ομάδα ενόπλων Ανωγειανών υπό των παλαιών οπλαρχηγών Εμμ. Σκουλάν, και Εμμ. Μιχ. Σκουλάν, Εμμανουήλ Αθνασίου Σκουλάν, Παύλου Κουτεντάκη […], η μάχη εσυνεχίσθη ολόκληρον την ημέραν και την νύκτα επί των τειχών της πόλεως, αποκρουσθείσης της εισόδου των Γερμανών εις την πόλιν, οι οποίοι όμως κατέλαβον τας θέσεις Θέρισσον – Μπρόυμη και Καμίνια…».

Στις επόμενες ημέρες και μέχρι την παράδοση της πόλης στα ναζιστικά στρατεύματα, ο καπετάν- Χριστομιχάλης, υπακούοντας στις διαταγές του στρατιωτικού διοικητή και του φρουράχου Ηρακλείου Εμμ. Τζαγκαράκη, θα προσπαθεί να αποκρούσει και να απωθήσει τους από αέρος εισβολείς από το κέντρο και την Καλοκαιρινού,  από την περιοχή της Ηλεκτρικής, από την Γιόφυρο και τον Εσταυρωμένο, από τον Μασταμπά, από τον Άγιο Γιάννη τον Χωστό, από την Φορτέτσα και την Κνωσό.

« …Την 28ην Μαϊου 1941, ότε ερρίφθησαν οι πολλοί αλεξιπτωτισταί Γερμανοί εις αεροδρόμιον Σπήλια και Προφήτην Ηλία και εφαίνετο βεβαία η κατάληψις του Ηρακλείου, μετέβημεν εις μετόχι Διαμαντή όπου διανυκτερεύσαμεν.

Την 29ην Μαϊου μαζί με τον Μιχάλη Σπιθούρην δια μέσου Κρουσώνος μετέβημεν εις το χωρίον μου Ανώγεια όπου εσυνέχισα τον αγώνα αντιστάσεως κατά των Γερμανών κατακτητών ανελλιπώς μέχρις της απελευθερώσεως».

Είχε όμως αφήσει πίσω του και στην Αθανασία τους συντρόφους του από την πρώτη μέρα της εισβολής: τον Παύλο Δαρδανδή και τον Ιωάννη Ξυλούρη ή Γκεγκρέζο, που τις προηγούμενες μέρες είχε κατέβει στην Χώρα με τα κοπέλια του για να κάνει τις ψουνιές για το μπακάλικο που είχε στο χωριό, αλλά όταν είδε τον ουρανό να μαυρίζει από τα μαύρα σιδερένια πουλιά, έμπεψε τα παιδιά του πίσω και εκείνος έμεινε για να κάνει το χρέος του, το χρέος που του είχε διδάξει η γενιά του και η ιστορία της:

…Στο Κάστρο εκατέβηκε από τον Ψηλορείτη/

για να’ χει πρωτομάρτυρα στη μάχη της η Κρήτη

Στο Κάστρο εκλειδώθηκε κι έμεινε αποσπέρας

Να βγει να πάει στο χωριό ταχιά τση άλλης μέρας

Τόνε προλάβαν οι οχτροί που χτύπησαν την πόλη

Και πιάσαν να υπερασπιστούν με τ’ αρματά τους όλοι

Η ολόπρωτη μπαλωθιά, η ολόπρωτη σφαίρα

Σκότωσε πέντε κοπελιών βυζάρια των πατέρα…

Τις μέρες που ο Χριστομιχάλης υπερασπιζόταν ως Τομεάρχης Πολιτοφυλακής συνοικισμούς του Ηρακλείου, άλλοι συγχωριανοί του μάχονταν στην ευρύτερη περιοχή του, στον Άγιο Νικόλαο στον Γάζι, στου Αγάκου την Χαλέπα, στου Τσαλικάκι, αλλά στα Ρεθεμνιώτικα, στον Πρίνο Μυλοποτάμου, στον Λατζιμά και γίνονταν μάρτυρες της λεφτεριάς:  Σκουλάδες- Τζαβελάκηδες, Χαιρέτηδες, Σταυρακάκηδες, Πασπαράκηδες, Βιτώροι, Μανουράδες, Κεφαλογιάννηδες, Μαγούλιοι,  Φασουλάδες και Ξημέρηδες.

Κι ήμασταν μόνο στην αρχή του μακρύ καταλόγου της θυσίας και και της Αντίστασης.

ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

« … Εν Ανωγείοις σήμερον την 15ην του μηνός Αυγούστου, ημέραν Παρασκευήν και ώραν 20ην του χιλιοστού τεσσαρακοστού πρώτου, οι υπογεγραμμένοι: Ιωάννης Στεφάνου Δραμουντάνης ή Στεφανογιάννης, Μιχαήλ Χρίστου Ξυλούρης, Παπα- Ιωάννης Εμμ. Σκουλάς, Γεώργιος Στεφ. Δραμουντάνης, Νικόλαος Γεωργίου Σταυρακάκης, Νικόλαος Γεωργίου Μανούσος, ιατρός, Κωνσταντίνος Αντ. Κουνάλης ιατρός, εν συνεργασία μετά του ανθυπομοιράρχου Δημητρίου Κίπη, ενεργούντος αρχήθεν κατασκοπείαν υπέρ της συμμάχου Μεγ. Βρεττανίας, ως και του Ελευθερίου Δρανδάκη, ιατρού, συνελθόντες εις την οικίαν του πρώτου συνεσκέφθημεν τ’ ακόλουθα:

Λαβόντες υπ’ όψιν ότι το Έθνος και η Πατρίς διέρχονται την κρισιμωτέραν περίοδον της Ιστορίας των και πεποιθότες ότι οι Γόρδιοι Δεσμοί των ιστορικών αναγκών των Εθνών κόπτονται δια του ξίφους και των θυσιών

ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ

Την ίδρυσιν και συγκρότησιν Επιτροπής Εθνικής Απελευθερωτικής Δράσεως εκ των ανωτέρω προσώπων με Πρόεδρο αυτής τον Ιωάννην Στεφ. Δραμουντάνην και τα λοιπά ως μέλη αυτής, ορίζοντες βασικούς σκοπούς ταύτης τα κάτωθι:

-Να βρεθούν και να στελεχώσουν την οργάνωση ικανοί και επίλεκτοι συνεργάτες, με ηθική και ψυχική δύναμη και « δεδοκισμένων εθνικών φρονημάτων» χαρακτήρα.

-Να καλλιεργηθεί και να διατηρηθεί ακμαίο το ηθικό του Λαού.

-Να φροντίζουν για την περισυλλογή και διαφύλαξη πολεμικού υλικού για να χρησιμοποιηθεί για τις ανάγκες του εθνικού αγώνα.

-Να παρέχουν κάθε δυνατή οικονομική συνδρομή και περίθαλψη στα θύματα του κατακτητή, δίνοντας πρώτα οι ίδιοι « τας περιουσίας μας υπέρ του εθνικού απελευθερωτικού αγώνος».

-Να διατηρηθεί η επαφή και η συνεργασία με τους «εν τη Νήσω στρατιωτικούς αντιπροσώπους της συμμάχου Μεγάλης Βρετανίας, παρέχοντες αυτοίς πάσαν συλλεγομένην πληροφορίαν περί της δυνάμεως, των κινήσεων, των μυστικών σχεδίων και του εν γένει πολεμικού μηχανισμού του κατακτητού.

-Να εξακολουθήσουν την φροντίδα, περισυλλογή και περίθαλψη των εν τη Νήσω Άγγλων στρατιωτικών και να διευκολύνουν με κάθε τρόπο την επιστροφή τους στις βάσεις τους.

Κι όλα τα παραπάνω τα σφράγιζαν με τον ιερό όρκο της Οργάνωσης:

«Ορκίζομαι να τρέφω αιώνιον μίσος εναντίον του κατακτητή, να βλάπτω αυτόν παντού κατά τας επιταγάς του εθνικού συμφέροντος, έτοιμος να θυσιάσω την ζωήν μου υπέρ της απέλευθερώσεως της πατρίδος μας και δεν θα προδώσω τα μέλη της Οργάνωσης.»

Οι στόχοι της Οργάνωσης ήταν σαφείς και η δράση της άμεση. Δεν θα μπορούσαν λοιπόν για πολύ να μείνουν κρυφά από τις Ναζιστικές Αρχές και τους συνεργάτες τους.

Τη βαθιά νύκτα της 24ης Ιανουαρίου 1942, ξημερώματα 25ης, μεγάλη γερμανική δύναμη κυκλώνει το χωριό. Ήταν η πρώτη φορά στην Κατοχή που θα συγκεντρώσουν τους κατοίκους στην πλατεία του χωριού, στην «Αρμί» συγκεκριμένα, «πρός εξακρίβωσιν και εξάθρωσιν του Δικτύου της Εθνικής Πατριωτικής Δράσεως των Ανωγειανών..», την παράδοση του συμμαχικού κλιμακίου που κατά την Γερμανική Αντικατασκοπεία είχε την έδρα του στα Ανώγεια και κυρίως, για την «επίδρασιν επί του ηθικού των κατοίκων και τρομοκράτησιν αυτών».

Σε επίπεδο προσώπων οι Γερμανοί αναζήτησαν ως ζωτικά στοιχεία με πατριωτική φλόγα τους πρωτεργάτες της Ανωγειανής Αντίστασης:  παπα- Γιάννη Σκουλά, Νικόλα Σταυρακάκη, Χριστόδουλο Σμπώκο, Εμμανουήλ Σκουλά ή Φρουδά, Αθανάσιο Σκουλά, Νίκο Βογιατζή, Χριστομιχάλη Ξυλούρη, Γιώργο και Ιωάννη Δραμουντάνη.

Αφού δεν κατόρθωσαν να βρουν επαρκή στοιχεία και να συλλάβουν τους ηγέτες της αντάρτικης ομάδας των Ανωγείων, προχώρησαν στη σύλληψη ομήρων, συγγενών του Χριστομιχάλη κατά κύριο λόγο και στην επικήρυξη των Δραμουντάνηδων και στη δήμευση της περιουσίας της Α.Ο.Α. .

Μετά τις εκτελέσεις των Ελλήνων συνεργατών των Γερμανών στα  τέλη Μαϊου του 1942 και τα σαμποτάζ στα αεροδρόμια Ηρακλείου και Καστελλίου που ακολούθησαν, οι Γερμανοί εξαπολύουν μεγάλες έρευνες σε όλη την Κρήτη για την ανεύρεση όπλων και τη σύλληψη αντιστασιακών. Τον Ιούλιο του 1942, ο διοικητής Χωροφυλακής Ηρακλείου Ιω. Πολιουδάκης μεταβαίνει με ισχυρές δυνάμεις στα Ανώγεια, συγκεντρώνει 200 κατοίκους στο σχολείο και ζητάει τη συνεργασία τους για την παράδοση παράνομου οπλισμού, την παράδοση ανταρτών και των Άγγλων που έκρυβαν στα όρη, διαφορετικά οι Γερμανοί θα κατέστρεφαν το χωριό δια βομβαρδισμού. Παρά την πίεση και την τρομοκρατία που ασκήθηκε, ο Πρόεδρος της Κοινότητας Ιω. Σμπώκος και όλοι οι παρευρισκόμενοι Ανωγειανοί δήλωσαν ότι προτιμούν την καταστροφή παρά την ατίμωση. Τον επόμενο μήνα τελικά οι Γερμανοί σε αντίποινα κηρύσσουν τον Ψηλορείτη ως νεκρή ζώνη για όλους τους κτηνοτρόφους της περιοχής και διατάσσουν την εκκένωση των ποιμνιοστασίων της περιοχής.

Τα μεσάνυχτα της 12ης προς 13η Φεβρουαρίου 1944, έξι μήνες πριν από το ολοκαύτωμα, έχουμε τον τρίτο αποκλεισμό της κωμόπολης. Πέντε τάγματα των Ες Ες, καταιγισμοί όλμων, χειροβομβίδων και πολυβόλων γεμίζουν τις χαράδρες στο ανωγειανό αόρι. Οι ηγέτες της Α.Ο.Α. λόγω της παρετεταμένης κακοκαιρίας των ημερών βρέθηκαν αποκλεισμένοι από το μπλόκο. Η έρευνα των οικιών ήταν αυστηρή. Έτσι δεν άργησαν να σκίσουν τον αέρα φωνές αλαλαγμού χαράς από τα όργανα των Ναζί στην ανακάλυψη του καταφυγίου του Στεφανογιάννη. Γαλήνιος και υπερήφανος ο ίδιος, βλέποντας το μάταιο της αντιστάσεως και για να μην προκληθεί ολοκληρωτική καταστροφή του χωριου του, θα παραδοθεί στα Ες Ες που θα τον εκτελέσουν αφήνοντας ο ίδιος ως τελευταία κραυγή ένα «Ζήτω η Ελλάς».

Από την ίδρυση της Επιτροπής Εθνικής Απελευθερωτικής Δράσης και στη συνέχεια της Ανεξάρτητης Ομάδας Ανωγείων, ο Χριστομιχάλης στεκόταν δίπλα στον Πρόεδρο και Αρχηγό Γιάννη Δραμουντάνη Στεφανογιάννη. Στις συσκέψεις των αρχηγών της ένοπλης κρητικής αντίστασης, την άνοιξη του 1942, στην Κορακόπετρα, στη Λυγκιά, στη Μύθια (Πετροβολάκια) Στεφανογιάννης και Πετρομιχάλης ήταν μαζί. Η εκτέλεση του Στεφανογιάννη τη 13η Φεβρουαρίου 1944 φέρνει το Χριστομιχάλη ως μοναδικό και αδιαφιλονίκητο διάδοχό του στην αρχηγία της «Ε.Α. Ψηλορείτης Ρεθύμνης». Ο ηγετικός του χαρακτήρας, το σεμνό του ήθος, η γενναιότητά του και οι διοικητικές του ικανότητες έχουν κερδίσει την εκτίμηση και το σεβασμό των ανωγειανών ανταρτών και όλων των αντιστασιακών ομάδων του νομού Ρεθύμνης (Χρήστος Τζιφάκης, αρχηγός αντίστασης Ρεθύμνου), την αγάπη και την αφοσίωση των συμπολεμιστών του, αλλά και την αναγνώριση από το στρατηγείο της Μέσης Ανατολής και από τους εκπροσώπους του στο νησί: τον Τομ Ταμπάμπιν και τον Π. Λη Φέρμορ.

ΔΡΑΣΗ ΚΑΙ ΣΑΜΠΟΤΑΖ

Η μετέπειτα δράση του θα τους δικαιώσει. Στις πρώτες ενέργειές του ήταν οι σύλληψη και η τιμωρία του συνεργάτη των Γερμανών Αναστάσιου Καζάκη –Συμεωνίδη. Το σαμποτάζ του γερμανικού φυλακίου στην Πυργού Μαλεβιζίου τον Ιούλιο του 1944, το σαμποτάζ της Δαμάστας (Αύγουστος 1944), η μάχη στη θέση Μύθια της Νίδας, στο Γέρο Πόρο, στο Κορφιανό Αόρι (9 Σεπτεμβρίου 1944), στην Αξύπετρα του Καβροχωριού, στη Φοινικιά (30 Σεπτεμβρίου 1944) κλπ.

«Επειδή η πόλις των Ανωγείων είναι κέντρο της αγγλικής κατασκοπείας εν Κρήτη, και επειδή οι Ανωγειανοί εξετέλεσαν το φόνο του Λοχίου Φρουράρχου Γενί Γκαβέ και της υπ’ αυτόν φρουράς και επειδή οι Ανωγειανοί εξετέλεσαν το σαμποτάζ της Δαμάστας, επειδή εις Ανώγεια βρίσκουν άσυλο και προστασία οι αντάρτες των διαφόρων ομάδων αντιστάσεως και επειδή εκ των Ανωγείων διήλθον και οι απαγωγείς με τον στρατηγόν Φον Κράιπε, χρησιμοποιήσαντες ως σταθμόν διακομιδής τα Ανώγεια, διατάσσομεν την ισοπέδωσιν τούτων και την εκτέλεσιν παντός άρρενος Ανωγειανού, όστις ήθελε βρεθεί εντός του χωρίου και πέριξ αυτού, εις απόστασιν ενός χιλιομέτρου. Χανιά 13 Αυγούστου 1944. Ο στρατιωτικός διοικητής Φρουρίου Κρήτης Χ. Μίλλερ.» Αυτή ήταν η διαταγή που εξέδωσαν οι κατακτητές για να δικαιολογήσουν τη βαρβαρότητα που επέδειξαν για τα Ανώγεια, τον Αύγουστο του 1944, 72 χρόνια πριν.

Σε αναφορά του Χριστομιχάλη Ξυλούρη, της 17ης Αυγούστου 1944, προς τον αρχηγό της εθνικής οργανώσεως Ρεθύμνης Χρήστο Τζιφάκη, σημειώνεται μεταξύ άλλων: «Τη νύχτα της 13ης προς 14η τρέχοντος, ισχυραί γερμανικαί δυνάμεις προερχόμεναι εκ Ρεθύμνης, Ηρακλείου και Μεσσαράς απεπειράθησαν να εισέλθουσιν εις Νίδα. Περικύκλωσαν μέ κατα βάθος κλιμάκωσιν το χωρίον μέ σκοπό την σύλληψιν όλου του άρρενος πληθυσμού και κατερείπωσιν ολόκληρου του χωριού. Την πρωϊαν της 14ης, οι επιδρομείς, αφού συνεκέντρωσαν υπέρ τα 1500 γυναικόπαιδα και υπέρ τους 100 γέροντες και τινές νέους, μη δυνηθέντας να αποφύγωσιν τον κλοιόν, τους εξεδίωξαν υπό ισχυράν συνοδείαν και με τον πλέον βάναυσον και σκληρόν τρόπον. Μετά ταύτα επεδόθησαν κυριολεκτικώς εις την  λεηλασίαν του χωρίου. Και αφού αφήρπασαν όλον τον πολύτιμον θησαυρόν του χωρίου (250 φορτηγά αυτοκίνητα μετέφεραν επί δύο μέρες τα λάφυρα στο Ηράκλειο), παρέδωσαν το χωρίο στις φλόγες, ενώ συγχρόνως δι’ εκρηκτικών υλών κατεδάφιζον τας οικίας…»

Στην κατάληξη της αναφοράς του προς τον αρχηγό Τζιφάκη ο Χριστομιχάλης σημειώνει : «Το γεγονός όμως της τελείας, της πρωτοφανούς αυτής καταστροφής, δεν πρόκειται να επιδράσει απογοητευτικώς στην ψυχή μας, ούτε καν να μειώσει τον ζήλον και την πίστην δια την συνέχισιν του μεγάλου σκοπού μέχρι τέλους, η ιερότης του οποίου μας χαλυβδώνει την ψυχήν και μας κάνει να αδιαφορώμεν τελείως δια τας πάσης φύσεως υλικάς και ανθρωπίνους θυσίας […] ». Πράγματι τα Ανώγεια και η Κρήτη θα συνεχίσουν να αντιστέκονται μέχρι τις αρχές του χειμώνα του 1944, που οι Γερμανοί αναχωρούν από το Ηράκλειο και το Ρέθυμνο και συμπτύσσονται στην οχυρά θέση Χανίων.

Με ημερομηνία 15 Οκτωβρίου 1944, ο Έλληνας πια στρατιωτικός διοικητής Ηρακλείου, αντισυνταγματάρχης Ανδρέας Νάθενας, με επείγουσα διαταγή του, ορίζει φρούραρχο της πόλης του Ηρακλείου τον Καπετάν Πετρακογιώργη και υποφρούραρχο τον αρχηγό των Ανωγείων Χριστομιχάλη Ξυλούρη, με ρητές εντολές να φροντίσουν για την τήρηση της τάξεως, την εξασφάλιση της τιμής, της ζωής, της περιουσίας και της ησυχίας των πολιτών, αλλά και της προστασίαςτων δημοσίων καταστημάτων και Τραπεζών. Ειδικότερα, ο υποφρούραρχος Χριστομιχάλης Ξυλούρης είχε την ευθύνη για την εξασφάλιση των αποθηκών του Ερυθρού Σταυρού στην πόλη. Στην περίοδο αυτή, αμέσως μετά δηλαδή την αποχώρηση των Γερμανών και μέχρι τον αφοπλισμό των αντάρτικων οργανώσεων στο νησί, ο ρόλος του Χριστομιχάλη Ξυλούρη για την άμβλυνση των αντιθέσεων ανάμεσα στις αντιστασιακές ομάδες της Κρήτης, ιδιαίτερα της περιοχής Ηρακλείου, -Ε.Ο.Κ. και Ε.Α.Μ.-  και όσο το δυνατόν ειρηνική μετάβαση στην διοίκηση της πόλης και της Κρήτης από τις εθνικές δυνάμεις, ήταν καθοριστικός, λειτουργώντας συναινετικά προς όλες τις κατευθύνσεις.

Στην αυτοβιογραφία που υπαγορεύει στις 30 Ιανουαρίου 1972 στον ανιψιό του Μιχάλη Ξυλούρη (του Στρατομανώλη) ο Χριστομιχάλης Ξυλούρης ανέφερε λιτά, δωρικά: «το μεγαλύτερο έργο μου υπήρξε το Σχολείο Πυροπαθών Ανωγείων. Ήμουνα Δήμαρχος Ανωγείων το 1948-49 […]. Με την επιστροφή μας εις Ηράκλειο από Γενί Γκαβέ εστρατωνιστήκαμε εις Γενί Τζαμί εις το Δημοτικόν Σχολείον και το οποίον ονομάσαμε Οικοτροφείον Ανωγείων. Εις το ίδιο οίκημα εγκαταστήσαμε και τα γραφεία της Ενώσεως Πυροπαθών Ανωγείων, εκάναμεν καταστατικόν τον οποίον εστείλαμεν στο Πρωτοδικείον και αναγνερίσθημεν επισήμως ως Σύλλογος Πυροπαθών Ανωγείων. Ομοίως εκάναμεν και άλλον έγγραφον προς τον Νομάρχην Ηρακλείου και εις τον επιθεωρητήν Μέσης Εκπαιδεύσεως, όπως μας παραχωρηθεί το οίκημα Γενί Τζαμί δια τον εξής σκοπόν: όπως συγκεντρώσομεν εκεί τα παιδία της καταστραφείσης πόλεως των Ανωγείων, τα διασκορπισμένα εις τους δύο νομούς Ηρακλείου και Ρεθύμνης, να διαμένουν εντός του οικήματος, να σιτίζονται και να μαθαίνουν και γράμματα. Και πράγματι μας παρεχωρήθη το οίκημα. Εκαλέσαμεν και τον ιατρόν του Ερυθρού Σταυρού, ονόματι Ντουριγεμάν, στην καταγωγή Σουηδός, και μας υπεσχέθη ότι θα μας βοηθήσει όσο ήταν δυνατόν. Και πράγματι μας βοήθησε. Εν τω μεταξύ, ενεφανίσθη και η Ούνρα, η οποία και αυτή μας βοήθησε πάρα πολύ, τόσο και εις το Οικοτροφείον, όσο και στους κατοίκους της καταστραφείσης κωμοπόλεως. Μας εβοήθησαν πάρα πολύ εθελόντριες, οι πλέον μορφωμένες κυρίες των Ανωγείων επήραν απόφασιν εναλλάξ να έρχονται οκτώ κάθε εβδομάδα, να παρευρίσκονται και να επιβλέπουν εις την μαγειρικήν του συσσιτίου. Καθώς γράφω και εις άλλο κεφάλαιο, όλα τα κόμματα τα πολιτικά Ανωγείων, Φιλελεύθεροι, Βενιζελικοί, Λαϊκοί και αριστεροί ηνώθημεν ως ένας άνθρωπος δια να φροντίσωμεν δια την στέγασιν και δια να τους προσφέρωμεν ότι ήταν ανθρωπίνως δυνατόν»

Το οικοτροφείο Ανωγείων λειτούργησε από το Νοέμβριο του 1944, ως τον Ιούνιο του 1947, στο σημερινό 1ο Δημοτικό Σχολείο Ηρακλείου, γνωστό ως και σήμερα ως «Ανωγειανό», φροντίζοντας πάνω από 350 παιδιά. Τη σχολική χρονιά 1947-48 μεταφέρθηκαν τα παιδια στα Ανώγεια στο επισκευσμένο πλέον σχολείο του χωριού τους.

Η Ένωση Πυροπαθών Ανωγείων λειτούργησε από τις 15 Νοεμβρίου 1944 ως την ημέρα επανασύστασης του Δήμου Ανωγείου στις 18 Αυγούστου του 1948, οπότε ο Δήμος Ανωγείων, με διορισμένο πρώτο Δήμαρχο τον Καπετάν Μιχάλη ανέλαβε τις υποχρεώσεις της Ένωσης και για την ολοκλήρωση της μεγάλης προσπάθειας ανοικοδόμησης του μαρτυρικού χωριού. «Μου έπεσεν και πάλιν ο κλήρος ότι πρέπει να διοριστώ πρώτος Δήμαρχος Ανωγείων. Εγώ έφερα αντίρρηση διότι ήμουν πολύ κουρασμένος τόσο από τα χρόνια της Κατοχής, όσο και από τη φροντίδα του Οικοτροφείου τα τρία χρόνια που λειτούργησε στο Ηράκλειο και τις μεγάλες φροντίδες όπου είχα αναλάβει ως Πρόεδρος Πυροπαθών δια την ανοικοδόμησιν της καταστραφείσης κωμοπόλεως. Αλλά κατόπιν μεγάλης πιέσεως από όλους τους επιστήμονες εδέχθην και εσήκωσα το σταυρό του μαρτυρίου.»

Τη δεκαετία του 1950, εξήντα χρονών πια, επέλεξε και διέμενε σε μια καλύβα στη Βαρυμπόμπη Αττικής. Λιτός σε όλη του τη ζωή, αν και προσωπικός φίλος του Σοφοκλή Βενιζέλου, δε δέχτηκε ποτέ και από κανέναν χρηματική βοήθεια. Το 1947 αρνήθηκε το διορισμό του ως επόπτης ασφαλείας του υποκαταστήματος της Τραπέζης της Ελλάδος στο Ηράκλειο. Στην απαντητική επιστολή του προς το Σοφοκλή Βενιζέλο έγραφε ότι δεν επιθυμούσε να είναι παράσιτο και ότι επιθυμούσε απείρως να επανέλθει στον ελεύθερο επαγγελματικό βίο. Λίγα χρόνια μετά (1967), αρνείται να δεχτεί μια εφάπαξ βοήθεια 3.000 δραχμών από το Γενικό Επιτελείο Εθνικής Άμυνας και την Πρόνοια Ρεθύμνου: «Πράγματι αναξιοπαθώ, περισσότερον ίσως από ότι φαντάζεστε, αλλά προτιμώ να ζω αξιοπρεπώς.» Φυσικά δεν μπορούσε να δεχτεί ούτε το χρηματικό βοήθημα που του απέστειλε ο Στυλιανός Παττακός στα χρόνια της Δικτατορίας, ούτε τη συνταξιοδότηση που του προσέφερε. Θα συνεχίσει να προτιμά την αξιοπρέπεια που του εξάσφάλιζε η φτωχική καλύβα στη Βαρυμπόμπη. Άλλωστε είχε μάθει από τα νεανικά του χρόνια να στήνει αντίσκηνο στον αγαπημένο του Ψηλορείτη και να κοιμάται κάτω από τα άστρα, στα καταφύγια του πολέμου και στα σπήλαια της ειρήνης. Μόνο όταν δεν μπορούσε πια να αυτοεξυπηρετηθεί θα ζητήσει τη φιλοξενία στο σπίτι του ανιψιού του Ηρακλή Ξυλούρη και της συζύγου του Μαρίας Περάκη, κάπου στην Αθήνα, όπου και θα πεθάνει αθόρυβα, στις 6 Ιουνίου 1972.

«Πάντοτε μπροστά στις μάχες ήμουν φοβισμένος. Αλλά με την πρώτη σφαίρα που έπεφτε γινόμουνα θηρίο». Τόσο ειλικρινής, τόσο λιτός, τόσο ανιδιοτελής ήταν ο Καπετάν Χριστομιχάλης. Ήταν και είναι όλοι οι πραγματικοί αγωνιστές των λογής μαχών της ζωής, ειρηνικών και πολεμικών, επώνυμων και ανώνυμων.

«ΣΤΙΣ ΑΝΤΑΡΤΟΣΥΝΕΣ…»

Η ανταρτοσύνη είναι στάση ζωής. Στάση και αξία μαζί που εύκολα και απλά μπορούμε να την κατανοήσουμε, όχι μόνο από στρατιωτικά κατορθώματα από τον ήρωα Ξυλούρη και από όλους τους ήρωες, αλλά και από τη λιτή απάντηση της Μπαμπακιούδαινας όταν τη ρώτησε ο Γιαννάκος Ξυλούρης του Ανάστο:

– «Πες μου θεία, έξε μέρες το κοπέλι άταφο στην εκκλησία και ο άντρας σου; Ο άντρας που ήτανε ;»

– «Ο άντρας μου, παιδί μου, ήτανε στις ανταρτοσύνες. Τρεις φορές ήρθε να το θάψει, μα τον επεριμένανε οι σκύλοι με τα ταχυβόλα»

Ο πληθυντικός του ουσιαστικού «ανταρτοσύνες» βάραινε περισσότερο από το πλήθος των ουσιαστικών που γνώριζα από όλα τα διαβάσματά μου. Έβαλα μέσα τη Ρωμιοσύνη, την Αντρειωσύνη, τη Δικαιοσύνη, την Καλοσύνη, τη Μεγαλοσύνη, την Ιεροσύνη, την Παλικαροσύνη, την Ντομπροσύνη, την Αδελφοσύνη, μα ακόμα νιώθω πως δεν ισοφάριζα το βάρος που’χε πέσει στις πλάτες μας από τους αγώνες και τις θυσίες του Χριστομιχάλη Ξυλούρη, του κάθε Χριστομιχάλη Ξυλούρη της ιστορίας μας.

Ο πραγματικός θάνατος είναι η απώλεια της μνήμης: όσα είμαστε, όσα σκεφτήκαμε, όσα νιώσαμε, όσα ζήσαμε κι όσα διαβάσαμε. Και το βιβλίο αυτό, όποιος το διαβάσει θα νιώσει ήρωας για λίγο, παίρνοντας κάτι από πραγματικούς ήρωες σαν το Χριστομιχάλη Ξυλούρη και θα μείνει ζωντανός, γιατί κι αυτό το βιβλίο του Γ. Καλογεράκη ‘γιατρεύει’ την ΜΝΗΜΗ για τους μικρούς – μεγάλους ήρωες αυτού του τόπου.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΦΑΣΟΥΛΑΣ: “Η μάχη κατά του Φασισμού και του Ναζισμού συνεχίζεται…”

Στο χαιρετισμό του ο δημοσιογράφος της ΕΡΤ Γιάννης Φασουλάς τόνισε:

«Ιδιαίτερα συγκινησιακό είναι το τοπίο που πραγματοποιείται η αποψινή εκδήλωση. Από δεξιά μας ο καπετάν Χριστομιχάλης, από αριστερά μια άλλη μεγάλη μορφή της αντίστασης ο και σάντολος μου Παπα- Γιάννης Σκουλάς.

Η αποψινή εκδήλωση είναι ξεχωριστή για τ’ Ανώγεια, για την Κρήτη, για την Ελλάδα. Βρισκόμαστε εδώ για να τιμήσουμε, μέσα από την παρουσίαση του δίτομου έργου του Γιώργου Καλογεράκη έναν, να μου επιτραπεί ο όρος «Αγιο» της αντίστασης, κατά του Γερμανικού Φασισμού. Και χρησιμοποιώ αυτό τον όρο, εντός εισαγωγικών γιατί ο Χριστομιχάλης Ξυλούρης επέλεξε να ζήσει ασκητικά και λιτά σε όλη του τη ζωή, αρνούμενος και απαρνούμενος τις όποιες διευκολύνσεις μπορεί να του παρείχε η ελληνική πολιτεία.

Εφυγε από τη ζωή  αφήνοντας  μια βαλίτσα με τα ρούχα του,  την κατοχική σημαία της Ανεξάρτητης Ομάδος Ανωγείων και μια κορνίζα με τη φωτογραφία του τουρκομάχου Εμμανουήλ Ξυλούρη ή Τζιτζή.

Όμως, ο Χριστομιχάλης  δεν άφησε πίσω του μόνο αυτά, κυρίως άφησε πίσω μια πλούσια κληρονομιά αγώνων με ισχυρά μηνύματα, τα οποία ειδικά στις μέρες μας έχουν το δικό τους ειδικό βάρος.

Μήνυμα πρώτο: Η μάχη κατά του Φασισμού είναι διαρκής, σε μια Ευρώπη όπου το κεφάλι του φιδιού έχει αρχίσει και πάλι να διεκδικεί χώρο, κι αυτό το κεφάλι πρέπει τώρα να κοπεί, για να μη ζήσουμε ένα νέο 1940- 45

Μήνυμα δεύτερο: Η μάχη για την εθνική ανεξαρτησία και τη λαϊκή κυριαρχία επίσης συνεχίζεται, σε μια εποχή όπου η εθνική κυριαρχία της χώρας δεν είναι απλά περιορισμένη αλλά ενίοτε και αντύπαρκτη, μέσα από το αλυσόδεμα των λεγόμενων διασωστών μας…

Μήνυμα τρίτο: Ο μάχη για την επιβίωση, τόσο την καθημερινή, όσο και ως Εθνος επίσης συνεχίζεται…Ο λαός υποφέρει, είναι σχεδόν γονατισμένος, όμως κοιτώντας πίσω στην ιστορία, μελετώντας του Χριστομιχάληδες, θα μπορούσε να ανατρανίσουμε…

Μήνυμα τέταρτο: Ο αγώνας για λευτεριά, ναι, συνεχίζεται και στις μέρες μας. Γιατί αυτό που ζούμε σήμερα είναι μια Νέα Κατοχή, με γερμανική συνταγή.

Μήνυμα πέμπτο: Μόνο αν αντιδράσουμε δυναμικά και πάνω από ενωμένοι θα μπορέσουμε να βγούμε από την σημερινή καταχνιά.

Κι ο Χριστομιχάλης  Ξυλούρης μέσα από τους αγώνες του και τη στάση ζωής, δείχνει το δρόμο. Έναν δρόμο, δύσκολο, ανηφορικό, με απώλειες, όμως στο τέλος του δρόμου θα σμίξουμε με την ξαστεριά.

-Ο Γιώργης Καλογεράκης με επιμονή και υπομονή, με μελέτη αρχείων και άγνωστων πηγών καταγράφει με μοναδικά ντοκουμέντα  τη μεγάλη αυτή μορφή της κρητικής αντίστασης τον Χριστομιχάλη Ξυλούρη.

Ο Γιώργης είναι φίλος μου πολλά χρόνια, και έχει αναδείξει την νεότερη ιστορία του χωριού μας μέσα από τις έρευνες του και το συγγραφικό του έργο, σε ένα μεγάλο βαθμό μέσα από την έντυπη ΑΝΩΓΗ.  Του οφείλω και του οφείλουμε ένα μεγάλο ευχαριστώ.

Τιμή και δόξα στην ΕΝΩΜΕΝΗ ΕΘΝΙΚΉ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ, ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΔΟΞΆ ΣΤΗΝ ΑΟΑ, ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΔΟΞΆ ΣΤΟΝ ΕΛΑΣ ΑΝΩΓΕΙΩΝ, ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΔΟΞΑ ΣΤΟΥΣ ΑΓΝΩΣΤΟΥΣ ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ.

Συνέχεια στις νίκες και στις καλές εμφανίσεις θέλει να δώσει ο Αετός που για δεύτερο σερί ματς θα αγωνιστεί εντός έδρας,αυτή τη φορά με αντίπαλο τον Ποσειδώνα Γερανίου,για την 12η αγωνιστική του πρωταθλήματος, αύριο Κυριακή στις 3 μ.μ με ανεβασμένο το ηθικό και την ψυχολογία μετά την ευρεία νίκη του επί της Επισκοπής Β’.Η ομάδα μας θα επιδιώξει τη νίκη που θα τον φέρει στους 10 βαθμούς και θα του δώσουν για τα καλά ώθηση για την δύσκολη συνέχεια σε ένα αρκετά απαιτητικό πρωτάθλημα με δυνατές και ποιοτικές ομάδες.

1. Δόξα Πλατανέ 25
2. Αστέρας Περάματος 22
3. Σπήλι 22
4. Ψηλορείτης 19
5. Ρεθυμνιακός 17
6. Άρης 17
7. ΟΦ Αρμένων 16
8. Αστέρας Ρεθύμνου 14
9. Λιβάδια 13
10. Ποσειδώνας Γερανίου 12
11. Τάλως Μελιδονίου 10
12. Ασή Γωνιά 10
13. Αετός Ανωγείων 7
14. Επισκοπή Β’ 7
15. Μαργαρίτες 2
* Ο Ρεθυμνιακός ξεκίνησε το πρωτάθλημα με -2 βαθμούς.
** Τα Λιβάδια έχουν ένα μηδενισμό και -3 βαθμούς.